ժողովուրդը տեսնելով պարտությունների շարանը՝ ընկնում է հոռետեսական վիճակների մեջ, ապագա չի տեսնում. Վանանդ Շիրազ

Այն ժամանակ ժողովուրդը գրողին ավելի շատ էր ուզում լսել, հավատում էր, բանաստեղծի մեջ տեսնում էր իրեն: Իսկ հիմա ինչ-որ բանից հոգնած է, դա վտանգավոր է: Անտարբերություն կա ամեն ինչի, անգամ ազգային արժեքների նկատմամբ: Աաում է հայ մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Շիրազի կրտսեր որդին՝ նկարիչ Վանանդ Շիրազը, ում հետ զրուցել ենք հայրիկի, մշակույթի, մտավորականների լռության և այլ հարցերի մասին։

– Մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Շիրազը սովորություն ուներ իր բոլոր զավակներին բանաստեղծություն նվիրել: Նրանցից մեկում, որը Ձեզ էր նվիրված՝ մտահոգվում էր, թե ի՞նչ եք դառնալու: «Ե՞րբ ես իմ հույս դու արդյոք մեծանալու, մտածում եմ՝ արդյոք ի՞նչ ես դառնալու»,- գրել է նա: Մեծացաք և ընտրեցիք նկարչի մասնագիտությունը. ինչո՞ւ:

– Հայրիկն ուզում էր, որ իր զավակները լինեն արվեստի աշխարհի մարդիկ՝ գրականության, նկարչության, ինչպես եղբայրներս՝ Արա Շիրազը, Սիփան Շիրազը:

Եվ ես, տեսնելով նրանց աշխատանքները, ժամանակի ընթացքում հասունանալով՝ ընտրեցի այս ուղին:

Հայրս մեզ փոքր ժամանակ հավաքում էր իր սենյակում, մենք գիտեիք, որ օրը մեկս պետք է հեքիաթ հորինենք, մի բան նկարեինք երեկոյի համար: Ինքը հետևողականորեն մտածել էր տալիս մեզ: 10 տարի առաջ մանկության մասին գիրք հրատարակվեց, որտեղ հայրս գրել է՝ սա նկարեց Վանանդիկս այս օրն ու սա ասաց… Հիմա որ նայում եմ, շատ թանկարժեք են դրանք ինձ համար:

Փոքրը ես եմ ու հիշում եմ՝ ինձ միշտ տանում էր հրատարակչություններ, գրական հանդիպումների: Իհարկե, ես միշտ փախչում էի, չէի սիրում ուշադրության կենտրոնում լինել:

Այսօր, երբ նայում եմ՝ իմ մանկությունը, Երևանը, տարբեր են՝ մարդկային շփումների, արժեքային համակարգի առումով: Ամեն ինչ գնում է դեպի սպառողականությունը՝ փող, շոուներ… Եղածի վրա փոխանակ ավելացնեինք՝ քանդեցինք:

– Երևի մշակույթի, արվեստի ոլորտի մարդիկ էլ իրենց մեղավորությունն ունեն:

– Ամեն ոլորտ իր շղթան ուներ: Կար բանաստեղծ, հրատարակիչ, հետո գալիս էին գրախանութը, գրադարանները… Սա մի շղթա էր, իսկ հետո՝ Անկախությունից սկսված, խախտվեց այս ամենը: Քանդվեցին տպարանները, հրատարակչությունները: Տարօրինակ է, որ ՀՀ անկախությունից հետո նախարարներից մի քանիսը գրողներ էին, որոնք այդ շղթան քանդելու մեջ դեր ունեն: Կոնկրետ «Հովհաննես Շիրազ» գրախանութ կար Հարավ-Արևմտյան թաղամասում, որն ամենամեծն էր Երևանում, ու այն առաջին տարիներին փակվեց՝ դառնալով անվադողերի խանութ: Նման օրինակները բազմաթիվ են: Դպրոց կա՝ այսօր հյուրանոց է. խոսքը Մռավյանի դպրոցի մասին է: Հիմա գրողներից շատերն ասում են, թե ընթերցող չունեն, բայց այդ շղթան պետք է պահեիք, չէ՞: Նույնը նաև այլ ոլորտներում է:

– Փաստորեն, հիմա որ ասում են՝ Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո արվեստագետները լուռ են, այդպես եղել է նաև 30 տարի առաջ: Հայաստանում միշտ նախընտրում են լռե՞լ:

– Չէ, բոլորը չէ: Իրական հայրենասեր բանաստեղծներ կան, օրինակ, Խաչիկ Մանուկյանը: Նրա ձեռքը զարկերակին է: Բայց շատ է տարածված աղանդավորությունը, գրանտային սիստեմը: Ամեն մեկն այս տարիներին իր օրակարգն է բերել, թելադրել ու, ըստ երևույթին, կատարել, որ այսօր հասանք այս օրվան: Ներմուծվեցին այնպիսի բաներ, որոնց պետք է պետությունը պատրաստ լիներ: Մշակութային անվտանգությունը, ըստ երևույթին, մեզ մոտ թույլ էր:

– Իսկ ստեղծագործող և ժողովուրդ կապի խզումը, իրարից հեռանալն ինչո՞վ եք պայմանավորում. ստեղծագործություններում ժողովուրդն իրեն չի՞ տեսնում, վերացակա՞ն է ամեն ինչ:

– Չէ, սոցիալական արդարություն պետք է լինի: Այս տարիների ընթացքում մեր հարևան երկրներում մարդկանց թիվն ավելացել է, իսկ մեզ մոտ՝ պակասել: Եթե հողի վրա ապրող ժողովուրդ չկա՝ տնտեսություն չկա: Սրա հիման վրա մնացածն ու մշակույթը պետք է լինի: Ժողովուրդը տեսնում է նաև այս վերջին պարտությունների շարանը՝ ընկնում հոռետեսական վիճակների մեջ, այսինքն՝ ապագա չի տեսնում, իսկ ապագա տեսնելու համար սոցիալական արդարություն պետք է լինի: Հիմա արցախցիները Հայաստանից գնում են, բայց պետք է պահենք, չէ՞: Ժողովուրդը կեցության, փրկության խնդիր ունի:

Պետք է ընդհանուր տեսլական լինի, թե պետությունն ո՞ւր է գնում, ի՞նչ է ուզում:

Մտավորականությունն էլ տարրալուծված է տարբեր գաղափարների մեջ: Ամեն մեկը, կոպիտ ասած՝ իր հացը ստանում է: Ամեն մեկն իր վատ գործն անում է՝ գիտակցելով կամ չգիտակցելով: Չնայած կան նաև նվիրյալներ:

– Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո 2 արկ եք ուզել Արցախից: Ինչպե՞ս է կոչվում այդ աշխատանքը:

– Կոչվում է «Կյանքը՝ երկու արկի արանքում»: Մի արկը վերևում է, մյուսը՝ ներքևում, և որպես սիմվոլ՝ արանքում տուֆ եմ դրել՝ Հայաստանն է: Ցուցադրվեց Նկարիչների միությունում:

– Տեսեք, Դուք դա բացատրում եք, և ցուցահանդես այցելած մարդը դա կհասկանա, սակայն սովորաբար նկարիչները նախընտրում են չբացատրել:

– Այս դեպքում պետք է ցույց տա, բայց մնացած դեպքերում՝ գեղանկարչություն, քանդակ, ուրիշ է: Ձեր ասածը հիմնականում ժամանակակից արվեստի մասին է, և պետք է մանկապարտեզից, դպրոցից բացատրեն, թե ի՞նչ է վերացական, ժամանակակից կամ դասական արվեստը, ու հետո երբ մարդը հանդիպի այդ աշխատանքներին՝ իր համար պարզ կլինի արդեն: Ժողովուրդը շատ է Արշիլ Գորկի սիրում, բայց հիմնականում առաջին շրջանը: Բայց Գորկին վերացական նկարչության մեջ է:

Մանրամասները՝ տեսանյութում