«Այսօր արդեն ուղիղ 2 ամիսը լրացավ: Միգուցե ես չեմ տիրապետում օրենքներին մանրակրկիտ, բայց այն, ինչ որ պարզ երևում է, նկարահանված է, որ քշել են, տարել են, վնասել են մամաներին, դրանից այն կողմ էլ ի՞նչ ապացույց, հարցաքննություն պետք է լինի: Ի՞նչն է խնդիրը, որ գործն այսքան ձգձգվում է»,- այսօր Քննչական կոմիտեի մոտ իրականացրած ակցիայի ժամանակ ասաց զոհված զինծառայող Մխիթար Գալեյանի մայրը՝ Աստղ Գալեյանը:
Սեպտեմբերի 2-ին ՊԲ նախկին հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Ջալալ Հարությունյանին պատերազմական երկու դրվագով մեղադրանք էր առաջադրվել:
44-օրյա պատերազմի ժամանակ Շուշիի գորգերի թանգարանից տարհանված և Հայաստան տեղափոխված գորգերի ցուցադրության և պահպանման վայրը դեռևս անորոշ է: ԿԳՄՍ նախարարությունն ու տնօրենն այդպես էլ չեն կարողանում որևէ տարածք ընտրել ու դրա շուրջ համաձայնության գալ, իսկ պատճառները տարբեր են:
Երկու տարի առաջ այս օրը՝ նոյեմբերի 17-ին, այդ ժամանակ ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանը ուղերձ էր տարածել, որում նշվում էր, որ Ադրբեջանի և Թուրքիայի սանձազերծած պատերազմը հայկական զինված ուժերն ընդունեցին պատվախնդրորեն ու պատերազմի առաջին իսկ վայրկյաններից կատարեցին իրենցից կախված հնարավոր ու անհնարին ամեն ինչ։
Մեկ տարի առաջ այս օրերին Ադրբեջանը հարձակողական գործողությունների միջոցով Սյունիքի և Գեղարքունիքի ուղղություններով տարածքային և դիրքային լուրջ առաջխաղացումներ ապահովեց ՀՀ սուվերեն տարածքում՝ որպես շարունակություն մայիսյան առաջխաղացումների:
Փաստորեն այն, որ պատերազմի մեջ գտնվող երկիրը, արդեն մի քանի ամիս է՝ չունի ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ հետախուզության գլխավոր վարչության պետ, և այն ղեկավարվում է պաշտոնակատարի մակարդակով, դա չի վտանգում երկրի անվտանգությունը, այդ թվում՝ հակառակորդին ինչ-ինչ ենթադրություններ անելու առիթ տալով, բայց որ պետք է թույլատրելիի սահմանում պատասխանեն, թե ո՞րն է պատճառը, հիշում են պետության անվտանգության մասին:
Կապիտուլյացիոն փաստաթղթի ստորագրման օրը՝ նոյեմբերի 10-ին, 168.am-ն ամփոփում է 44-օրյա պատերազմի ուշագրավ օրերի հետահայաց անդրադարձ-շարքը, որի շրջանակում առանձնացրել էինք երկրի ղեկավարության, իշխանական շրջանակների այն հայտարարությունները, հարցազրույցները, ֆեյսբուքյան գրառումները, որոնց հատկապես այսօր արժե հետադարձ հայացք գցել՝ հասկանալու համար բազմաթիվ երևույթներ:
2020թ. 44-օրյա պատերազմի այս օրը՝ նոյեմբերի 9-ին, երբ Ադրբեջանն արդեն տոնում էր Շուշին գրավելու կամ ստանալու հաղթանակը, հայկական կողմի պատասխանատուները հայտարարում էին, որ բերդաքաղաքի համար ռազմական պայքարը շարունակվում է:
Այսօր՝ Նոյեմբերի 9-ի Կապիտուլյացիոն փաստաթղթի ստորագրման օրը, իշխանական շրջանակները ՀՀ նախկին նախագահներին մեղադրում են 44-օրյա պատերազմի օրերին բանակի վրա ոչ մի լումա չծախսելու մեջ՝ նշելով, թե փոխարենն իրենց կաշվից դուրս էին գալիս Հայաստանի և Սփյուռքի գործարարները, ձեռներեցները:
«Հայաստանի իրական օրակարգը» խորագրով քննարկման ընթացքում «Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Սեյրան Օհանյանը կարևորեց կառավարման համակարգում իրավիճակային գնահատման արդյունքում որոշումների ընդունումը:
2016 թվականի Ապրիլյան պատերազմից հետո ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը 2017-ի հոկտեմբերի 24-ին ՀՀ պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանին հանձնարարել էր մշակել բանակի արդիականացման 2018-2024թթ. նոր յոթնամյա ծրագիր, քանի որ, ըստ Սերժ Սարգսյանի, թեպետ ստեղծման օրվանից ՀՀ զինված ուժերը մշտապես գտնվել են զարգացման գործընթացում, սակայն ՀՀ զինված ուժերը հասել է մի փուլի, երբ պետք է ունենալ ավելի երկարաժամկետ զարգացման ծրագիր, ինչը հանգեցնելու է ոչ միայն զինված ուժերի ամրապնդմանն ու կատարելագործմանը, այլ նաև զինատեսակների արդիականացմանը:
2 տարի առաջ այս օրը՝ նոյեմբերի 4-ին, Շուշի-Բերձոր ճանապարհը փակվեց:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը բանակցային գործի մասնագետ, կոնֆլիկտաբան, CM&Partners ընկերության ավագ խորհրդատու, բոստոնաբնակ Արթուր Մարտիրոսյանն է:
2021-ին ավելի ուշ ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Գեղամ Մանուկյանը հարցում էր ուղարկել ՀՀ գլխավոր դատախազին՝ պարզելու՝ Նիկոլ Փաշինյանի հայտնած ենթադրյալ գողության դրվագին տրվե՞լ է քրեադատավարական ընթացք, կա՞ արդյոք հարուցված քրեական գործ, կա՞ն մեղադրյալներ, կասկածյալներ, ի՞նչ խափանման միջոց է նրանց համար կիրառված, և առհասարակ, Ս-300 զենիթահրթիռային համալիրներից ծառայողների կողմից գողություն կատարելու փաստով երբևէ հարուցվե՞լ է քրեական գործ, և այլն:
Այսօր լույս աշխարհ է եկել 44-օրյա պատերազմում զոհված Էդգար Զաքարյանի եղբայրը։ Ծնողներն իրենց նորածին որդուն անվանակոչել են հերոս որդու՝ Էդգարի անունով։
2022թ. ապրիլի 13-ին ԱԺ ամբիոնից Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, թե միջազգային հանրությունը Հայաստանից պահանջում է ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը և իջեցնել Արցախի կարգավիճակի հարցում ՀՀ նշաձողը։
Հայկազ Մկրտչյանը, որին շատերը ճանաչում են՝ որպես Հայկա, ծնվել էր 2000 թվականի հոկտեմբերի 31-ին՝ Երևանում։ Ծառայության էր մեկնել 2019 թվականի հունվարի 23-ին։ Նրան անվանակոչել էին Հայկազ պապի անունով, սակայն ընտանիքի անդամներն ու ընկերները դեռ մանկուց Հայկա են ասել։
2020թ․ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ 44-օր շարունակ Դավիթ Թորոսյանը եղել է Արցախում, առաջնագծում, Ստեփանակերտում ու այլ վայրերում, տեսել ու ֆիքսել է այն իրադարձությունները, որոնք այդ օրերին տեղի էին ունենում։ Տեսել է բազմաթիվ մահեր, այդ թվում՝ լավագույն ընկերների, վիրավորում է ստացել, սակայն շարունակել է ֆոտխցիկով աշխատել, հարկ եղած դեպքում էլ ֆոտոխցիկը մի կողմ է դրել ու վիրավոր զինվորներին առաջին բուժօգնություն ցուցաբերել։
«Մեծ տղաս գնացել էր իր մոտ՝ հոսպիտալ, հանդիպել էր վիրավոր ախպորը։ Ասել էր՝ արի տուն գնանք, էս ձեր կռիվը չի, բայց Արզումանս պատասխանել էր՝ չէ, ստեղ իմ զոհված ընկերներն են, մյուս ընկերներս են, մենակ չեն կարողանա պաշտպանել, կներե՛ս, բայց գնա։ Ասել է՝ ես ազգի դավաճան չեմ, ես փախնող տղա չե՛մ․․․»։
2 տարի առաջ հոկտեմբերի 29-ին ԼՂՀ ինքնապաշտպանական բանակի առաջին հրամանատար Արկադի Կարապետյանը (Ագո) ֆեյսբուքյան իր էջում տեսաուղերձի միջոցով ահազանգեց՝ պատերազմը հասել է Շուշիի պարիսպների տակ:
Նիկոլ Փաշինյանը, հատկապես, ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ 2021-ի փետրվարի 25-ի հայտնի հայտարարությունից հետո պատերազմի ամբողջ պարտությունը սկսեց ակնհայտորեն գցել բանակի «գրպանը» և գլխավոր մեղավոր հռչակել ԳՇ ղեկավարությանը՝ ի դեմս գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանի:
Հայաստանում գոյություն ունեցող ինստիտուցիոնալ ճգնաժամի աղբյուրներից մեկը քաղաքական պատասխանատվության ինստիտուտի բացակայությունն է։ Պետության և հասարակության հետ կարելի է անել գործնականում ամեն ինչ և դրա համար չկրել քաղաքական պատասխանատվություն։
ՀՀ հատուկ հանձնարություններով դեսպան Էդմոն Մարուքյանը ֆեյսբուքյան իր էջում տեղադրել է ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Վիգեն Սարգսյանի հետ ԱԺ-ում ունեցած իր հարցուպատասխանը, ընդ որում, տեսագրությունը «Հայկական ժամանակինն» էր՝ «Վիգեն Սարգսյանը դեմ է, որ բանակի գնումները բացառապես կատարվեն հայկական արտադրողից» վերտառությամբ, որտեղ, ի դեպ, մանիպուլյացիոն տարրեր կան:
Այսօր Արցախյան 44-օրյա պատերազմի մասնակից, ժամկետային զինծառայող, տանկիստ Ժորա Մարտիրոսյանի զոհվելու 2-րդ տարելիցի կապակցությամբ «Եռաբլուր» զինվորական պանթեոնում՝ նրա շիրմին, այցի էին եկել հարազատները, ընկերները, պատերազմում զոհված զինծառայողների ծնողները։
Արցախի հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում «Միասնական հայրենիք» կուսակցության ղեկավար, Արցախի պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար, Արցախի անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար Սամվել Բաբայանն ասել է, որ պատերազմի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանին առաջարկել է ողջ պատասխանատվությունն իր վրա դնել:
2020 թվականի արցախյան 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, երբ արդեն ընկել էին Թալիշն ու Մատաղիսը և այլ շրջաններ, Տավուշի դիրքերում կանգնած մեծ ցավ էր ապրում փոխնգնդապետ Կորյուն Վարդանյանը, քանի որ 11 տարի շարունակ ծառայել էր այդ վայրերում և պահել դիրքերը։ Այդ ցավն էլ նրան 2020 թվականի հոկտեմբերի կեսերին տարավ Արցախ։
«Նա կրկնում է այն, ինչ իրենց ասել են իրենց հետ սեմինարներ պարապողները: Նա բացարձակապես չգիտի այն առանձնահատկությունները, որոնք վերաբերում են Արցախի հիմնահարցին: Ի՞նչ եք արել ռեսուրս ունենալու համար մինչև 2020 թվականը և դրանից հետո. Ոչի՛նչ: Առնվազն ամեն ինչ արվել է, որ ամբողջությամբ քայքայվի բանակը և խաթարվի ժողովրդի հոգեբանական վիճակը»:
44-օրյա պատերազմից անցել է 2 տարի, բայց 168.am-ը հարկ է համարում հիշեցնել 44-օրյա պատերազմի ուշագրավ օրերը՝ քաղաքական, ռազմաքաղաքական, ռազմական տեսանկյունից՝ ներկայացնելով, մասնավորապես, երկրի ղեկավարության, իշխանական շրջանակների որոշ հայտարարությունները, հարցազրույցները, ֆեյսբուքյան գրառումները, որոնց այսօր հատկապես արժե հետադարձ հայացք գցել՝ հասկանալու համար բազմաթիվ երևույթներ:
Հոկտեմբերի 5-ին Ստեփանակերտի Շառլ Ազնավուրի անվան կենտրոնի տարածքում «Միասնական հայրենիք» կուսակցության ղեկավար, Արցախի ՊԲ նախկին հրամանատար, Արցախի ԱԽ նախկին քարտուղար Սամվել Բաբայանը հանդիպել է արցախցիներին, պատասխանել նրանց հուզող հարցերին:
