Տպագիր թերթի վերջին համարը

Երեկ Երևան քաղաքի Պարույր Սևակի փողոցի բնակարաններից մեկում հայտնաբերվել է ԱԱԾ նախկին պետ 39-ամյա Գեորգի Կուտոյանի դին՝ հրազենային վիրավորումով: Այս լուրը ժամը 15:00-ին հայտնել է Քննչական կոմիտեի խոսնակը՝ ֆեյսբուքյան իր էջի միջոցով՝ հետևյալ բովանդակությամբ. «Քիչ առաջ Երևան քաղաքի Պարույր Սևակի փողոցի բնակարաններից մեկում հայտնաբերվել է ԱԱԾ նախկին պետ Գեորգի Կուտոյանի դին՝ հրազենային վիրավորումով:

Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության (ԵԱՀԿ) նախագահող երկրի պարտականությունները 2019-ին նախագահությունն իրականացրած Սլովակիայից անցել են Ալբանիային։ ԵԱՀԿ-ում Սլովակիան հանդես էր գալիս «Դեպի մարդն ուղղված նախագահություն» կարգախոսով։ Նրա առաջնահերթություններն էին. գոյություն ունեցող հակամարտությունների կարգավորումը և ծագող հակամարտությունների կանխարգելումը, արդյունավետ մուլտիլատերալիզմը և մոլորակի անվտանգ ապագայի ապահովումը։ Բրատիսլավան առանձնակի ուշադրություն էր հատկացնում Ուկրաինայի արևելքում իրադրության կարգավորման գործընթացին՝ հանդես գալով տարատեսակ նախաձեռնություններով:

«Նախագահությունը ԵԱՀԿ-ում բացառիկ հնարավորություն է՝ նախագահությունը ստանձնող երկրի համար ցուցադրել սեփական դիվանագիտական և քաղաքական պաշարը, հմտությունները՝ հարաբերվելու այս կամ այն երկրի հետ, փոփոխել իրավիճակ հակամարտության գոտիներում, լինել նախաձեռնողական՝ օգտագործելով այդ հարթակը երկրի հեղինակությունը բարձրացնելու համար: Առանձնապես նշանակություն չունի, թե ինչ երկկողմ հարաբերություններ կան, օրինակ, Ալբանիայի և Հայաստանի միջև. ԵԱՀԿ նախագահությունը ստանձնելով՝ Ալբանիան ստանձնում է ԵԱՀԿ օրակարգը, դրա առաջնահերթությունները, որի ցանկում նաև ջանքերն են ԼՂ հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ»

Անցած տարվա տնտեսական զարգացումների վերջնական արդյունքները դեռևս հայտնի չեն։ Ամեն դեպքում, պաշտոնական վիճակագրության ցուցանիշները վկայում են, որ  2019թ. տնտեսական աճը սպասվածից բարձր կլինի։

Ոչ մի հասարակագետի ու այլ փիլիսոփայի ձևակերպում այդքան դիպուկ չի նկարագրում ամանորյա տրամադրությունները, որքան պոետի՝ «Իմ թախիծը լուսավոր է» արտահայտությունը: Ամանորին բնորոշ թախիծը հավանաբար տարեվերջ-տարեմուտ երևույթով է պայմանավորված: Իսկ թախիծին լույս, հավանաբար, սպասումն է հաղորդում: Աննուղղելի ու լավատեսական սպասումը:

Տարվա ավարտին հաշված օրեր են մնացել, և ժամանակն է գնահատել կառավարության արածն ու չարածը։ Հատկապես որ, սա «հեղափոխական» կառավարության գործունեության առաջին լիարժեք տարին է։

Նիկոլ Փաշինյանի պատկերացումները բյուջեի վերաբերյալ շատ մակերեսային են, կամ նա միտումնավոր թաքցնում է իրականությունը։ Բյուջեն կազմված է ոչ միայն եկամուտներից, այլև ծախսերից։ Այնպես որ, բյուջեի կատարման մասին դատում են ոչ միայն եկամուտներով, այլև ծախսերով։ Ու երբ վարչապետը խոսում է բյուջեի գերակատարումից, լավ կլինի անդրադառնա նաև ծախսերին։ Այդ դեպքում կստացվի, որ բյուջեն ոչ միայն չի գերակատարվել, այլև թերակատարվել է։

Տարեվերջին ընդառաջ՝ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը Հայաստանում բարելավվում է ու բարելավվում։ Արդեն հայտնի են նաև այս տարվա 11 ամիսների տվյալները։ Ու դրանց համաձայն՝ տնտեսական ակտիվությունը Հայաստանում հասել է ընդհուպ 7,5 տոկոսի։

Միջին աշխատավարձն այս տարի Հայաստանում ավելացել է 5,9 տոկոսով։ Վերջին տվյալներով՝ այն կազմում է շուրջ 178.000 դրամ։ Չնայած մեկ անգամ չի հայտարարվել այս կամ այն ոլորտում աշխատավարձերի աննախադեպ բարձրացումների մասին, այնուհանդերձ պարզորոշ երևում է, որ դրա ազդեցությունը միջին աշխատավարձի վրա մեծ չէ։

«Երևանն ու Բաքուն լավ կանեն՝ արագ գործեն: Նրանք կարող են սկսել զրույցը փակուղային հարցերի շուրջ. Լեռնային Ղարաբաղին հարող տարածքների ապագան, որոնց վրա հայ վերաբնակեցվածները իրենց տներն են կառուցել, միջազգային խաղաղապահ ուժերի պոտենցիալ դերը և ամենաառանցքային հարցը՝ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը»,-Միջազգային ճգնաժամային խումբը (International Crisis Group-ICG) «Ելքեր փակուղուց Լեռնային Ղարաբաղում» վերտառությամբ հերթական զեկույցում նման խորհրդով է հանդես եկել ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ:

«Ուսումնասիրում ենք ցանկացած նման զեկույց: Նման զեկույցները ոչ լիարժեքորեն են արտացոլում իրերի դրությունը կարգավորման գործընթացում՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՄՃԽ-ում էական մեծ է թուրքական և ադրբեջանական լոբբիի ազդեցությունը, ինչը միանշանակ է թե՛ փորձագետների, թե՛ իրենց կազմի, թե՛ իրենց մոտ ընդգրկված և ֆինանսավորված կազմակերպությունների տեսքով: Հետևաբար՝ բնական է, որ ոչ լիարժեք և օբյեկտիվ տեղեկություններ են»:

Իշխանության գալուց Նիկոլ Փաշինյանը գրեթե բոլոր ոլորտներում հեղափոխական փոփոխություններ էր խոստանում։ Ժամանակն անցնում է, իսկ հասարակությունը չի տեսնում այդ փոփոխությունները։ Դրանք չկան առնվազն այն ոլորտներում, որտեղ ակնկալվում էր։ Գուցե մի շարք առումներով` ազգային արժեքների ոտնահարում, այլասերվածության բացահայտ քարոզ և այլն, հեղափոխական փոփոխություններ իսկապես կան, բայց դրանց չէր, որ հասարակությունը սպասում էր։

Նիկոլ Փաշինյանը սկսել է արդարացումներ հորինել իր ասածների ու արածների համար։ Բայց այնպես է ստացվել, որ դրանք աշխատում են ոչ թե իր օգտին, այլ իր դեմ։ Պատճառները պարզ են. վարչապետի ասածներն ու արածները շատ դեպքերում պարզապես չեն համընկնում։ Ավելին, երբեմն կապ չունեն իրականության հետ։ Ու, երբ իրականության հետ կապ չունեցող փաստերով փորձ է արվում հիմնավորումներ տալ այս կամ այն երևույթին, դա հետո շուռ է գալիս նրա դեմ։

Տեղեկագիրն առանձին հետաքրքիր տվյալներ ևս ունի: Ուսումնասիրված և հրապարակված են թե ներքին, թե արտաքին միգրացիայի տվյալները: Մարզային կտրվածքով՝ երկրի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակին հետևող մասնագետների համար բարդ չէր ենթադրելը, թե որ մարզերն ունեն միգրացիայի ամենաբարձր ցուցանիշները: Հավանաբար:

Աշխարհը, մշակույթն ու արվեստը լի են առեղծվածներով։ Ռուս մեծ գրող Նիկոլայ Գոգոլը նշում էր, որ տաղանդը միակ բանն է, որ մարդը ստանում է Աստծուց․ ուստի պետք չէ տաղանդը զոհել ինչ-որ այլ բանի համար։ Գոգոլի նշածի հետ միգուցե շատերս համամիտ չլինենք, քանի որ մեր օրերում չենք հանդիպում այնպիսի տաղանդների, խենթերի, ովքեր ապրում էին 19-20-րդ դարերում։ Մյուս կողմից՝ այս առեղծվածային աշխարհն ավելի է բարդանում, երբ կողք կողքի համեմատում ենք մի շարք մտածողների, արվեստագետների կենսագրությունն ու թողած գրական ժառանգությունը։ Երբեմն տեսնում ենք, որ իրարից տարբեր ժամանակաշրջանում ապրած երկու մտածողների մոտ կան կենսագրական նմանություններ։

Հաջորդ տարվանից Հայաստանում նվազագույն աշխատավարձը կավելանա, ու այդ բեռը գրեթե ամբողջությամբ կծանրանա տնտեսության վրա։ Կառավարությունն այդ փոփոխությունից գրեթե ֆինանսական կորուստներ չի ունենա, կամ դրանք մեծ չեն լինի։ Տնտեսությունը կվճարի նվազագույն աշխատավարձի բարձրացման համար, սակայն կստացվի այնպես, որ կառավարությունը կամ քաղաքական իշխանությունն է այդ լավությունն արել ցածր աշխատավարձ ստացողներին։  

Ի սկզբանե էլ պարզ էր, որ կառավարությունը լուրջ խնդիր է ունենալու նախկին սեփականատերերի կողմից պետությանը «նվիրաբերված» կամ պետության կողմից բռնագանձված գույքի համար գնորդ գտնելու առումով։ Հասկանալի է, որ քչերը կցանկանան տեր դառնալ այնպիսի մի գույքի, որը հետագայում լուրջ գլխացավանք կարող է դառնալ իրենց համար։

Նույնիսկ ինքը՝ Փաշինյանը, ընդունում է, որ հայ-ռուսական հարաբերությունների գլխավոր բովանդակությունը ռազմատեխնիկական համագործակցությունն է: Դա այն բանի արդյունքն է, որ Ռուսաստանը տրամադրում է Հայաստանին լուրջ զեղչ սպառազինության գնման հարցում, առանց նման զեղչերի՝ Հայաստանը ոչ միայն չէր կարողանա ստանալ սպառազինություն, բայց ամենակարևորը՝ չէր կարողանա Փաշինյանի բերանով հայտարարել, որ հաջորդ տարի մատակարարումներն աճելու են: Այս ամենի պատճառը արտոնյալ գներն են Ռուսաստանի կողմից:

Դեկտեմբերի 2-ին Կոտայքի մարզում գործարար Խաչատուր Սուքիասյանը հայտարարել էր, որ «Բջնի» հանքային ջրերի գործարանը Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախկին նախագահ Ռուբեն Հայրապետյանի կողմից խլվել է անօրինական, և ամբողջությամբ այդ գործարանը պետք է վերադարձվի իրավական ճանապարհով:

«Մենք վաղուց տեսել ենք, բոլորս գիտենք, որ երկկողմ բանակցությունները՝ իրենց ինտենսիվությամբ, երկարատևությամբ, ակնհայտորեն ունեն ոչ պաշտոնական օրակարգ: Դա ոչ պաշտոնական օրակարգ է՝ մեծ, խոշոր, դա գաղտնի է պահվում բոլոր արտաքին կողմերից, և կարելի է ենթադրել, որ իրական երկկողմ հարաբերությունները՝ Հայաստան-Ադրբեջան, ավելի բարդ են, ավելի բազմաշերտ են, քան թվում է պաշտոնապես»,- այս մասին «168 Ժամի» հետ զրույցում ասել է քաղաքական վերլուծաբան Մոդեստ Կոլերովը՝ անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացին:

Հայաստանի կրթության ոլորտի գլխավոր հարցն այն է, թե ինչից է պետք սկսել իրավիճակի բարելավումը։ Ցավոք, այս հարցը երբևէ չի դրվել Հայաստանի կրթության օրակարգում։ Թերևս, միակ բացառությունը 1990-ական թվականների վերջն էր, երբ համակարգային բարեփոխումների հարցեր էին քննարկվում։ Հենց այդ շրջանում ընդունվեց «Կրթության մասին» ՀՀ օրենքը, Կրթության զարգացման պետական առաջին ծրագիրը, սկսվեց կրթության ֆինանսավորման և կառավարման համակարգի բարեփոխումը։ Բայց այդ ամենն արվում էր նախարարության պատերի ներսում, առանց համակարգի խաղացողների ներգրավման։  

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հաճախ է կրկնում, որ եկամտային հարկի նվազեցումը բերելու է մարդկանց եկամուտների ավելացման, սակայն խուսափում է խոսել այն մասին, թե դրանք ինչքանով են կրճատվելու այլ ոլորտներում հարկային բեռի ավելացման հետևանքով։ Իսկ որ կրճատվելու են ու շատ ավելի մեծ չափով, քան եկամտային հարկի նվազեցմամբ ակնկալվող ավելացումն է, այդպես էլ կա։ Հայաստանում բնակչության իրական եկամուտները […]

Կառավարությունը մի տարի շարունակ չի կարողանում մարդկանց ապահովել հսկիչ-դրամարկղային մեքենաներով` վարչապետը խոսում է հունվարի 1-ից տոտալ վերահսկողություն մտցնելու մասին։ «2020 թվականի հունվարի 1-ից` Նոր տարվա զանգերը խփելուց հետո, ՀՀ-ում չի լինելու ՀԴՄ չխփելու որևէ պարագա, որը որևէ բարոյական, սոցիալական առումով ներման ենթակա լինի»,- ասում է Նիկոլ Փաշինյանը:

Տնտեսական զարգացումների մասին խոսելիս՝ վերջին շրջանում Նիկոլ Փաշինյանն անընդհատ շրջանցում է հանքարդյունաբերության աճի ցուցանիշը։ Մի ցուցանիշ, որն էական դեր է խաղում՝ ինչպես արդյունաբերության, այնպես էլ՝ ընդհանրապես տնտեսության աճի գործում։

Սլավիկ Չիլոյան պոետի մասին կարելի է անվերջ խոսել, քանի որ այս մարդու, քաղաքացու, բանաստեղծի մասին հուշերն իր նման թափառում են Երևանի փողոցներում, երբեմն՝ Համալսարանի դռներից ներս։ Հիմա նրան հիշում են միայն իր ժամանակակիցներից ոմանք, քանի որ անկախության սերունդն այդպես էլ չգիտի նախորդ դարի ամենախարիզմատիկ պոետներից մեկին։

Ֆինանսների նախարարի և Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահի հարաբերությունները վերջին շրջանում ակնհայտորեն լարվել են։ Թե այդ լարվածությունը մինչև ո՞ւր կտանի նրանց, ցույց կտա ժամանակը։ Ամեն դեպքում, չի բացառվում, որ կողմերից մեկի նյարդերը, ի վերջո, տեղի կտան։

Մեր ու Վրաստանի խորհրդարանները համարյա միաժամանակ քննարկում էին եկող տարվա բյուջեի մասին օրենքի նախագիծը: Մոտ 3.94 մլրդ դոլարանոց մեր բյուջեն ԱԺ-ն ընդունեց դեկտեմբերի 5-ին: Ընդունեց 77 «կողմ», 37 «դեմ» ձայներով: «Բարգավաճ Հայաստան» և «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունները հայտարարել էին, որ «դեմ» են քվեարկելու:

ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանը երեկ շնորհակալություն հայտնելով ԱՄՆ կոնգրեսին՝ Ցեղասպանության բանաձևն ընդունելու համար, իր թվիթերյան պաշտոնական էջում տեղադրել է ԱՄՆ 111-րդ Սենատի լուսանկարը:

Այսօր Հայաստանի կրթական համակարգի զարգացման կարևորագույն նախապայմանը համակարգում որոշակիություն մտցնելն է ու հաղորդակցման ճիշտ մոտեցումներ իրագործելը։ Եթե հեղափոխությունից հետո չստեղծվի հարաբերությունների առողջ համակարգ, նոր աշխատաոճ, ապա մենք ոչնչի չենք հասնի։ Կաշառք չվերցնելը դեռևս չի երաշխավորում համակարգի զարգացումը։ Համակարգի ներքևի և միջին օղակներում աշխատող մարդկանց համար պետք է հասկանալի լինի, թե ի՞նչ է իրենցից ակնկալվում։

Օրերս Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ Կենտրոնական բանկի միջազգային պահուստները հասել են աննախադեպ բարձր մակարդակի, որ պատմականորեն Հայաստանը երբեք այդքան տարադրամային պաշար չի ունեցել, որքան ունի հիմա, որ դրա արդյունքում երկրի տնտեսական վարկանիշը շարունակաբար աճում է։ Բայց ինչ տեղի ունեցավ դրանից հետո։