Տպագիր թերթի վերջին համարը

Բոլորը հիշում են Նիկոլ Փաշինյանի ջղաձգված լայվերը և հարցազրույց-հանձնարարականները, երբ իր ղեկավարած կառավարության տնտեսական քաղաքականության հիմնական ձախողումները նա կապում էր նաև հսկիչ-դրամարկղային (ՀԴՄ) կտրոնների հետ և ազդարարում այդ մասով հերթական «աշխարհացունց»,  հեղափոխական բարեփոխումների մասին, և որպես տնտեսական թռիչքի նշան՝ մատնանշում աննախադեպ աճող ՀԴՄ-ների թիվը։

«Նրանք ցանկանում են ստանալ տրանսպորտային միջանցքն ու հարմար պայմաններ այդ միջանցքի համար: Նրանք մտածում են, թե տրանսպորտային նոր միջանցքը լինելու է Լաչինի միջանցքի կարգավիճակի նմանությամբ,  և նրանք ունենալու են նույնպիսի հասանելիություն, ինչը բացարձակապես սխալ է: Դրանք տարբեր պայմաններ են, Լաչինի միջանցքում ռուս խաղաղապահներն են, ոչ ոք պարտավոր չէ թույլ տալ Ադրբեջանի զինված ուժերին և ուժայիններին միջանցք, որը ծրագրվում է ստեղծել Նախիջևանի համար: Այստեղ դիրքորոշումը կոշտ պետք է լինի և հենվի այն միջազգային մեխանիզմի վրա, որն առկա է»:

2018 թվականի գարնանը, երբ արդեն կանխորոշված էր «ժողովրդի թեկնածուի» ընտրությունը վարչապետի պաշտոնում, հայտնի հեռուստատեսային հարցազրուցավարին հյուրընկալվել էր իշխանության ձգտող խմբակի պատասխանատու ներկայացուցիչներից, որն այն ժամանակ դեռ ոչ թե փողկապով պաշտոնյա էր, այլ կարճաթև մարզաշապիկով երիտասարդ: Հարցին, թե՝ ինչպե՞ս եք պատրաստվում ղեկավարել երկիրը, քանի որ ոչ փորձ ունեք, ոչ էլ գիտելիք, նա պատասխանեց, որ իրենք չեն պատրաստվում ղեկավարել երկիրը: Իրենք դիմելու են ժողովրդին` հարցնելով՝ «ի՞նչ անել», և ինչ ժողովուրդը որոշի` դա էլ կանեն:

2018 թվականին տեղի ունեցած հեղափոխությունը կամ  իշխանափոխությունն իր բնույթով հակաքաղաքական երևույթ էր։ Դա քաղաքականության վախճանի հավաստիքն էր, որովհետև, եթե երկրում գոյություն ունենար մրցակցային ու կենսունակ քաղաքական համակարգ, հեղափոխություն չէր կարող տեղի ունենալ։

Այսօր մեզ անհրաժեշտ է ոչ թե՝ եղածի վրա ավելացնել հարկային բեռը՝ ռիսկեր ստեղծելով դրանց հետագա գործունեության համար, այլ՝ մտածել տնտեսության ակտիվացման հաշվին հարկային բազան ավելացնելու մասին։ Ցավոք, գործող իշխանությունների պատկերացումները տնտեսության նկատմամբ շատ մակերեսային են և սահմանափակվում են նախկիններին ունեզրկելու և նրանց ունեցվածքը բռնագանձելու ձգտումներով։ Թե դա մինչև հիմա ինչ հետևանք է ունեցել և այսուհետ ունենալու է տնտեսության վրա, տեսնում ենք։

Տարբեր առիթներով կառավարությունը հայտարարել է, որ քննարկվում են բազմաթիվ ներդրումային ծրագրեր։ Խոսվում է միլիարդավոր դոլարների հասնող փաթեթների մասին, բայց այդպես էլ այդ ծրագրերը չենք տեսնում։ Դրանք չեն իրականանում։ Փոխարենը՝ մշտապես լսում ենք, որ ներդրումները կրճատվել են, իսկ նախորդ տարի նույնիսկ հասել են կատաստրոֆիկ ցածր մակարդակի։

Անցած տարի մեր երկրի սոցիալ-տնտեսական ամենացավոտ փոփոխությունները կատարվել են ժողովրդագրության ոլորտում: Երկրի բնակչության թվակազմի, կառուցվածքի վերլուծությունները, հարկավ, ժամանակ կպահանջեն: Բայց կան տվյալներ ու փաստեր, որոնք օր առաջ գնահատման կարիք ունեն:

Ֆինանսական միջոցների արտահոսքը Հայաստանից մեծ տեմպերով շարունակվում է։ Վերջին երեք տարիներին քաղաքացիների կողմից երկրից դուրս բերված գումարներն անցնում են տարեկան 1 մլրդ դոլարից։

Վերջին օրերին լարված իրավիճակ է Գյումրու թիվ 25 և Աբովյանի թիվ 1 դպրոցներում։ Երկու դպրոցներում էլ կայացել են տնօրենի ընտրություններ։ Թեկնածուներից ոչ մեկը չի հավաքել ձայների կեսից ավելին, ինչի արդյունքում էլ կառավարությունը որոշել է երկու դպրոցում էլ տնօրեն նշանակել «դրսի» թեկնածուներին։ Գյումրու թիվ 25 դպրոցում կոլեկտիվը և ծնողները ցանկանում են դպրոցի տնօրենի պաշտոնում տեսնել դպրոցի ուսուցչին, իսկ Աբովյանում՝ գործող տնօրենին։ Ինչո՞ւ ունենք այս իրավիճակը։

Իշխանությունները՝ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ կամ պատվերով, ցանկանում են քրեականացնել զրպարտությունն ու վիրավորանքը՝ զուգահեռաբար մի քանի անգամ ավելացնելով յուրաքանչյուրի համար սահմանված տուգանքը։ Համապատասխան օրինագիծը խորհրդարան է ներկայացվել իշխանության այն ներկայացուցչի հեղինակությամբ, որի անուն-ազգանունն արդեն իսկ հավասարազոր է հասարակության հանդեպ զրպարտությանն ու վիրավորանքին։

44-օրյա պատերազմին ու խայտառակ կապիտուլյացիոն համաձայնագրի ստորագրմանը հաջորդած առաջին երկու ամիսներին իշխանության ներկայացուցիչները գրեթե լուռ էին, վախեցած ու անհանգստացած։ Նիկոլ Փաշինյանը, սարսափած, դուրս չէր գալիս բունկերներից, իշխող խմբակցության պատգամավորները զգուշանում էին փողոց դուրս գալ, բնակվում էին անմատչելի վայրերում։

Մարդկային վարքագծում, ի թիվս այլ գործոնների, վախը շատ մեծ ազդեցություն ունի։ Վախի հանգամանքն օգտագործելով՝ հնարավոր է մարդկանց դրդել այս կամ այն գործողության, ակտիվ կամ պասիվ քայլի։ Վախը մեծ դեր ու նշանակություն ունի նաև Հայաստանում ու հայ հասարակության կյանքում։ Վախը հայ հասարակությանը կառավարելի պահելու լծակներից մեկն է, եթե ոչ՝ ամենագլխավորը։

Հայաստանը կրկին մտնում է պարտքերով ապրելու շրջափուլի մեջ։ Քանի որ մեր բյուջեի հնարավորություններն ավելանալու փոխարեն՝ նվազում են, գնալով ավելի շատ պարտքեր ենք վերցնում, որպեսզի գոնե թոշակ ու աշխատավարձ կարողանանք վճարել։ Ինչքան էլ փորձենք արդարանալ, սրանից լավ բնութագիր մեր տնտեսական վիճակը չի կարող ունենալ։

Հայաստանն ապրում է հաստատուն իներցիայի ռեժիմում։ Այնպես չէ, որ դա միայն հետպատերազմական ռեժիմ է, այսպիսին էր Հայաստանի կյանքը նաև 2018 թվականից հետո, երբ ամեն ինչ ընթանում էր հեղափոխական էյֆորիայի ազդեցության ներքո։ Էյֆորիան փոխարինել էր ռազմավարությանն ու ծրագրերին, երկիրն ապրում էր առանց զարգացման որևէ կոնցեպտի՝ նախկինից մնացած համակարգերի լավ կամ վատ աշխատանքով ու հեղափոխական դատարկաբանությամբ։

Երբ Նիկոլ Փաշինյանը դեռ վարչապետ չէր և ներկայանում էր՝ իբրև ժողովրդի հոգսերով մտահոգ պատգամավոր, հաճախ էր Ազգային ժողովի ամբիոնն օգտագործում թանկացումների վերաբերյալ բուռն ելույթներ ունենալու և իշխանությունների հասցեին մեղադրանքներ հնչեցնելու համար։ Այսօր էլ հավանաբար շատերը հիշում են նրա հայտնի ելույթը կարագի ու խառը կանաչու վերաբերյալ։

Փետրվարի 7-ին Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցությունը հանդիպում է ունեցել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ, որի արդյունքների մասին հաղորդագրությամբ տեղեկացրել է, որ արտահերթ ընտրություններ չեն կայանալու։

Տնտեսական ճգնաժամն իր ուղղակի ազդեցությունն է ունեցել ոչ միայն Հայաստանի տնտեսության տարբեր ոլորտների, այլև անշարժ գույքի շուկայի վրա։ Անշարժ գույքի շուկան անցած տարի վերստին սկսեց էժանանալ՝ ի ցույց դնելով տնտեսության մեջ և հասարակական կյանքում առաջացած խնդիրները։

Իշխանություններն իրենց դիլետանտությամբ երկիրը դարձրել են փորձադաշտ, ու ինչ խելքներին փչում է, այն էլ անում են։ Թե հետևանքներն ինչպիսին կլինեն, իրենց քիչ է հուզում։ Կփորձեն, կստացվի՝ կստացվի, չի ստացվի՝ այլ բան կմտածեն։ Դրանից ով կշահի կամ կտուժի, կարևոր չէ։ Կարևորը՝ այդ պահին այդպես է նպատակահարմար։ 

ԱՄՆ նախագահը նշել է, որ իր վարչակազմը կհակազդի Չինաստանի գործունեությանը, ուր կոպտորեն ոտնահարվում են մարդու իրավունքները: ԱՄՆ նախագահը կոչ է արել խաղաղության հասնել Եմենում, որը տարիներ շարունակ պառակտված է քաղաքացիական պատերազմի արդյունքում: Նա նաև հավաստիացրել է, որ Վաշինգտոնը կպաշտպանի Սաուդյան Արաբիայի ինքնիշխանությունը, որի տարածքը բազմիցս թիրախավորվել է իրանամետ ռազմական խմբավորումների կողմից:

Նիկոլ Փաշինյանին ընդամենը 3 տարի պետք եղավ երկիրը մեծ արտագաղթի ճանապարհին կանգնեցնելու համար։ Այսօր բազմաթիվ քաղաքացիներ պատրաստ են ոչ միայն թողնել, այլև ընդմիշտ հեռանալ Հարենիքից։ Նրանք կորցրել են հույսն ապագայի ու վաղվա օրվա նկատմամբ։

Տարվա մեկնարկին կառավարությունը հերթական անակնկալը մատուցեց. հասարակությունից թաքուն տեղաբաշխեց հերթական եվրոպարտատոմսերը։ Ներգրավվեց 750 մլն դոլար, որը գալու է լրացնելու պետական պարտքը։

Մամուլում գրեթե ամեն օր նոր տեղեկություններ են հրապարակվում տարբեր երկրներում նոր դեսպանների նշանակման մասին։ Հրապարակվող անուններից ամեն հաջորդը նախորդից ավելի խայտառակ է ու ծիծաղելի։ Մինչ հասարակությունը հասցրեց տարակուսել դիվանագիտության հետ որևէ օրգանական կապ չունեցող Լիլիթ Մակունցին ԱՄՆ-ում դեսպան նշանակելու լուրի կապակցությամբ, հայտնի դարձավ, որ Նիկոլ Փաշինյանն արդեն Մեծ Բրիտանիայում ցանկանում է դեսպան նշանակել պատգամավոր Անուշ Բեղլոյանին։

Թվում էր, թե պատերազմից հետո մենք կփորձենք նոր ձևով մոտենալ կրթության, գիտության խնդիրների քննարկմանը։ Բայց այս շաբաթ Ազգային ժողովում գիտության մասին կազմակերպված լսումները նորից նույն սցենարով էին ընթանում։ Մարդիկ մոտենում էին ամբիոնին և բարձրաձայնում էին իրենց մտքերը, որոնք կարող էին անել նաև սոցիալական ցանցերում գրառումներ անելու կամ հոդված գրելու միջոցով։ Նման լսումները պարզապես ժամանակի կորուստ են։ Դրանք մի քանի օր դառնում են քննարկումների առարկա, ներառվում են Ազգային ժողովի ամսական, տարեկան հաշվետվություններում՝ որպես կատարված աշխատանք, հետո ամեն ինչ մոռացվում է։

Եվրոպայի տեսանկյունից Հայաստանը չափազանց քիչ բան է արել, որպեսզի մոտենա Եվրոպական միությանը, ուստի, եթե Փաշինյանը լիարժեքորեն հիմնվեր Եվրոպայի վրա, իհարկե, չէր լինի այն իրավիճակը, ինչ ներկայումս ԵՄ արձագանքի հարցում, երբ սկզբունքորեն Եվրոպան լռեց և ոչինչ չարեց, որպեսզի միջամտի հակամարտությանը ԼՂ-ում: Միևնույն ժամանակ՝ Փաշինյանը չուներ նման մանդատ ՀՀ-ի ներսում, Հայաստանն ունի իր աշխարհագրությունը, աշխարհաքաղաքականությունը, ճակատագիրը: Միամիտ կլիներ Արևմուտքի տեսանկյունից հույս ունենալ, որ Բելառուսից կարելի էր սարքել երկրորդ Ուկրաինա, ով նման կերպ էր մտածում, խենթ է:

Իշխանությունը հերթական դարակազմիկ նախաձեռնությունն է ներկայացրել, որով ցանկանում է հերթական սահմանափակումը հաստատել մամուլի նկատմամբ․ մի խումբ ուսապարկեր ներկայացրել են օրենքի նախագիծ, ըստ որի՝ այլևս արգելվելու է անանուն աղբյուրներից տեղեկատվության հրապարակումը։ Առաջին հայացքից խայտառակ ու հակաժողովրդավարական այս նախաձեռնությունն իրականում շատ օրինաչափ է Նիկոլ Փաշինյանի պարագայում։

Հունվարի 30-ին Աղդամի շրջանում (Ակնա) իր գործունեությունը սկսեց Արցախյան հակամարտության գոտում հաստատված հրադադարի վերահսկողության ռուս-թուրքական համատեղ մշտադիտարկման կենտրոնը:

Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում շատ տարօրինակ բաներ են կատարվում կառավարության շենքի մերձակայքում:

44-օրյա պատերազմից ու խայտառակ կապիտուլյացիայից հետո երեկ առաջին անգամ հանրության առջև է երևացել պատերազմական ստի ու խաբեության հիմնական խորհրդանիշը՝ Արծրուն Հովհաննիսյանը, ում հանդգնությանն ու բարոյականության հետ ունեցած կոնֆլիկտի մասշտաբներին պետք է արժանին մատուցել։

Վիճակագրական ծառայությունն ամբողջացրեց 2020թ. տարեկան տնտեսական ցուցանիշները։ Ճիշտ է, դրանք առայժմ օպերատիվ տվյալներն են, բայց ներկայացվածը բավական է ամփոփելու այն արդյունքները, որոնք կառավարությունն արձանագրել է իր անցած տարվա գործունեության ընթացքում։

Պետական բյուջեի հարկային եկամուտներն անցած տարի նվազել են ավելի քան 79 մլրդ դրամով։ Ընդհանուր առմամբ բյուջեի հարկային եկամուտները կրճատվել են 5,4 տոկոսով։