#Հարություն Ավետիսյան

Կառավարությունը նախատեսում է հաջորդ տարվանից ներդնել քաղաքացիների եկամուտների պարտադիր հայտարարագրման համակարգ, որն ամբողջությամբ գործելու է մի քանի տարվա ընթացքում՝ փուլերով։

Արցախյան պատերազմի պատճառների, ընդհանրապես ղարաբաղյան հակամարտության վերաբերյալ Նիկոլ Փաշինյանի բոլոր հրապարակային հայտարարությունները (2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից հետո) մեկ նպատակ ունեն՝ ապացուցել, որ Արցախն Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքի մաս է, որ աշխարհի բոլոր երկրները միշտ այն համարել են ադրբեջանական, որ ՄԱԿ-ն ընդունել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչող բանաձևեր, և այդպես շարունակ։ Այս նպատակով Փաշինյանը հրավիրում է երկարաշունչ ինքնահարցազրույցներ, օգտագործում է Ազգային ժողովի ամբիոնը, նույնը կրկնում է այլ հարթակներից։

Խորհրդարանում  քննարկվում է 2023թ. պետական բյուջեի նախագիծը։ Քննարկումները հիմնականում անցնում են ծույլ, անդեմ մթնոլորտում։ Խորհրդարանական դինջ քննարկումների մասին պատմող լրահոսը, սակայն, բավական աշխույժ է․ այսինչ նախարարության ծախսերն ավելացել են այսքան միլիոն դրամով, այնինչ գերատեսչության ֆինանսավորումը բարձրացվել է այսքան տասնյակ միլիոնով, ուժային այսինչ կառույցի պարգևավճարները կազմելու են այսքան հարյուր միլիոն դրամ…

Նիկոլ Փաշինյանը ֆորմալ և ոչ ֆորմալ ձևաչափերով հասարակությանն առաջարկում է քաղաքացիական պայմանագիր, ոչ այն խմբակույտը, որը հանդիսանում է իշխանության ձևական հենարանը։ Նրա նոր քաղաքացիական պայմանագրի հիմքում ընկած է Հայաստանի՝ որպես պետության ու պետականության, թաղումը՝ բառի ինչպես ուղիղ, այնպես էլ՝ փոխաբերական իմաստներով։

Ի՞նչ խնդիր է լուծում Նիկոլ Փաշինյանը Երևան-Մոսկվա, Երևան-Բրյուսել, Երևան-Վաշինգտոն ու մնացած ուղղություններով խաղի մեջ․ նա լուծում է Հայաստանի պետակա՞ն շահերի սպասարկման, թե՞ իր իշխանության պահպանման հարցը։

Պետական կառավարման համակարգը ցանկացած պետության ողնաշարն է։ Դա արտահայտվում է ոչ միայն նրանով, որ պետական համակարգն է զբաղվում երկրի հեռանկարային և ընթացիկ կառավարմամբ։ Շատ ավելի կարևոր է այն հատկանիշը, որ նորմալ երկրներում ներքնապես բնորոշ է պետական կառավարման համակարգերին, և որի մասին որևէ փաստաթղթում ֆորմալ առումով որևէ ձևակերպում չի արձանագրվում ու որևէ ամբիոնից չի թմբկահարվում։ Խոսքը պետության, պետականության դիմադրողականության մասին է, որի պահպանումը պետական կառավարման համակարգի գուցե առաջնային առաքելությունն ու գործառույթն է։

Մեր հասարակության եթե ոչ մեծ, ապա պատկառելի հատվածը բոլոր երևույթները, դեպքերն ու իրադարձությունները գնահատում է առավելապես անհատական շահի պրիզմայով։ Որևէ երևույթի/իրադարձության նկատմամբ վերաբերմունքն էլ արտահայտվում է ըստ այնմ, թե որքանով է դա նպաստում/խոչընդոտում սեփական, անհատական շահի բավարարմանը։ Այս կաղապարը միանգամից չի ներդրվել հանրային գիտակցության մեջ, դա տարիների, գուցե տասնամյակների թաքնված քարոզչության, հոգեբանական ազդեցության հետևանքն է, որը պարզապես այսօր, այս գոյաբանական օրերին արտահայտվում է շատ ավելի սուր կերպով, քան կլիներ հարաբերականորեն ավելի հանգիստ պայմաններում։

Հայաստանի խորքային խնդիրներից մեկը համատարած անհամարժեքությունն է։ Պետությունը ղեկավարում է ոչ ադեկվատ իշխանություն, որն այսօր ցույց է տալիս, թե փորձում է երկիրը դուրս բերել այն ողբերգական վիճակից, որում հայտնվել է հենց իշխանության ոչ համարժեքության պատճառով։

Հայկական քաղաքականության, հանրային հարաբերությունների համակարգի լրջագույն խնդիրներից մեկը ճշմարտության ու հավատի պրոբլեմն է։ Ճշմարտությունը՝ որպես օբյեկտիվ իրականության արտահայտություն, գրեթե տեղ չունի մեր կյանքում։

ՀՀ ոստիկանությունը ներկայացրել է այն չափանիշները, ըստ որոնց Հայաստանի տնտեսության, գիտության, կրթության, մշակույթի, առողջապահության և սպորտի բնագավառներում նշանակալի ավանդ ունեցած օտարերկրյա քաղաքացիները կարող են ստանալ ՀՀ քաղաքացիություն:

Հանրագումարում, բոլոր այս գործոնների համալիր ազդեցությունը հանգեցնելու է քաղաքացիական, նաև քաղաքական կյանքի հարաբերականորեն բնականոն ռիթմի խաթարմանը՝ այդպիսով բացառելով ակտիվ քաղաքացիների հնարավար ներգրավվածությունը որևէ քաղաքական գործընթացի, այդ թվում՝ հակաիշխանական ձևաչափերի։

Կիրակի օրը Հայաստանի 18 համայնքներում կայացած Տեղական ինքնակառավարման մարմինների (ՏԻՄ) ընտրությունները, որոշակի բացառություններով, ունեցան ինչպես սպասելի արդյունքներ, այնպես էլ այդ արդյունքներին սպասելի գնահատականներ ու արձագանքներ։ Համայնքների մոտ կեսում հաղթել են Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության թեկնածուները, կեսից ավելիում՝ բոլոր մեծ համայնքներում, նրանք պարտվել են ամենատարբեր ուժերի թեկնածուներին։

Ադրբեջանական յուրաքանչյուր ագրեսիայի ժամանակ այդ ագրեսիան հնարավոր դարձրած իշխանության, Նիկոլ Փաշինյանի փոփոխության անհրաժեշտության մասին բարձրաձայնումներին իշխանական հարթուղեղ քարոզչությունն ու իշխանության անուղեղ սպասարկուները հակադարձում են ռաբիս հակափաստարկով, թե՝ «պատերազմի ժամանակ երկրի ղեկավարին փոխելու մասին հայտարարությունները դավաճանություն են»։

Երբ  Նիկոլ Փաշինյանը դեռևս անցած տարի հայտարարեց, որ միջազգային հանրությունը Հայաստանից պահանջում է նվազեցնել Արցախի կարգավիճակի նշաձողը, բոլորը սկսեցին փնտրել պահանջողներին։ Հաջորդող ժամանակահատվածում Նիկոլ Փաշինյանն իր գործողություններով ապացուցեց, որ «միջազգային հանրություն» ասելով՝ նկատի ուներ առաջին հերթին ու առավելապես՝ Ադրբեջանին, որի՝ Արցախից ամբողջությամբ հրաժարվելու պահանջը կատարելու պատրաստակամության մասին հայտարարում է բոլոր առիթներով ու բոլոր ամբիոններից՝ սկսած ՀՀ Ազգային ժողովից ու ՊՆ բունկերից՝ մինչև ՄԱԿ Գլխավոր ասամբլեայի ամբիոն։

Ոչ թե քաղաքագիտական գնահատականի, այլ ախտորոշման հարց է իրողությունը, երբ մարդն իր ղեկավարած երկրի մի մասը թշնամու կողմից գրավված լինելու պարագայում, ազատագրում է ոչ թե այդ տարածքները, այլ դրանք պաշտպանելու համար զոհվածների գերեզմանները։

Հայկական պետականության ապապետականացումը շարունակվում է։ Ըստ ամենայնի, Նիկոլ Փաշինյանի գլխավոր առաքելությունն այդ գործընթացն ավարտին հասցնելն է, որի ուղղությամբ նա առայժմ շարժվում է անպայքար պայմաններում։ Բայց կարևորը՝ մեջը փող կա։

Հայտնի է՝ քաղաքականության մեջ պատահականություններ չեն լինում, եթե անգամ լինում են, ապա օրինաչափությունները հաստատելու համար։ Անպատահականություն քաղաքականությունը նաև խորհրդանիշների զբաղմունք է, իսկ սիմվոլները մեծ նշանակություն ունեն հատկապես արևելյան ժողովուրդների, առանձնապես՝ թուրքերի ու ադրբեջանցիների համար։ Ահա այս իրողություններում այսօր՝ օգոստոսի 31-ին, Բրյուսելում տեղի է ունենալու Նիկոլ Փաշինյանի ու Իլհամ Ալիևի հերթական հանդիպումը։ Ասել, որ օրվա ընտրությունը պատահական է, նշանակում է հերքել, որ այդ հանդիպումը քաղաքականության հետ կապ ունի։

ԱԱԾ–ն դեֆորմացվել է այնպես ու այնքան, որ վերածվել է առավելապես Նիկոլ Փաշինյանի անձնական անվտանգությունն ապահովող ու նրա ընդդիմախոսներին հետապնդող մարմնի։

Նիկոլ Փաշինյանը, ըստ ամենայնի, ներկայումս զբաղված է սեփական երազանքն իրականություն դարձնելով։ Չար լեզուներն ասում են, որ նա երազել է ոչ միայն հասնել իշխանության, այլև դառնալ Հայաստանի ամենահարուստ մարդը։

Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության է եկել՝ օգտագործելով մարդկանց ամենաստորին բնազդները՝ ատելությունը, թշնամանքը, նախանձը։ Տարիներ շարունակ գեներացվող այդ բնազդների գագաթնակետը դարձավ 2018-ը, երբ քաղաքացիները պարպեցին ատելությունն ու թշնամանքը՝ ինքնանպատակ մերժման միջոցով։ 2018 թվականի իրադարձությունների հիմքում անթույլատրելի չափաբաժնով բացասական էներգետիկա էր ընկած, որը հետագա չորս տարիներին սուբլիմացվելով ամենատարբեր դրսևորումներով, հանգեցրեց այն աղետալի վիճակին, որում այսօր գտնվում է Հայաստանը։

Հայաստանում հաստատված ճգնաժամը բազմաշերտ է ու բազմամակարդակ։ Ի թիվս կենսական բազմաթիվ ոլորտների՝ պետական կառավարման համակարգ, զինված ուժեր, անվտանգության մարմիններ և այլն, ճգնաժամի լրջագույն արտահայտություններ կան նաև հասարակական հարաբերությունների, հանրային բարոյականության, փոխադարձ վստահության հետ կապված հարցերում։

Իր տխրահռչակ գրքում Նիկոլ Փաշինյանը բավական հանգամանորեն անդրադարձել է անբարոյականությանը՝ թեթև վարքի կանանց ու նրանց հոգեբանությանը, իր իսկ կողմից այդ հոգեբանությամբ ապրելու մասին օգտագործելով ամենագռեհիկ ձևակերպումներ։ Ժամանակին դրան քչերն են ուշադրություն դարձրել՝ չկանխատեսելով, որ նման հոգեկերտվածք ունեցող մարդու՝ իշխանության գալու դեպքում պետությունը կարող է հայտնվել այդ անառակ կնոջ կարգավիճակում։ Եվ հայտնվել է։

Սրանք չոր փաստեր են․ մարդը «Ելք կա» կարգախոսով խցկվել է խորհրդարան, ապա եկել է իշխանության, ինչի արդյունքում տեղի է ունեցել, իր իսկ խոստովանությամբ՝ ՀՀ զինծառայողների ելքն Արցախից և արցախցիների ելքն իրենց բնակավայրերից։ Դա, ի դեպ, կատարվել է ռուս խաղաղապահների և ոչ այնքան խաղաղապահների աչալուրջ հսկողությամբ, որոնք գուցե կռահում են, որ ելքի հաջորդ հրավերը վերաբերելու է Ռուսաստանին։

Նիկոլ Փաշինյանի հաշվարկներն առայժմ իրականանում են։ Բայց նա չգիտի կամ նրան չեն զեկուցել, որ անօգնականությունը՝ թուլացնելով ինչպես մարդուն, այնպես էլ՝ հասարակությանը, իր մեջ նաև ցասում առաջացնելու ներուժ ունի։ Նիկոլ Փաշինյանն ամեն օրվա հետ ավելի է խորացնում մթնոլորտը, որում հասարակությունը կարող է հայտնվել այլևս կորցնելու ոչինչ չունեցողի վիճակում։ Ահա այդ հոգեվիճակը կարող է հանգեցնել հանրային այնպիսի պոռթկման, որի դեպքում Նիկոլ Փաշինյանին չի կարողանա փրկել անգամ Ալիևը՝ Էրդողանի ձեռքը բռնած։

Նիկոլ Փաշինյանի գոյությունը Հայաստանի վարչապետի պաշտոնում հայ հասարակության առողջության թեստ է։ Այնպես, ինչպես բժշկական ուսումնասիրությունների ժամանակ բացիլի միջոցով փորձում են ստուգել օրգանիզմի դիմադրողականությունը։ Հայ հասարակությունը դեռևս դիմադրում է։ Բայց փորձարկումների ժամանակ պատահում է նաև, որ բացիլը, ի վերջո, սպանում է օրգանիզմը։ Իրադարձություններն առայժմ խոսում են բացիլի՝ Նիկոլ Փաշինյանի հաղթարշավի մասին։

Հայաստանը վերածվել է տարածքի, որտեղ մարդիկ խաղաղ կյանքի պատրանքով ապրում են այնքան ժամանակ, քանի դեռ հարևանները, ռազմավարական ու սովորական դաշնակիցները, աշխարհը՝ ընդհանուր առմամբ, այլ որոշում չեն կայացրել։ Այդ իներցիայից ամենաշատը շահում է իշխանությունը, որի համար իներցիոն ամեն մի օրը ոչ թե սրճարանում վայելած կապուչինոյի գավաթն է, այլ կոնկրետ փող՝ լազուրյան որևէ բանկային հաշվից հարմար պահի կանխիկացման երաշխավորված հեռանկարով։

Դիակապտողների հասարակության նպատակը մահն է՝ անհատական և հավաքական մահը, որի վերջնարդյունքը լինելու է պետության վախճանը։

Իր վերջին մոնոասուլիսի ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, թե վերջին շրջանում ԱԱԾ-ն հայրենիքի դավաճանության շուրջ 50 դեպք է բացահայտել։ Անմիջապես հաջորդ օրը ԱԱԾ-ն հրապարակեց հայրենիքի հերթական դավաճանին բացահայտելու մասին տեսահոլովակը, որում «մեղադրյալը» 2 միլիոն դրամի դիմաց պետական գաղտնիք հանդիսացող տեղեկություններ է հայտնել Ադրբեջանի հատուկ ծառայություններին։ Երեկ էլ նույնաբովանդակ մի տեսահոլովակ հրապարակեց արդեն Արցախի ԱԱԾ-ն, որն իբրև թե միանգամից բացահայտել է հայրենիքի ամբողջ 5 դավաճանների։

2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից հետո Հայաստանի քաղաքական կյանքն ընթանում է Նիկոլ Փաշինյանին հեռացնելու նպատակի շուրջ։ Դա միանգամայն հասկանալի է ու տրամաբանական, քանի որ աղետալի պատերազմում կրած պարտությունից հետո այդ պարտության պատասխանատուի ու մեղավորի գտնվելն իշխանության ղեկին հակասում է առողջ բանականությանը։

Հայաստանում առկա է լրջագույն ճգնաժամ, և դա ուղղակի կապ չունի կամ շատ քիչ կապ ունի Երևանի հրապարակներում ընդդիմության կազմակերպած բողոքի գործողություններին մասնակցողների քանակի հետ։ Այդ քանակը ճգնաժամի մակերեսային դրսևորումն է, որն արտահայտվում է ճգնաժամում գտնվող հասարակության համեմատաբար ակտիվ հատվածի ֆիզիկական ներկայությամբ։