#Արցախի շրջափակում

Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Անժելա Էլիբեգովան չի կարծում, թե Բրյուսելում եռակողմ հանդիպումից հետո Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի հայտարարությունն անակնկալ էր:

«Այս հայտարարությունից պարզ է դառնում, որ ԼՂ հայերի համար որևէ միջազգային մեխանիզմ չկա։ Ադրբեջանի կազմում հայերին որևէ լավ բան չի սպասում, և այդ ուղղությամբ սա Միշելի միջնորդությամբ Փաշինյանի արդեն 5-րդ հանդիպումն է։ Իմ գնահատմամբ՝ Արցախը հանձնելուց հետո, հիմա Նիկոլ Փաշինյանը լուծում է իր անձնական երաշխիքի հարցը, քանի որ հիմա ոչ թե Արցախի, այլ հենց Հայաստանի լինելու հարցն է դրված»,- ասաց Թևանյանը՝ շեշտելով՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը 86.600 քառակուսի կիլոմետրով՝ նշանակում է նախկին ԼՂԻՄ-ը ևս ներառել Ադրբեջանի կազմի մեջ։

«Եղած հաղթանակների հիման վրա դաստիարակել այն սերունդը, որը մեր ազգային երազանքը նորից կյանքի կկոչի: Չմոռանանք, որ նույն 1915թ. հետո, անցնելով տարիներ, հայ ազգի մեջ 1940-45թթ. հաղթանակի զգացումը առաջացավ: Ճիշտ է՝ Սովետական բանակի մասնիկ էինք, բայց չմոռանանք, որ մեր այդ դերակատարումը  հետո պատմության իմաստով պապերից փոխանցվում էր թոռներին, և թոռները կերտեցին 1992թ. մայիսի 9: Հիմա պետք է կարողանանք նույն կերպ դաստիարակենք»,- ի պատասխան՝ ասաց նա:

Երեկվանից Վաշինգտոնում մեկնարկել են Հայաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի գլխավորած պատվիրակությունների միջև բանակցությունները, որոնց ընթացքում, ըստ «Ամերիկայի ձայնի» հրապարակման, քննարկվել են «Հարաբերությունների կարգավորման համաձայնություն» փաստաթղթին առնչվող հարցերը։

«Բոլորս տեսնում ենք, թե ինչ աղետալի վիճակում է գտնվում Հայաստանը։ Իհարկե, եթե հետևենք իշխանական լրատվամիջոցներին, ապա դրանք կյանքը ներկայացնում են այնպես, որ ամեն ինչ շատ լավ է։ Ասում են, թե երկրում փող կա, բայց խնդիրն այն է, թե այդ փողը որքանով են արդյունավետ ծախսում։ Փողը որևէ մեկին պետք չէ, եթե պետությունն անվտանգ չէ, եթե փողը չեն ծախսում սահմանների անվտանգության վրա, եթե մենք ամեն օր լսում ենք թշնամու կողմից մի քայլ առաջ գալու և հայկական կողմից զոհերի մասին, այդ դեպքում խոսել նրա մասին, թե ամեն ինչ լավ է, դա ցինիզմի գագաթնակետն է»,- ասաց Քոչարյանը։

Արցախում ցանկանում են անցնել կիսանախագահական կառավարման մոդելի, արդյո՞ք ճիշտ ժամանակ է ընտրված կառավարման կարգի վերափոխման համար, և ի՞նչ է տալու այն մի քանի ամիս շրջափակման մեջ գտնվող Արցախի Հանրապետությանը: Մասնավորապես, առաջարկվում է կանոնակարգել բացառիկ դեպքերում Հանրապետության Նախագահի անուղղակի ընտրությունների հետ կապված հարաբերությունները, ինչպես նաև ռազմական դրության ժամանակ Ազգային ժողովին վերապահել Հանրապետության Նախագահ ընտրելու իրավունք՝ սահմանելով այդ լիազորությունների իրականացման կարգը:

Ադրբեջանական «էկոակտիվիստները» երեկ հայտարարություն էին տարածել, որ 2023 թվականի ապրիլի 28-ին՝ ժամը 18:00-ից, ժամանակավորապես կդադարեցվի բողոքի ակցիան: Սակայն, ավելի ուշ պարզ դարձավ, որ Ադրբեջանի կառավարության քաղաքացիական հագուստով, այսպես ասած, գործակալներին փոխարինել են ուժային մարմինների աշխատակիցները:

«Ես այդ օրվա քաղաքացու պատկերն այսպես կարող եմ տեսնել՝ ծակ «դուխով» գլխարկով, որովհետև մարդիկ սկսել են վատ ապրել, մաշված կոշիկներ ու շորեր, որովհետև ամեն ինչ թանկացել է, մրսող քաղաքացի, որովհետև հոսանքն ու գազն է թանկացել, և ունեցել ենք հազարավոր զոհեր: Մենք տեսնում ենք կորուստ ունեցած, ցավով, դժբախտության ու սթրեսի մեջ ապրող, ծակ «դուխով» գլխարկով դժբախտ ու դժգույն քաղաքացու: Այ, դա են իրենք բերել այս 5 տարվա ընթացքում»:

«Իմ կարծիքով՝ Ռուսաստանում ուշադրություն են դարձրել, որ Հայաստանն իր քաղաքականությամբ հեշտացնում է Ադրբեջանի համար բացատրելը, թե ինչու նա պետք է անցակետ դնի, ամբողջությամբ հայ բնակչությունը դուրս բերի Արցախից: Հասկանալի է, որ հայ բնակչությունից հետո նաև ռուս խաղաղապահներն են դուրս գալու: Ենթադրում եմ, որ մեղադրել են, որ Փաշինյանը Ալիևի հետ միասնական է խաղում: Բայց Նիկոլ Փաշինյանը դա չթաքցրեց, նույնիսկ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մասին ասաց, որ Պրահայում և Սոչիում արդեն պայմանավորվել են»,-ի պատասխան՝ ասաց քաղաքական մեկնաբանը:

«Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունից հրաժարումը, սակայն, նշանակում է, որ դրանից հետո պետք է բանակով գնալ և հարցերը լուծել։ Արդյո՞ք մենք ունենք հիմա հնարավորություն Ռուսաստանի և Ադրբեջանի դեմ միաժամանակ դուրս գալու համար, բնականաբար, չունենք, հետևապես՝ ես ստեղծված վիճակը համարում եմ փակուղային»,- ասաց Պետրոսյանը։

Ի վերջո, մարդիկ հիշողություն ունեն, հիշում են, որ 2015թ. նույն հուշահամալիրը Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցից առաջ ամբողջությամբ կապիտալ վերանորոգվեց: Իշխանությունն այս տարի շատ ավելի ցցուն Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ, որպես քաղաքական երևույթ, չխոսեց:

Երեկ երեկոյան Երևանում հերթական քաղաքացին բերման ենթարկվեց ոստիկանության բաժանմունք՝ Նիկոլ Փաշինյանին դավաճան անվանելու համար. նույն օրն ավելի վաղ քաղաքացիները դավաճան էին անվանել նաև Նեմեսիսի հերոսների հուշարձանի բացման արարողությանը մասնակցող Երևանի ՔՊ-ական փոխքաղաքապետ Տիգրան Ավինյանին։

Ապրիլի 23-ին ադրբեջանական կողմը հերթական անգամ կոպտորեն խախտելով 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթները և շարունակաբար ապատեղեկատվություն տարածելով Հայաստանից Արցախ զենք տեղափոխելու վերաբերյալ, փակել է Արցախ-Հայաստան սահմանագծին գտնվող Հակարիի կամուրջը և իրականացնում է հսկիչ անցակետեր տեղադրելու աշխատանքներ:  Տարածքը, ի դեպ, գտնվում է  ՌԴ խաղաղապահ զորակազմի հսկողության ներքո:  

Սյունիքի մարզում թշնամու առաջխաղացումը՝ Տեղում, Սիսիանում ադրբեջանական զորքի անարգել շարժը, Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի պահնորդի սպանությունը, հերթական ապացույցներն են մարզի խարխլված անվտանգության. Սյունիքում ապրողը սեփական մաշկի վրա է զգում իր հողում ադրբեջանցու ներկայությունը, և եթե նախկինում մարդիկ իրենց տան դռները չէին կողպում, ապա հիմա կողպում են և շատ ամուր, որովհետև չգիտեն, թե ադրբեջանցին որտեղից դուրս կգա։

168.am-ի հետ զրույցում Արցախի Հանրապետության նախագահի խորհրդական, հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ, ԱԳ նախկին նախարար Դավիթ Բաբայանը գնահատելով Ադրբեջանի այս սադրիչ գործողությունների հետևանքները, ասաց՝ ստեղծված իրավճակում Արցախն այսօր մոտ է  նրան, որ  հետդարձի ճանապարհ չի մնում, պահը բաց է թողնվել։

Արդեն 129-րդ օրն է՝ ինչ Արցախն Ադրբեջանի կողմից գտնվում է շրջափակման մեջ։ Դեկտեմբերի 12-ից 120.000 արցախահայեր գտնվում են հումանիտար ճգնաժամի մեջ։ Թեպետ այս շրջափակումն արցախցիների համար առաջացրել է տարբեր խնդիրներ, այդ թվում՝ սահմանափակելով նրանց ազատ տեղաշարժի իրավունքը, այդուհանդերձ շատերը փորձում են իրենց աշխատանքով հաղթահարել բոլոր դժվարությունները։

Ռազմավարական հետազոտությունների հայկական կենտրոնի ղեկավար Ալվինա Աղաբաբյանն այն կարծիքին է, որ Ադրբեջանը հստակ քայլերով ցույց է տալիս՝ խաղաղություն չի՛ լինելու, և ցանկացած բանական էակ պետք է որ դա հասկանար:

«Մենք թևակոխել ենք հիբրիդային պատերազմների դարաշրջան, որը ենթադրում է պերմանենտ անընդհատ անհանգստացնել թշնամիներին, դա կարող է լինել տնտեսական, տեղեկատվական և ռազմական գործողություններով: Ես դեռևս 2018-19 թթ. մի քանի հոդված եմ գրել Թուրքիայի և Ադրբեջանի գործողությունների վերաբերյալ և նշել եմ, որ դրանք մշտապես լինելու են: Անընդհատ լինելու են ռազմական գործողություններ»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա՝ շեշտելով, որ այսօր աշխարհում ընթանում է քաղաքակրթությունների պատերազմ:

«Պատերազմը չի ավարտվել. մենք պատերազմի մեջ ենք»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի ղեկավար Թևան Պողոսյանը:

Քաղաքագետի խոսքով՝ այսօր առերևույթ ոչ ի նպաստ Ադրբեջանի և Թուրքիայի տարածաշրջանային դասավորություն գոյություն ունի. «Թուրքիայում ստեղծված ներքին խնդիրները, տեղի ունեցող քաղաքական ակտիվ գործընթացները, սպասվող ընտրությունները, ընդդիմության միասնական ներկայացուցչի բավականին բարձր ռեյտինգը, այս ամենը որոշակիորեն խոսում է առայժմ Թուրքիայի շատ ակտիվ քաղաքականության՝ տարածաշրջանում իր համար նախընտրելի ճարտարապետությունը գծելու հնարավորությունների քչության մասին»:

Կիվիրյանի գնահատմամբ՝ Հայաստանի իշխանության քայլերը պետության անվտանգությունն ապահովելու հարցում հաշվարկված չեն և բերում են փորձանքների, ուստի գնալով էլ ավելի հիմնավոր է դառնում այն պնդումը, որ այս իշխանությունն ուղղակիորեն իրականացնում է իր վրա դրված ծրագիրը, քանզի անհնար է համառորեն իրականացնել սխալ քայլեր, որոնք Հայաստանի համար դառնում են ճակատագրական։

Արցախի ԱԺ  «Արդարություն» խմբակցության պատգամավոր Մետաքսե Հակոբյանն այն կարծիքին է, որ Ադրբեջանի ագրեսիվ գործողություններին հակազդելու քաղաքականություն պետք է վարվի և՛ Արցախի, և՛ Հայաստանի իշխանությունների կողմից:

Արդեն 114 օր է՝ Արցախի Հանրապետությունն Ադրբեջանի կողմից գտնվում է շրջափակման մեջ։ 120 հազար արցախահայեր, արդեն 3 ամսից ավելի է՝ գտնվում են հումանիտար աղետի մեջ։ Շրջափակմանը զուգահեռ՝ Ադրբեջանը մշտապես կրակում է խաղաղ բնակավայրերի ուղղությամբ, դաշտում աշխատող քաղաքացիական անձանց վրա՝ խոչընդոտելով գյուղատնտեսական աշխատանքներին։

«Աննորմալ վիճակ է: Արդյո՞ք մտավորականությունը համախմբվի՝ ինչ-որ ազդեցություն կունենա: Հակաբնական վիճակ է այն, ինչ կատարվում է Հայաստանում: Սա ավելին է, քան խելագարությունը, ավելին է, քան դավաճանությունը. ծրագրված տանում են կործանման: Բոլոր երկրների հետ մեր հարաբերությունները փչացրել են: Այս մարդիկ եկել են ու ինչ-որ ծրագիր են իրականացնում, բայց մի պահ չեն սթափվում, որ ասեն՝ այս ծրագիրն իրականացնելու արդյունքում ոչ միայն Արցախն ենք կորցնում, այլև Հայաստանը: Մի օր չե՞ն արթնանում, հասկանան՝ ինչ են անում: Հետո՞, վերջին օդանավով փախչելու եք, հա՞. սա ավելին, քան դավաճանություն է: Այս արարածների ամեն քայլը կատարյալ կործանման է մեզ տանում: Մեր ժողովուրդը պետք է սթափվի: Սրանց մեկ վայրկյան առաջ քշել է պետք: Գնացե՛ք»:

«Հումանիզմի ամենաէական հարցերից մեկը՝ մեր գերիները, որտե՞ղ էին այս հարցերի անդրադարձը կամ ադրբեջանական զորքի հերթական առաջխաղացման մասին բարձրաձայնումը»,- ասաց Բեքարյանը՝ ընդգծելով՝ վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող Նիկոլ Փաշինյանն Արևմուտք-Ռուսաստան հակամարտության մեջ ընտրել է Արևմուտքը, և այս գագաթնաժողովն օգտագործեց ընդամենը հավատարմության երդում տալու համար։

Կային կուտակված մարդիկ, որոնք հստակ ուղղորդում էին, որպեսզի մարդիկ ընտրեն ՔՊ-ին: Նաև վայբերյան «Սիսիան թիմ» կոչվող չատով, որտեղ կային 57 հոգի, փոխանցվում էին այն ինֆորմացիաները, որոնք նրանք իրավունք չունեին փոխանցելու:

Ինչ անհարմար բան ստացվեց, խայտառակ եղանք: Այսինքն՝ իր խնդիրը բանակը սպառազինություններով ապահովելն է, նոր ամրակազմերն է, ասում է՝ չի ստացվում, բա, եթե չի ստացվում, դու ո՞նց ես մնում նախարար: Եթե խնդիր ես դրել, չես կարողացել լուծել, ուրեմն՝ պետք է գնաս, գա այն մարդը, որը կարողանում է դա լուծել:

«Արցախում շատ վատ իրավիճակ է, հաշվի առնելով, որ այս օրերին Արցախում սպեկուլյացիան է առաջ գալիս, այսինքն՝ գների աճ է նկատվում: Դա շատ վատ տենդենց է: Եթե իշխանությունները տեղյակ չեն՝ ինչից է, ինչ ճանապարհներով են այդ թանկ ապրանքները մտնում Արցախ, ապա նրանք չեն տիրապետում իրավիճակին: Եթե նրանք տեղյակ են և կրավորական կեցվածք ընդունելով՝ չեն փորձում այս ամենի դեմն առնել, ապա սա թույլ է տալիս մտածել, որ իշխանությունների հովանու ներքո մարդիկ գերշահույթներ են ստանում»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց Արցախի Հանրապետության ԱԺ «Արդարություն» խմբակցության ղեկավար Դավիթ Գալստյանը:

Հեռուստալրագրող Հռիփսիմե Առաքելյանն այն կարծիքին է, որ մեր իրականությունում գերիշխում է քաոսը, և դրա առկայությամբ անհույս է առողջ բանականություն ակնկալել հասարակության կողմից:

«Փաշինյանն ու տարբեր տրամաչափի պաշտոնյաներ հայտարարում են, որ իրենց գլխավոր խնդիրը ոչ թե Արցախի ժողովրդի ինքնորոշումն է, այլ Ադրբեջանի կազմում Արցախի բնակչության անվտանգությունը: Նման հղում անելով՝ իրենք հերթական խաղաթուղթն են տալիս Ադրբեջանին, որը նա օգտագործում է միջազգային հանրության շրջանակներում»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա: