Մշակույթ

«Այսօր մեր գրականությունը, ինչպես և երկիրը, գտնվում է նոր իրավիճակում՝ իր խնդիրներով և մարտահրավերներով։ Ձեր առջև դրված խնդիրները և´ հին են, և´ նոր։ Հին, որովհետև գրականությունը մշտապես անդրադարձել է մարդուն, նրա ցավին ու հույսին, նոր, որովհետև համաշխարհայնացման պայմաններում մեր ինքնագիտակցության և ընկալումների մեջ տեղի են ունեցել տեղաշարժեր։ Ձեր խնդիրն է գեղարվեստորեն արտացոլել այդ նոր պայմաններն ու իրողությունը, սակայն շարունակել առաջնայինը համարել հայրենիքի ու նրա քաղաքացու շահերը», – ասել է Հայաստանի վարչապետը։

«Ես երբեք Հայաստանից չեմ հեռացել, միշտ ասել եմ՝ աշխատում եմ Պորտուգալիայում, ապրում` Հայաստանում: Մտքով, զգացմունքներով միշտ Հայաստանում եմ, միայն այստեղ եմ կարողանում լիարժեք և 24 ժամ ստեղծագործել, շունչ քաշել»:

Ֆորումի առաջին օրը կլինեն կարճ դասախոսություններ, երկրորդ օրը լինելու են pitching-ները՝ նախագծերի ներկայացումները: Իսկ երրորդ օրվա ընթացքում մասնակիցները ունենալու են անհատական հանդիպումներ կինոարտադրության ներկայացուցիչների հետ: Այս տարվա դասավարներն են Eastern Europe German Films կազմակերպության ներկայացուցիչ Սիմոնա Բաումանը, ARTVIVA-ի նախագահ և FILM TEEP-ի նախագահ՝ Ռուքսանդրա Չեռնատը և Ջուլիեն Էզգանոն՝ Ֆրանսիայի կինոկենտրոնի միջազգային համատեղ արտադրությունների բաժնի ղեկավարը:

Ս. Հարությունյանի խոսքով՝ այս ծրագրի շրջանակներում իրենք զարգացրել են հայ-թուրքական ֆիլմերի կինոհարթակ. «Նաև շատ կարևոր բան կա այդ ծրագրի մեջ, որը նվիրված է և կենտրոնանում է այդ Արևելյան գործընկերության երկրների օրենսդրական դաշտի հարմոնիզացիայի վրա. Հայաստանը, Վրաստանը և այն մեծ երկրները, որ ներառվում են Արևելյան գործընկերության ռեգիոնի մեջ, ունեն բազմաթիվ խնդիրներ և՛ կինոարտադրության, և՛ կինոարտադրությունը խթանելու հետ կապված: Խնդիրները հիմնականում երևի իրենց օրենսդրական դաշտերի ոչ համապատասխան լինելու հետ է կապված: Այդ հարցը ուսումնասիրվում է, և ուսումնասիրության արդյունքները կհրապարակվեն աշնանը: Դա ևս մի քայլ է խթանելու այս տարածաշրջանում կինոարտադրությունը»:

«Երիտասարդ քանդակագործների գործերին շատ կուզեի ծանոթանալ ու կարծիք հայտնել, բայց, ցավոք, առիթ չկա, ցուցահանդեսներ գրեթե չեն կազմակերպվում, բայց հույս ունեմ, որ առիթի դեպքում լուրջ գործեր պետք է տեսնեմ: Իսկ լավ նկարիչներ շատ ունենք: Արձանագործությունը տեխնիկական իմաստով ավելի բարդ է: Եվ զարմանում եմ, թե վերջին շրջանում ինչպե՞ս է կառավարությունը թույլ տալիս արձաններ ձուլել: Սա լուրջ խնդիր է. արձանները կապ ունեն այդ շրջանի մտածողության, գիտակցության հետ, իսկ ձուլված արձանները շատ պրիմիտիվ են ու չեն կարող հասարակություն կրթել»,- պատասխանեց վարպետը:

Լ. Արոնյանը ծանոթացել է նաև թանգարանի մշտական ցուցադրությանը և իր տպավորություններն է թողել Պատվավոր հյուրերի Գրառումների գրքում: Ընդունելով նույն կեցվածքը, որով նրան սովորաբար տեսնում ենք շախմատի տախտակի առջև, նա գրել է հետևյալը. «Ճանաչելով մեր անցյալը, մեր հայրենիքը` Հայաստանը սիրող յուրաքանչյուր ոք հպարտություն է զգում և վերցնում է իր նախնիների ուժը: Շնորհակալություն, որ ինձ ներկայացրեցիք և մեկնաբանեցիք շատ բաներ Ուրարտուի և Էրեբունիի մասին: Այն ամենը, ինչ դուք փոխանցում եք, անգնահատելի է»:

Ինչպե՞ս էր հնարավոր խորհրդային գրաքննության, գաղափարական սահմանափակումների պայմաններում ստեղծել անգամ արևմտյան աշխարհի կողմից գնահատվող մշակույթ, և ինչո՞ւ է այսօր՝ ստեղծագործական ազատության պարագայում, մեր արվեստն այնպիսին, ինչպիսին որ է: Այս և մի շարք հարցերի շուրջ այսօր կզրուցենք ամենատաղանդավոր հայ երգչուհիներից մեկի՝ Տաթևիկ Հովհաննիսյանի հետ, ով, դժբախտաբար, բնակվում է ԱՄՆ-ում, բայց, բարեբախտաբար, չի կորցնում կապը Հայաստանի հետ:

«Հետևում եմ հայաստանյան իրադարձություններին: Գառնու տաճարում սրճարան կառուցելու շինթույլտվություն եղել է, այսինքն՝ նախարարը սրճարան-ռեստորանի թույլտվությունն անարգել տալիս է: Փաստորեն, եթե Մշակույթի նախարարությանն առաջարկեք՝ սրճարա՞ն, թե՞ քանդակ, նա կընտրի սրճարանը, և այսպիսով Մշակույթի նախարարությունն ավարտվում է»,- ասում է Վազրիկ Մանասսիանը:

Նկատի ունենալով պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների կողմից՝ իրենց անժամկետ և անհատույց օգտագործման իրավունքով ամրացված տարածքները վարձակալությամբ տրամադրելու մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով կնքված պայմանագրերի և գործող օրենսդրության դրույթների խախտումները՝ ՀՀ մշակույթի նախարար Հ. Պողոսյանի 2014 թվականի հունիսի 19-ի հրամանով՝ դադարեցվել են միջոցառումների կազմակերպման նպատակով պատմամշակութային արգելոցների և թանգարանների տարածքների վարձակալական հիմունքներով տրամադրումը՝ մինչև նախարարության կողմից համապատասխան ընթացակարգերի սահմանումը:

Ֆրանսիացի թավջութակահար և կոմպոզիտոր Դոմինիկ դե Վիլենկուրը հունիսի 22-ին ժամը 19.00-ին առանձին համերգով հանդես կգա Հայաստանի պետական կամերային նվագախմբի հետ Կոմիտասի անվան կամերային երաժշտության տանը: Համերգի ընթացքում կհնչեն Էդվարդ Գրիգի «Հոլբերգ սյուիտ» ստեղծագործությունը, Ռոբերտ Շումանի «Թավջութակի կոնցերտը» (փոխադրումը` Դոմինիկ դե Վիլենկուրի) և Դոմինիկ դե Վիլենկուրի «EMTO» թավջութակի և լարայինների համար ստեղծագործությունները:

Հաշվի առնելով, որ «Զվարթնոց» պատմամշակութային արգելոց-թանգարանի տարածքում կազմակերպված միջոցառումների ընթացքում պատշաճ չեն վերահսկվել պայմանագրերում կնքված կետերը՝ ՀՀ մշակույթի նախարար Հ. Պողոսյանի հրամանով «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Վ. Պողոսյանին հայտարարվել է խիստ նկատողություն:

Կարծում եմ, վաղ թե ուշ Հայաստանում կինոյով զբաղվող երիտասարդները ստիպված կլինեն բնագավառի ինքնակարգավորման պատասխանատվությունն իրենց ձեռքը վերցնել, փնտրել լուծումներ, եթե ուզում են ունենալ առողջ համակարգ և անկախ ֆիլմարտադրություն: Ավագ սերունդը չկարողացավ կողմնորոշվել և տեր կանգնել մեր կինոյին, այն կինոյին, որ շատ դժվարությամբ հենց իրենք էին ստեղծել:

Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի հետ հարաբերությունները հենց սկզբից շատ բարդ էին: Ինչո՞ւ է Վանո Սիրադեղյանի պատմվածքն ընտրվել, ի՞նչ քաղաքական բան կա… Ասում էին՝ Վանոն չկա մեր ցուցակում, հարցնում եմ՝ իսկ ինչ է՝ կա՞ արգելված գրողների ցուցակ, ասում են՝ ոչ, չկա: 2 տարի տևեց, մինչև համոզեցի, որ ես «ազգի դավաճան» չեմ, որ մի քանի տարի Արևմուտքում ապրելով` չեմ դադարել հայ լինել:

Աշխատանքների ավարտից հետո ֆիլմերի մինի շարքը կներկայացվի աշխարհին 2014-ի աշնանը: Ֆիլմի երաժշտությունը հեղինակելու է Սերժ Թանկյանը (Grammy մրցանակակիր, System of a Down խմբի մենակատար):

«Մենքը» մարդկության ապագայի ամենասարսափելի կանխատեսումն է: Մարդիկ չեն կարողանում ոտքի կանգնել ու տապալել բռնակալներին: Ինչո՞ւ: Եվ Զամյատինը տալիս է պատասխանը՝ իսկ մի՞թե մարդկանց հոգիները հակված չեն չարին, և մի՞թե չարի դեմ անհնազանդությունը դատապարտված չէ, որովհետև չարը՝ վախկոտության, դավաճանության, մորթապաշտության դեմքով, խոչընդոտում է պայքարին. և մարդիկ իրենք են դառնում այն, ինչի դեմ ցանկանում են պայքարել:

«Եթե էսքիզ եմ անում, ապա ինչ-որ բան կոտրվում է, էլ չեմ ուզում շարունակել: Եթե նախապես էսքիզ անեմ՝ էլ չեմ նկարի. իմ ու կտավի միջև կոնտակտը պետք է միանգամից լինի: Ո՞նց կսկսվի, ո՞նց կավարտվի, դա էլ չեմ կարող ասելգ Իմ ու կտավի հանդիպումը պետք է անսպասելի լինի»,- ասում է նա:

Մարզահամերգային համալիրի հարևանությամբ՝ բլրի լանջին, հունիսի 1-ից գործում է բացօթյա կինոթատրոն, որը կոչվում է CornPop Cinema: Ցուցադրվելու են թեմատիկ, դասական, հին ու նոր ֆիլմեր, մուլտֆիլմեր, ինչպես նաև օտար լեզուներով ֆիլմեր: Տոմսը արժե 1000 դրամ: Տրամադրվում են նաև բարձեր ու տաք ծածկոցներ։ Կինոթատրոնը կգործի մինչ հոկտեմբերի վերջ․․․

Այսօր երեկոյան Կաննում տեղի կունենա 67-րդ միջազգային կինոփառատոնի դափնեկիրների պարգևատրման արարողությունը: Իրականում այն պետք է կայանար վաղը՝ մայիսի 25-ին, սակայն կիրակի օրը Ֆրանսիայում Եվրախորհրդարանի ընտրություններն են, հետևաբար փառատոնի տնօրինությունը որոշել է փակման արարողությունն անցկացնել մեկ օր շուտ:

Կոռուպցիային նվիրված համաժողով սփյուռքում։ Առաջին անգամ կցուցադրվի Ատոմ Էգոյանի «Լուսավորիչը» ֆիլմը Հայաստանում կոռուպցիայի մասին:
«Հայկական Վերածնունդ» շարժման Տորոնտոյի մասնաճյուղը մայիսի 31-ին կազմակերպում է համաժողով «Կոռուպցիան Հայաստանում։ Հաղթահարման ուղիները և սփյուռքի դերը» թեմայով: Համաժողովի ժամանակ բազմակողմանիորեն քննարկվելու են կոռուպցիային վերաբերող խնդիրներ, ելույթներով հանդես կգան Սփյուռքի և Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության, միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ:

Արվեստագետը, խորամանկ ասեմ, թե խելոք պիտի լինի այնքան, որ մեղադրելու կամ արդարացնելու, լավ կամ վատ ասելու Աստծուն վերապահված իրավունքն իրեն չվերապահի: Արվեստագետը խնդիրը բարձրացնելով` դրա շուրջ մտածելու է հրավիրում: Այն արվեստագետը, որը ոչ միայն պատասխանը գիտի, այլև արդարացնելու կամ մեղադրելու վճիռ է կայացնում, անմիջապես է արվեստի ասպարեզից դուրս մնում և դառնում է մեծամիտ ասուն…

Հասմիկ Սևոյանի աբստրակտնկարների ներդաշնակ գույները տասնօրյա ցուցահանդեսի ընթացքումՀայաստանի Նկարիչների միության ցուցասրահը պարուրել էին նոր շնչով: Մայիսի 7-16-ն ընկած ժամանակահատվածում աբստրակտ արվեստի սիրահարները մեծ ցուցասրահում հնարավորություն ունեին վայելելու նկարչուհի Հասմիկ Սևոյանի վերջին երկու տարիներին ստեղծած յուրօրինակ նկարները:

Երեկոյան հավաքվում էինք հայրիկի մահճակալի շուրջը և պատմում մեր հորինած հեքիաթը, և վայ, եթե հանկարծ ռուսերեն կամ օտար մի բառ օգտագործեինք` հայրիկը շատ էր բարկանում: Նա մեզ հոգևոր արժեքներով է մեծացրել, մենք ունևոր չէինք, չքավորություն կար ընտանիքում, բայց հայրիկն այնպես էր անում, որ չզգայինք դա, նա ներշնչում էր արվեստի մարդ լինելու կարևորությունը: Մեր տան մեջ, օրինակ, սառնարան է հայտնվել հայրիկի մահից հետո: Սառնարանն ի՞նչ էր` ամեն մարդ ուներ, մենք չունեինքգ Հայրիկին ուշ սկսեցին տպագրել, միշտ պահանջի մեջ էինք…

Ամուսնուս տարիքի առավելություններն ամեն օր եմ վայելում: Շնորհիվ այդ տարիքային տարբերության նաև` նա ավելի փորձառու է բոլոր առումներով: Քանի որ Վահան Արծրունին առաջին մասնագիտությամբ բժիշկ է, նա պարզապես ինձ համար նեցուկ է և հենարան` սկսած այն պահից, որ ներկա է եղել մեր երեխաների լույս աշխարհ գալու ողջ ընթացքին, և կյանքի մնացյալ ոլորտներում: Նրա համար չափազանց կարևոր իրադարձություն էր մեր երկու երեխաների ծնունդը, որպեսզի նա թույլ տար, որ ձագուկներն առաջինը ոչ թե իրեն, այլ անծանոթ դեմքերի հանդիպեին:

Աղվան Վարդանյանի խոսքը իր՝ «Ելք երկրից» բանաստեղծական ժողովածուի շնորհանդեսի ժամանակ. «Մի կարճ բան էլ ես պիտի ասեմ: Այսքան տարբեր՝ ինձ մինչև ոսկորները ճանաչող, իմ դրսերևույթին միայն հետևած, նաև՝ ինձ լրիվ անծանոթ մարդկանց ներկայությամբ: Այն էլ՝ բանաստեղծության բերումով: Միակ տարբերակը ինքս ինձ խոսելն է, իբր ոչ ոք չկա: Մանավանդ՝ հասկացված լինելը անպտուղ ցանկություն է: Չորս-հինգ տարեկանում, […]

Մայիսի 15-ին, ժամը 18:00-ին, Ակումբ ակումբում (Թումանյան 40) տեղի կունենա ֆրանսահայ գրող, հրապարակախոս, բանաստեղծ Դընի Դոնիկյանի «Աղբաստան » վեպի շնորհանդեսը: Դընի Դոնիկյանը մեկն է այն բացառիկ սփյուռքահայ մտավորականներից, որոնց հայացքը Հայաստանի հանդեպ կարծրացած չէ՝ միանշանակ բացասական (այստեղ ամեն ինչ վատ է, սա երկիր չի), կամ դրական (երազների երկիր Հայաստան, տեսնեմ Մասիսն ու նոր մեռնիմ) առումով:

«Հայակ» կինոմրցանակաբաշխության ցուցադրությունների շրջանակում մայիսի 11-ին, «Նաիրի» կինոթատրոնում տեղի ունեցավ Սամվել Սպիունու «Ճախրող հրեշտակներ. Ռոման Բալայան» վավերագրական ֆիլմի հայերեն տարբերակի ցուցադրությունը:
Ֆիլմը պատմում է Ուկրաինայում ապրող և ստեղծագործող հայազգի հանրաճանաչ կինոռեժիսոր Ռոման Բալայանի կյանքի և ստեղծագործական ուղղու մասին:

Աղվան Վարդանյանի բանաստեղծությունը հազվադեպ պատահողներից է: Ունենք նաև այն իմացումը, թե բանաստեղծը մի քանի ուրիշ բանաստեղծների ջանքի «արդյունքն» է: Ժառանգորդությունը` ժառանգորդություն, բայց բառ առ բառ, տող առ տող ղողանջող մի «աննմանություն» անընդհատ հուշում է, որ այն աղբյուրը, որից ջուր են խմել այս տաղերը, Կաթնաղբյուր է եղել. տվյալ դեպքում դա ոչ թե արդեն բանաստեղծված, այլ դեռևս աշխարհի անվանումով զբաղ` աշխարհը փաղաքշող Լեզուն է. արարման ջանքի գոլորշին չափազանց է զգալի…

Չեմ կասկածում, որ այսօր ձեզանից յուրաքանչյուրն ապրումներ է ունենալու, և այդ ապրումները՝ Հասմիկ Սևոյանի անձից և նրա կենսագրությունից: Ձեզնից յուրաքանչյուրն այսօր գիտի, թե այս տխուր աշխարհում ինչեր են կատարվում: Որ կողմը նայում ես՝ սպանդ է: Եվ բնական է, որ գալիս ես այս դահլիճները, մտածում ես, որ հեղինակը նույնպես այդ ինֆորմացիան ունի: Եվ մարդկանց առջև բացվում է բոլորովին այլ աշխարհ, որտեղ ավելի լույս կա, սեր կա, ոգևորություն կա և նման բաներ: Բայց մենք ունենք հիշողություն: Եվ այսօր մեր առջև, բառի բուն իմաստով, իր կերպարանքն ունեցող նկարչուհի է:

Երկու երկրների միջև կինոյի միջոցով երկխոսություն ծավալող այս հարթակը հիմնադրվել է դեռևս 2009 թվականին: Վերջին տարիներին կինոհարթակի շնորհիվ 200-ից ավելի թուրք և հայ ռեժիսորներ, պրոդյուսերներ, աշխարհի ամենատարբեր անկյուններից հանդիպել են միմյանց, ներկայացրել են իրենց կինոնախագծերը: 2009-ից ի վեր Հայաստան-Թուրքիա կինոհարթակն աջակցել է 13 կինոնախագծի:
«Մենք Հայաստանը, Թուրքիան և Սփյուռքը ներկայացնող մարդիկ ենք, ում իրար է կապում կինոն: Մենք սիրում ենք կինոն ու ոչ միայն պարզապես սիրում ենք, այլև հավատում, որ կինոն ունակ է ցավերը բուժելու:

«Մենք փորձում ենք պահպանել համաշխարհային պրեմիերաների բոլոր կանոնները, որպեսզի երեխաները զգան իրենց կատարած աշխատանքի բերկրանքն ու հաճույքը: Անկախ նրանից, թե որքան լավ կհաջողվի իրենց մոտ, նրանք կվայելեն այդ օրը, և կլինի գրեթե ամեն ինչ՝ սկսած կարմիր գորգից, վերջացրած՝ ծաղիկներով ու շնորհավորանքներով»,- ասաց ճամբարի կազմակերպիչ-ղեկավար Արևիկ Մուսոյանը: