2018 թվականին Հայաստանի Անկախության հռչակագիրն անկախ Հայաստանի պետականության հաստատման հիմք համարած և այդ հռչակագրով սահմանված իղձերը հայ ժողովրդի պատմական պարտքն ու առաքելությունը համարած Նիկոլ Փաշինյանը 2024 թվականին՝ այդ նույն հռչակագրի ընդունման 34-ամյակի կապակցությամբ, ուղերձ է հղել՝ նսեմացնելով դրանում սահմանված իղձերը՝ դրանք համարելով փոփոխության ենթակա։
Էդգար Ղազարյանն ու Դավիթ Սարգսյանը «Երկու ճակատ» պոդկաստի հերթական թողարկմանն ամփոփում և վերլուծում են շաբաթական լրահոսը։
Ռազմական փորձագետ Դավիթ Ջամալյանն անհեթեթություն է որակում այս օրերին շրջանառվող այն տեսակետները, թե Ռուսաստանը վերակենդանացրել է «Զանգեզուրի միջանցք»-ի հարցը, և, որ դա բխում է ՌԴ շահերից:
«30 տարի այս փաստաթղթի համար որևէ մեկը որևէ բողոք չի ներկայացրել, նման բան չի արել որևէ երկիր կամ միջազգային կազմակերպություն։ Հռչակագրի վերաբերյալ մենք ունեինք ամբողջական կոնսենսուս և՛ ներսում, և՛ դրսում։ Միայն այս իշխանության օրոք է, որ հանկարծ ծլեց Հռչակագրի խնդիրը, որի հիմքը հանդիսացավ պատերազմում պարտությունը և գլուխ բարձրացրեցին Թուրքիան և Ադրբեջանը»,- ասաց Արամ Մանուկյանը։
«Յուրաքանչյուրը փորձում է իր քաշին և իր ազդեցությանը համապատասխան՝ ոչ միայն սեփական դիրքավորում ապահովել, այլև որոշակի ծառայություններ մատուցել իր դաշնակիցներին: Ես կարծում եմ, որ թե՛ Շոյգուի, թե՛ Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պայմանավորված էր ոչ միայն տարածաշրջանում ՌԴ դիրքերի ճշտմամբ, այլ նաև ՌԴ-ն ինչ-որ չափով փորձում է երաշխավոր լինել Իրանի առջև՝ առնվազն Ադրբեջանի չեզոքության առումով հնարավոր զարգացումների ժամանակ»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում ռազմական փորձագետ Հայկ Նահապետյանն ուշադրություն հրավիրեց այցի ժամկետի վրա՝ ընդգծելով՝ երբ ուկրաինական զորքը ներխուժել է Կուրսկի մարզ, իսկ Իսրայելն ու ԱՄՆ-ն Իրանին ամեն կերպ փորձում են ներքաշել մեծ պատերազմի մեջ, Ադրբեջանի ղեկավարի հետ Պուտինի հանդիպումն ունի ավելի կարևոր նշանակություն, քան փորձ է արվում ներկայացնել՝ հղում անելով Ալիև-Պուտին մակարդակով ստորագրված փաստաթղթերին։
«Պուտինն ասում է, որ չնայած ռուս-ուկրաինական կոնֆլիկտին, ունեն շահեր և հետաքրքրություններ Հարավային Կովկասում: Կողմերի վերաբերյալ շեշտադրումը խոսում է այն մասին, որ ինչքանով Հայաստանն ու Ադրբեջանը շահագրգռված կլինեն, այդքանով ավելի ակտիվ Ռուսաստանը կմասնակցի տարածաշրջանի գործերին, բայց նույնիսկ հակառակ պարագայում Ռուսաստանն այստեղ կա, ունի հետաքրքրություն, և չնայած՝ իր ապագայի համար շատ կարևոր կոնֆլիկտ է Ուկրաինան, դա չի խանգարում նրան զբաղվել նաև այս տարածաշրջանի հարցերով»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
«Հոգևոր առաջնորդությունը դա պայքար է ազգային զարթոնքի, հոգևոր արժեքների վերականգնման համար, ինչը լավագույնս անում է Բագրատ սրբազանը։ Շարժմանը, սակայն, պետք է նաև քաղաքական բաղադրիչ, ինչի առկայության պարագայում ժողովրդին պետք է ներկայացվի արժանապատիվ խաղաղությամբ ձևավորված այնպիսի օրակարգ, ինչը ենթադրում է քաղաքական քայլերի հաջորդականություն։ Նման օրակարգ հանրությանը պետք է ներկայացնեն քաղաքական դերակատարները՝ տիտղոսային և ոչ տիտղոսային ընդդիմադիրները»,- ասաց Անանյանը։
«Հայաստանի իշխանությունների այն քաղաքականությունը, որ, պատկերավոր ասած՝ եթե նապաստակն իրեն խելոք պահի, գայլն իրեն չի ուտելու, դա որևէ արդյունք տալ չի կարող: Այսինքն՝ ցանկացած պահի, անկախ Հայաստանի իշխանությունների դիրքորոշումից, եթե Ադրբեջանին պետք լինի, կարող են սրել իրավիճակը, անգամ՝ ռազմական գործողություններ հրահրել»։
«Ալիևը գնում է ռազմական էսկալացիայի՝ փորձելով նոր տարածքներ վերցնել և հայկական կողմին ստիպել կատարել իր ցանկությունները՝ միջանցքի բացում, Սահմանադրության փոփոխություն, ադրբեջանցիների բնակեցում Հայաստանում։ Պուտինի այցը Բաքու նպատակ ունի փակել միջանցքի հարցը և կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հարցը դնել սեղանին»,- ասաց Բալասանյանը՝ որպես Բաքու այցի հաջորդ նպատակ՝ դիտարկելով Ռուսաստանի Կուրսկի մարզում տեղի ունեցող զարգացումները։
Հայ-գերմանական իրավաբանների ասոցիացիայի նախագահ, միջազգային իրավունքի մասնագետ, Էռլանգեն-Նյուրնբերգի համալսարանի դասախոս Գուրգեն Պետրոսյանն այն կարծիքին է, որ խաղաղության ամենակարևոր սկզբունքներից մեկը հենց արդարադատությունն է:
«Ալիևը գիտի, որ Հայաստանում Փաշինյանի դեմքով ունի մի վիզավի, որը պատրաստ է զիջումների: Մի կողմից՝ նրանք բեռնաթափում են խաղաղության պայմանագիրը՝ բոլոր կարևոր հարցերը դրանից դուրս թողնելով, մյուս կողմից՝ ամեն ինչ անում են խաղաղության պայմանագիր չստորագրելու համար»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
«Իրան-Իսրայել հակամարտությունը նոր փուլ է մտնում, և չի բացառվում, որ և՛ Թուրքիան, և՛ Ադրբեջանն օգտվեն այդ հնարավորությունից և փորձեն լուծել իրենց խնդիրները, մասնավորապես՝ Սյունիքի մարզի առումով»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գեղամ Մանուկյանը նշեց, որ չի հասկանում Արա Այվազյանի հայտարարությունից հետո եղած աժիոտաժը: Նա հիշեցրեց, որ դեռ 2022 թվականի դեկտեմբերի 20-ին են ինքն ու Աննա Գրիգորյանն ասուլիս հրավիրել և խոսել այդ հուշագրի մասին:
«Մի քանի շերտանոց խաղ է գնում. իրավիճակն օդից կախված է: Ադրբեջանին ձեռնտու է մաքսիմալ ձգել իրավիճակը, որ օդից կախված լինի: Ստորացման և նսեմացման գերագույն մակարդակներից մեկն այն է, երբ պետության պաշտոնյաներն ասում են, որ Ադրբեջանի զիջումն այն է, որ ինքը չի ուզում կլանի Հայաստանի հարավը, և ապրի Ամերիկան, որ կարողացավ համոզել Ադրբեջանին: Դա ստորացման վերջնագույն մակարդակն է: Ցավոք, ստորացումը, նսեմացումը, ինքնության դավաճանումը ՀՀ իշխանությունների կողմից ներկայացվում է՝ որպես քաղաքական գիծ»։
«Չգիտեմ՝ աշխարհում կա՞ն երկրներ, որոնք այնքան բարեկեցիկ են և անդարդ, որ ԱԺ նախագահի աթոռին նստածը, նախագահի աթոռին նստածը, վարչապետի աթոռին նստածը և ԱԳ նախարարի աթոռին նստածը միաժամանակ արձակուրդ գնան»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը:
«Երբ սեփական զավակիդ ուղարկում էիր՝ քեզ ու քո ընտանիքը, հայրենիքդ պաշտպանելու, այն ժամանակ էլ էիր մտածո՞ւմ, որ Արցախն Ադրբեջան է: Ո՛չ: Ինքը հիմա փորձում է մանիպուլացնել, որ այդպես դեռ 2018-ին պետք է ասեր, որ մեղքը դնի 2018-ից առաջ եղածների վրա»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի ղեկավար, քաղաքագետ Թևան Պողոսյանը:
«Մարդիկ, ովքեր հիմա հետևելով Փաշինյանին՝ կեր, խմիր, ուրախացիր սկզբունքով են գնում, դա շատ կարճ է տևելու: Այդ զանգվածն էլ պետք է հասկանա՝ ուր ենք գնում: Երբ ադրբեջանցիները սկսեն վերաբնակեցվել Հայաստանում, այդ ժամանակ Հայաստանի սուվերենության, ինքնիշխանության վերջնական խաչը կարող եք քաշել, որովհետև իրենք այլևս այստեղից չեն գնալու»:
«Հայաստանի դրածո իշխանությունները հրաշալի կատարում են հոգեբանական պատերազմի տրամաբանությունից թելադրված օպերացիաները: Ես հեռու եմ այն մտքից, որ այս իշխանություններն այնքան գրագիտություն, գիտելիք ունեն, որ իրենք են կազմակերպում, բայց քանի որ իրենք շատ լավ կատարողներ են՝ բարոյական որևէ սահման չունեցող, ինչ թելադրվի՝ կանեն»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց հոգեբան Կարինե Նալչաջյանը՝ անդրադառնալով այս լարված իրավիճակում Փաշինյան ընտանիքի ակտիվությանը:
«Երբ կոչ էին անում ճակատներին գրել՝ «դուխով», այդպիսի բան կարող էր անել միայն սրիկան, միայն տականքը: Հիմա մեծ մասը հասկանում է, որ գործ ունենք ծրագրավորված, կամ, որ ավելի վտանգավոր է՝ համակարգված… Որովհետև եթե ծրագրավորված է, կարող ես համարել մարդկային դրսևորում, ուրեմն՝ սատանայական բան է: Եկեղեցու դեմ պայքարը մի պահ նույնիսկ հասավ լկտի մակարդակի, որովհետև եկեղեցին հայկական ազգային միակ մշտատև հաստատությունն է»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ԱԻՄ առաջնորդ Պարույր Հայրիկյանը:
«Տարածաշրջանում լարված իրավիճակ է, Հայաստանը գրեթե շրջապատված է պատերազմական օղակով, և այս իրավիճակում ոչ ադեկվատ, ոչ համարժեք վերաբերմունքն այն անձանց, ովքեր ներկայացնում են Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունը, ինձ համար զարմանալի չէ: Իրականում, այդ մարդիկ իշխանություն չեն, իրենք խամաճիկ են, դրածո, և իրենց տիկնիկի պես դրել են այդ տեղերում ու ասում են՝ հանգիստ նստեք, երբ ասենք՝ հեծանիվ քշեք՝ կգնաք՝ հեծանիվ կքշեք, երբ ասենք՝ գնացեք՝ ուրիշի փաթաթած տոլման ու եփած խաշլաման ցուցադրեք, դա կանեք, երբ ասենք՝ հեծանիվից իջեք՝ էշ քշեք, կիջնեն՝ էշ կքշեն»։
Արցախի «Արդարություն» կուսակցության համանախագահ Հակոբ Հակոբյանն այն կարծիքին է, որ խաղաղության պայմանագրի պայմանների, կետերի վրա ՀՀ իշխանությունները մեծ դերակատարություն չունեն, գնում են միակողմանի զիջումների:
«Ես՝ որպես ՀՀ քաղաքացի, 2020 թվականից հետո ինձ ոչ մի օր, ոչ մի ժամ ապահով չեմ զգում. Անկանխատեսելի մթնոլորտում է Հայաստանը: Այս իրավիճակում առողջ ապրելակերպ քարոզելը, հեծանիվը և այլն հատուկ են արվում: Ես նորմալ կհամարեի, եթե մենք նորմալ պայմաններում ապրեինք, բայց կյանքը ցույց է տվել, հատկապես՝ վերջին 4 տարիներին, որ երբ լինում է շատ լարված, ողբերգական մթնոլորտ, իրենք ընտանիքով սկսում են ակտիվանալ, ինչ-որ բաներ անել՝ կերակուր կամ առողջ ապրելակերպ գովազդել»:
«Ադրբեջանի ահաբեկչական ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը գիտակցում է, որ մարդկության դեմ հանցագործություն կատարելը չի կարող չհանգեցնել պատասխանատվության: Սրան զուգահեռ՝ COP29-ին ընդառաջ Ադրբեջանի ղեկավարությունը ջանում է «մարդասեր» ձևանալ և փորձել խաղալ այն խաղը, որը իրենց թույլ կտա որպես քաղաքական մեծ թատերաբեմում դեռևս որոշ ժամանակ պատասխանատվության չենթարկված և բռնապետության անունը կրող երկիր հանդես չգալ»:
«Հիմա բոլոր ջանքերն ուղղված են նրան, որ մինչև նոյեմբեր որևէ պայմանագիր ստորագրվի. Նախապես նշեմ, որ դա չի լինելու խաղաղության պայմանագիր, լինելու է միջանկյալ պայմանագիր, որտեղ նշված կլինեն ապագա պայմանագրի հիմնական սկզբունքները»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց APRI գիտահետազոտական կենտրոնի փորձագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, միջազգայնագետ Սերգեյ Մելքոնյանը՝ ընդգծելով՝ Ալիևը շահագրգռված չէ որևէ փաստաթուղթ ստորագրել, բայց դա պետք է ԱՄՆ-ին:
«ԱԳՆ-ն չհերքեց, որ Ադրբեջանը, որպես խաղաղության փաստաթղթի ստորագրման նախապայման՝ ուղղակի պարտադրում է, որ Հայաստանը փոխի իր Սահմանադրությունը: Ադրբեջանի պաշտոնյան հստակ ասում է, որ առանց ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության՝ 100 տարի էլ անցնի՝ խաղաղության որևէ պայմանագիր չի կնքվելու, որովհետև իրենց պետք են հստակ երաշխիքներ, որ որևէ հաջորդ իշխանություն չի գալու և այն չի չեղարկելու: Մենք տեսնում ենք, որ այսօր ԱԳՆ-ն ինչի մասին ասես՝ խոսել է, բացի այն ուլտիմատումից, որ ՀՀ Սահմանադրությունն Ադրբեջանի պահանջով պետք է փոխվի»։
Կովկասագետ, «Հայկական նախագծի» համահիմնադիր Կարեն Իգիթյանը 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում անդրադառնալով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև «խաղաղության պայմանագրի» ստորագրման հնարավորությանը, նշեց, որ Բաքվից հստակ ժամկետներ են նշվել:
«Այս իրավիճակում համերգները, գինու փառատոներն ու այլն գերեզմանափոսի առաջ պարել է նշանակում: Չգիտեմ՝ հասարակությա՞նն են փորձում թմրեցնել, թե՞ մանթրաժ վիճակից է: Հեծանիվ քշելը երևի մանթրաժ վիճակ է, ասում էին՝ սկզբում հեծանվով էիր գործի գալիս, ու սկսեց ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև եվրոպաներում հեծանիվ քշել»:
«Տարածաշրջանը եռում է, հնարավոր են լայնամասշտաբ պատերազմներ, իսկ ՀՀ իշխանություններն անհոգ զբաղված են ուրախ և երջանիկ օրեր անցկացնելով: Ես հիշեցնեմ, որ Հայաստանի պարտքը 12 մլրդ դոլարն անցել է, նրանց իշխանության ժամանակ ՀՀ պետական պարտքը կրկնապատկվել է: Սա նույնն է, երբ մարդը վերցնում է գյուղատնտեսական վարկ, բայց իր տան համար խոլ ու հեռուստացույց է առնում, չի կարողանում պարտքը սպասարկել, և գալիս-ասում են՝ այդ տունն արդեն մերն է: Այսպես շարունակվելու դեպքում չենք կարողանալու պետական պարտքը սպասարկել»:
«ՀՀ ԱԳ նախարարը հայտարարել է նոյեմբերին ադրբեջանական հնարավոր ռազմական հարձակման մասին, և աշխարհաքաղաքական վերլուծությունները թույլ են տալիս եզրահանգել, որ դա, թերևս, այն քիչ ճշմարտություններից է, որ ինքն ասում է, որովհետև դա ոչ թե իր կարծիքն է, այլ իր լսածն է իր պաշտոնական հանդիպումներից, որովհետև այդ սպառնալիքները հնչում են բոլոր կողմերից: Թուրք-ադրբեջանական զորավարժությունները կանոնավոր կերպով, ըստ պլանի շարունակվում են»:
