2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո քննարկման առարկա դարձավ ոչ միայն Նիկոլ Փաշինյանի՝ գերագույն հրամանատար լինել-չլինելու կամ դրա օրինականության հարցը, այլև պատերազմական իրավիճակներում առհասարակ օրենքի անկատարության խնդիրը, ինչի մասին խոսել են նաև 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ պաշտոնավարած ռազմական ղեկավարությունից:
2018 թվականի մարտին ԶՈՒ անձնակազմի հետ հանդիպմանը նախագահ Սերժ Սարգսյանը նշել էր. «Երբ մենք խոսում ենք զսպման մասին, բնական է, որ դա չի նշանակում հարձակումը կասեցնել, դա ավելին է նշանակում՝ ամեն պահի հասցնել այնպիսի հակահարձակողական հարվածներ, որպեսզի նրանք այլևս ցանկություն չունենան խախտելու դեռևս 1994-95թթ. ստորագրած պայմանագրի պարտավորություններն ու դրույթները»:
168.am-ը մեկ անգամ չէ, որ անդրադարձել է 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքներին, գործունեությանը՝ ԱԺ կանոնակարգ-օրենքի պահանջների տրամաբանության մեջ:
44-օրյա պատերազմը, ըստ էության, կարելի է բաժանել մի քանի փուլի, շրջափուլի կամ ժամանակահատվածի, որոնց մենք ժամանակ առ ժամանակ անդրադառնում ենք։
Մեր հարցադրումներից շատերն ընդամենն «այո» կամ «ոչ» պատասխան էին պահանջում, օրինակ, 44-օրյայի զեկույցի՝ ԱԽ նիստում ներկայացման մասին հայտարարել էր ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը, և մենք ընդամենը փորձել էինք պարզել՝ արդյո՞ք դա իրականացվել է: Ի դեպ, մեր տեղեկություններով, 44-օրյա պատերազմին առնչվող ԳՇ վերլուծությունն Օնիկ Գասպարյանից հետո ներկայացվել է և բուռն քննարկում է եղել: Սա՝ առաջին:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն անվտանգության, ռազմական հարցերով փորձագետ Հայկ Նահապետյանն է։
Փաշինյան-Էրդողան նյույորքյան հանդիպումից հետո Anadolu գործակալությունը փոխանցել էր Թուրքիայի նախագահի խոսքը, թե Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության գործընթացի շուրջ Նիկոլ Փաշինյանի մոտեցումները բացասական չեն թվում:
Ամեն մի անձնավորություն կառավարման համակարգում ունի իր պարտականությունները: Խաղաղ պայմաններում այդ ուղղահայացը՝ վարչապետ-պաշտպանության նախարար-Գլխավոր շտաբ, զորային կառույցներ է գնում, իսկ պատերազմի ժամանակ վարչապետը Գերագույն հրամանատար է, բայց, այնուամենայնիվ, Պաշտպանության նախարարությունն ու Գլխավոր շտաբն ունեն իրենց պարտականությունները, և դրա շրջանակում իրենք կարող էին գործել:
Ադրբեջանը բանակցություններ է վարում թուրքական ASELSAN ընկերության հետ օդային հարձակման նախազգուշացման «Herikks» համակարգերի ձեռքբերման շուրջ:
Երկու օր հետո 44-օրյա պատերազմի 4-րդ տարելիցն է: 2020 թվականի պատերազմին Թուրքիայի անմիջական մասնակցության մասին 168.am-ը բազմիցս մանրամասն անդրադարձել է, ապացույցներ ներկայացրել։
Սեպտեմբերի 18-ին Հայկական երկրորդ գլոբալ գագաթնաժողովի պանելային քննարկման ժամանակ Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը հայտարարել էր. «Մեր ձախողումը ո՞րն է եղել. առաջնային անվտանգության համակարգի մեխանիզմը սա է եղել. անվտանգության սպառնալիքի դեպքում զանգել Մոսկվա, ուրիշ որևէ տարբերակ կամ մեխանիզմ չկա: Այժմ այդպես չէ, այժմ առաջնահերթ մենք ենք որոշում որոշումներ կայացնել»:
Հայկական երկրորդ գլոբալ գագաթնաժողովին Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ ՀԱՊԿ-ում Հայաստանն իր անդամակցությունը սառեցրել է ոչ միայն այն պատճառով, որ ՀԱՊԿ-ը չի ապահովում Հայաստանի նկատմամբ անվտանգային պարտավորությունները, այլև այն պատճառով, որ ՀԱՊԿ-ը ստեղծում է սպառնալիքներ ՀՀ անվտանգության, հետագա գոյության, ինքնիշխանության և պետականության համար։
Օրեր առաջ Հանրային հեռուստաընկերության եթերում ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը հայտարարել է, որ 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող քննիչ հանձնաժողովի եզրակացությունը պատրաստ է, և, որ հոկտեմբերին նամակով դիմելու է ԱԺ նախագահին՝ դռնփակ նիստ հրավիրելու համար, որի ընթացքում կներկայացվի հանձնաժողովի զեկույցը:
Օգոստոսի 29-ին, թուրքական և ադրբեջանական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ, Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Յաշար Գյուլերն իր ղեկավարած գերատեսչության շենքում հանդիպում է ունեցել«Ղարաբաղյան պատերազմում զոհվածների ընտանիքների անդամների հետ»:
Օգոստոսի 15-ին հրթիռների գործով անցնող ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանը 15 միլիոն գրավի դիմաց ազատ է արձակվել՝ երկու տարի, 10 ամիս, 17 օր կամ 1051 օր անազատության մեջ լինելուց հետո:
ԱՄՆ ներկայացուցչի՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարությունում աշխատելու մասին տեղեկությունը հանրության որոշակի հատվածի և փորձագիտական, քաղաքական շրջանակների կողմից բուռն էր ընդունվել, հատկապես, երբ ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալ Ուզրա Զեյան հուլիսի 17-ին «Հետք»-ին տված հարցազրույցում հաստատել էր այն:
Ի վերջո, չպե՞տք է պարզել՝ ով, ինչ չափով է տեղյակ եղել, կամ մեղավոր: Եթե ԱԳՆ-ն տեղյակ չի եղել, ՊՆ-ն ստորագրելու իրավունք չի ունեցել, բայց ստորագրել է, ԳՇ-ն համաձայն չի եղել, սրա համար պատասխանատվություն կրող կամ կրողներ չպե՞տք է լինեն:
Այն, որ 2020 թվականի հուլիսյան մարտերից և 44-օրյա պատերազմից առաջ ՀՀ ռազմական ղեկավարությունը Նիկոլ Փաշինյանին զգուշացրել է, որ մեր թշնամին այլևս միայն Ադրբեջանը չէ, այլ նաև Թուրքիան, հետևաբար՝ այդ պետությունների համահավաք ռազմական ներուժին Հայաստանը չի կարող արդյունավետ դիմակայել, 168.am-ը մեկ անգամ չէ, որ գրել է՝ հղում անելով ՀՀ ԶՈւ ԳՇ նախկին պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանին, ով 2020 թվականի հունիսին՝ ԳՇ պետի պաշտոնում նշանակվելուց հետո, այս մասին Փաշինյանին և ՀՀ անվտանգության խորհրդին ներկայացրել էր տարածաշրջանում ռազմաքաղաքական իրադրության համապատասխան վերլուծություն՝ հորդորելով քաղաքական ու դիվանագիտական ողջ ներուժն ուղղել պատերազմից խուսափելուն կամ գոնե այն հետաձգելուն:
Հուլիսի 15-ից Հայաստանում մեկնարկել է «ԱՐԾԻՎ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐ-2024» հայ-ամերիկյան համատեղ զորավարժությունը, որին ներգրավված են լինելու ՀՀ ԶՈՒ խաղաղապահ բրիգադի, Եվրոպայում և Աֆրիկայում ԱՄՆ ցամաքային զորքերի և Կանզասի ազգային գվարդիայի զինծառայողները: Զորավարժությունը տևելու է մինչև հուլիսի 24-ը: Ցանկացած զորավարժության անցկացումը կամ դրան մասնակցությունը՝ լինի խաղաղապահ թե ոչ խաղաղապահ, ՀՀ զինված ուժերի համար օգտակար է: Այլ հարց է, որ իշխանամերձ փորձագետները չափազանցնում են դրանց դերակատարությունը, բացառիկության ֆոն հաղորդում:
Նիկոլ Փաշինյանի երբեմնի հատուկ հանձնարարություններով դեսպան Էդմոն Մարուքյանը շարունակում է 44-օրյա պատերազմին առնչվող իրադարձությունների մասին յութուբյան թողարկումները:
Օրեր առաջ 168.am-ը տեղեկացրել էր, որ այսօր՝ հուլիսի 16-ին, Հակակոռուպցիոն դատարանի դատավոր Վահե Դոլմազյանի վերաբերյալ Բարձրագույն դատական խորհրդում (ԲԴԽ) կարգապահական վարույթ է քննվելու:
ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Արշակ Կարապետյանն օրերս տված հարցազրույցներից մեկում, որը հատվածական է հրապարակվում, անդրադարձել է ՀՀ-ում քաղաքական բանտարկյալների առկայությանը, և գործող իշխանությունների կողմից «գործ սարքելու» պրակտիկային, ինչը գեներալը որակում է՝ որպես դավաճանություն:
Թեհրանում Իրանի Իսլամական Հանրապետության (ԻԻՀ) արտաքին գործերի երկարամյա նախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆի հուշերն ընդգրկող գրքի հրատարակումից հետո, որտեղ նա անդրադարձել է նաև Արցախի 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմին և այդ օրերին ԻԻՀ միջնորդությանը, փորձագիտական, քաղաքական շրջանակները թարմացրեցին 44-օրյա պատերազմը կանգնեցնել-չկանգնեցնելու թեման: 168.am-ը մշտապես «տաք» է պահում այս թեման և առհասարակ, պատերազմին առնչվող ցանկացած թեմա, այդ թվում՝ նախապատերազմյան: Իսկ ասելիք դեռ շատ կա:
Մասնագետների կարծիքով, 44-օրյա պատերազմի որոշիչ օրերը հոկտեմբերի 4-ից հոկտեմբերի 6-ն էր: Այսինքն, դրանից հետո արդեն պարզ էր ելքը:
Հուլիսի 11-ին Հակակոռուպցիոն դատարանը՝ դատավոր Վահե Դոլմազյանի նախագահությամբ, հերթական անգամ 3 ամսով երկարացրեց քաղբանտարկյալ, Հայաստանի հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանի կալանքի ժամկետը: 3 ամիս առաջվա, դրանից 3 ամիս առաջվա ու առհասարակ մեկ տարուց ավել կալանավորված քաղաքական գործչի խափանման միջոցի փոփոխության բոլոր նիստերից այս մեկը մի տարբերություն, այնուամենայնիվ, ուներ. կալանքը երկարացնելու որոշմանը Վահե Դոլմազյանը հանգեց մեկ դատական նիստի ընթացքում: Մնացած ամեն բան նույնն էր, նույնիսկ դատավորի արտաբերած տեքստը, նրա վարքագիծը, դեմքի կարմրությունը, աչքերը գետնին խոնարհած՝ որոշումը հրապարակելը… Ամեն բան…
Այն, ինչ սահմանազատման տակ փորձում են ներկայացնել հանրությանը գոնե մինչև այս պահը, դա ադրբեջանական պահանջատիրության բավարարումն էր ՀՀ իշխանությունների կողմից, որը, ցավոք, բարեհաջող ձևով փաշինյանական կառավարությունն իրականացնում է: Ինչու է որոշակի փուլերում բարդություններ առաջանում, որովհետև ադրբեջանական պահանջատիրությունը տարբեր փուլերում խնդիրներ է առաջացնում օրվա իշխանության համար:
44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի զեկույցը դեռ պատրաստ չէ: Փոխարենը՝ Նիկոլ Փաշինյանի երբեմնի հատուկ հանձնարարություններով դեսպան Էդմոն Մարուքյանն է որոշել 2020 թվականի պատերազմի վերաբերյալ բացահայտումների շարք սկսել:
Սա ողբերգություն է: Այս տեսակ գերագույնի հետ հնարավո՞ր է պատերազմ հաղթել, ով չի տիրապետում ռազմական տարրական բաների: Նիկոլ Փաշինյանն ինքն է ասել, որ ԶՈՒ զարգացման պլան է հաստատել՝ առանց կարդալու և հասկանալու:
2022 թվականի հունվարից դատարանում քննվող «հրթիռների գործը» լրացուցիչ ապացույցներ ձեռք բերելու մասին միջնորդությունների փուլ է մտել:
2020 թվականի պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի լիազորությունների ժամկետը լրացել է 2023 թվականի դեկտեմբերի 3-ին, թեպետ իրականում այն ավարտվել էր նոյեմբերի 3-ին, բայց, ինչպես 168.am-ին ասել էին հանձնաժողովից, 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ Քննիչ հանձնաժողովի լիազորության ժամկետը երկրորդ անգամ երկարաձգելիս հաշվի չի առնվել օրենքով սահմանված ամենամյա ԱԺ արձակուրդը, հետևաբար՝ օրենքով սահմանված կարգով, ԱԺ Քննիչ հանձնաժողովի աշխատանքները սույն թվականի նոյեմբերի 3-ի փոխարեն՝ ավարտվել են 2023 թվականի դեկտեմբերի 3-ին:
