Չեմ կարծում, թե առաջիկա տարիներին կկարողանանք վերականգնվել այնպիսի ձևով, որ գնանք Շուշին ու Հադրութն առնենք. Լիպարիտյան
Նախօրեին Հայկական բարեգործական ընդհանուր միությունում տեղի ունեցավ պատմաբան, դիվանագետ, 1991-97 թվականներին առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի խորհրդական, ապա նաև գլխավոր խորհրդական Ժիրայր Լիպարիտյանի «Հայաստան-Թուրքիա. Պետականություն, պատմություն, քաղաքականություն» գրքի շնորհանդեսը։ Գիրքը լույս է ընծայել «Անտարես» հրատարակչությունը:
Ներկայացվեց աշխատության առաջին հատորը, որը ներառում է Լիպարիտյանի տարբեր տարիների հրապարակած հոդվածները, հարցազրույցները, վերլուծությունները, մեծ թվով այլ նյութեր: Միջոցառման ընթացքում Ժ․ Լիպարիտյանը հանդես եկավ դասախոսությամբ, ապա պատասխանեց ներկաներից մի քանիսի հարցերին:
Հարցերից մեկին, թե հայտարարվել է խաղաղության դարաշրջան, ինչպիսի՞ իրատեսական հիմքեր ու նախադրյալներ է տեսնում դրա մեկնարկի համար, Լիպարիտյանը պատասխանեց, որ շատ դժվար է, բայց ինքն այն կարծիքին է, որ կարելի է:
«Մեկնարկը կլինի, երբ մի քանի մնացյալ հարցերը լուծենք, և Թուրքիայի հետ հարցը ներկայիս Ադրբեջանի հետ մեր հարաբերությունն է։ Թեև որպես նախապայման չի ներկայացրել, բայց իրենց համար այդ անցքը՝ Նախիջևանի, շատ կարևոր է, կամ ընդհանրապես Հայաստանի հարաբերությունն Ադրբեջանի հետ, որից հետո կարելի կլինի խոսել և ճանաչել միմյանց… դեռ Ղարաբաղի հարցը կա և ստատուսի խնդիրը կա»,- ասաց Լիպարիտյանը:
Նրա խոսքով, ստատուսի հարցը «երկու երես ունի», առաջին՝ որտե՞ղ է անկախությունը՝ Հայաստանի մաս պետք է կազմի՞, Ադրբեջանի՞, Չինաստանի՞, թե՞ Ռուսաստանի…
«Մյուսն այն է, որ տարածքային ձևով սահմանված ինքնավարություն ունի՞, թե՞ ոչ»,- նշեց նա:
Անդրադառնալով ստեղծված իրավիճակին, Ժ․ Լիպարիտյանն ասաց․ «Մենք պատերազմի գնացինք, 25 տարի այս իշխանությունները՝ կուսակցությունների օժանդակությամբ, որոշեցին պատերազմի վրա գրավ դնել, բայց ոչ խաղաղության: Գնացինք՝ պարտվեցինք: Սա՛ է, և թուղթ ստորագրեցինք: Թուղթը ստորագրեցինք, որպեսզի պատերազմը կանգնի, այս է արդյունքը: Սա հայրենասիրության հետ այլևս կապ չունի: Մարդիկ հայրենասիրություն կնկատեին մաքսիմում պահանջները՝ ոչ մի թիզ հող տալը, մաքսիմում ակնկալությունները, և դրա համար էլ ցնորական սցենարներով կաշխատեին, թե Ռուսաստանն ինչ կանի, Ամերիկան ինչ կանի, թե մյուսը ինչ կանի: Իրատեսական չէին, բայց իրենք հայրենասիրական կնկատեին ամեն բան ուզելը, և այդ տրամաբանությամբ գնացինք պատերազմի: Այդ պատերազմը կորցրինք և թուղթ ստորագրեցինք, հիմա դրանից հետո երկու ճանապարհ կա, կամ իրականությունը պետք է ընդունենք և դրա հիման վրա փորձենք վերակառուցել, նվազագույն վնասով դուրս գալ այդ փաստաթղթի տակից, բայց ստիպված ենք հարգել: Այստեղ ո՛չ արդարությունը կապ ունի, ո՛չ այս, ո՛չ այն: Այստեղ կապ ունի այն, որ մենք ռազմականի վրա ուժ դրինք և պարտվեցինք: Սա դժվար է ընդունելը»:
Լիպարիտյանի կարծիքով, հայկական կողմն այնպիսի պարտություն է կրել, որ չի կարող առաջիկա տարիներին այնպես վերականգնվել, որ հնարավոր լինի վերադարձնել Շուշին ու Հադրութը:
«Ես չեմ պատկերացնում, եթե Դուք պատկերացնում եք, ես ներողություն կխնդրեմ: Բայց ես չեմ տեսնում և խոսակցություն ունեցած եմ և՛ Հայաստանի, և՛ Ղարաբաղի ղեկավարության հետ, որ՝ ինձ ներկայացրեք, թե ո՞նց եք պատկերացնում այդ քայլը: Եվ պատկերացումը լինում է այն, որ եթե տեսականորեն «այբ»-ը լինի, տեսականորեն՝ «բեն»-ը, «գիմ»-ը, «դա»-ն, «եչ»-ն ու «զա»-ն և բոլորը լինեն, տեսականորեն այդ հարցն Անկախությամբ պետք է լուծվի: Ես չեմ տեսնում դա»,- ասաց Լիպարիտյանը՝ շարունակելով, որ չի պատկերացնում, թե այդ մի շարք փոփոխություններն ինչպես պետք է միաժամանակ տեղի ունենան և նպաստեն Անկախության գործընթացին:
«Բոլորը միասին պատահեն այդ փոփոխությունները, բոլորն էլ մեզ սիրեն կամ տարբեր երկրներում այնպիսի պայմաններ լինեն, որ կընդունեն կամ դեմ չեն, բայց 30 տարի է, մեզ ասում են, որ Ղարաբաղն անկախություն չի ունենալու, Ադրբեջանն ասում է, Ռուսաստանն ասում է, Իրանն ասում է, Թուրքիան ասում է, ԵԱՀԿ-ն ասում է, ՄԱԿ-ն ասում է, Ամերիկան ասում է, Եվրոպան ասում է, մենք այդ բոլորը մի կողմ դրած՝ այլ տրամաբանությամբ գնացինք և պարտվեցինք: Հիմա պետք է նախ նոյեմբերի 9-ի հայտարարության այն մասերը, որտեղ անորոշություն կա, փորձենք առավելագույն ձևով օգտագործել և նվազագույն վնասով դուրս գանք»,- նման կարծիք հայտնեց Ժիրայր Լիպարիտյանը:
