#44-օրյա պատերազմ

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմում զոհված զինծառայողների ծնողներն ու հարազատները, որոնց նկատմամբ 2022 թվականի սեպտեմբերի 21-ին «Եռաբլուր» զինվորական պանթեոնում ոստիկանները  բռնի ուժ էին կիրառել, այսօր հերթական անգամ գնացել էին Քննչական կոմիտե, որպեսզի տեղեկանային, թե ինչու մինչև օրս իրենց նկատմամբ բռնություն կիրառած ոստիկանները պատասխանատվության չեն ենթարկվել։

44-օրյա պատերազմում զոհված զինծառայողների ծնողներն ու հարազատները, որոնց նկատմամբ 2022 թվականի սեպտեմբերի 21-ին «Եռաբլուր» զինվորական պանթեոնում ոստիկանները բռնի ուժ էին կիրառել, այսօր հերթական անգամ գնացել էին Քննչական կոմիտե, որպեսզի տեղեկանային, թե ինչո՞ւ մինչև այսօր իրենց նկատմամբ բռնություն կիրառած ոստիկանները պատասխանատվության չեն ենթարկվել։

Չդադարող բացասական իրադարձությունների, նեգատիվ մթնոլորտի ընդհանրական հետևանքն այն է, որ մենք սովորել ենք ապրել նաև, այսպես կոչված, տեղային, հատվածական ցասման ռեժիմում․ տեղի է ունենում որևէ զարհուրելի իրադարձություն, մամուլում, սոցիալական ցանցերում արտահայտվում է ցասում, բողոք, անհամաձայնություն, բայց դա տևում է հաշված օրեր, լավագույն դեպքում՝ շաբաթներ, որից հետո հանրային ուշադրությունը տեղափոխվում է մեկ այլ զարհուրելի իրադարձության, դրա շուրջ արձագանքի հարթություն, ու այդպես՝ մինչև հաջորդ ողբերգություն։

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ողբերգական ավարտից հետո Հայաստանի իշխանությունները սկսեցին շրջանառել «Անջատում՝ հանուն փրկության» սկզբունքը՝ որպես Արցախի կարգավիճակի, Արցախի բնակչության անվտանգության ու իրավունքների ապահովման հնարավորություն։ 

Արցախը ՀՀ-ին կապող միակ ճանապարհի փակվելուց հետո ակտիվացան նոր պատերազմի հավանականության մասին խոսակցությունները, թեպետ մինչ այդ՝ 2022 թվականի սեպտեմբերյան մարտերից հետո, ոչ միայն փորձագիտական շրջանակները, այլև իշխանության ներկայացուցիչներն էին հայտարարում Ադրբեջանի կողմից նոր հնարավոր հարձակման մասին, մասնավորապես՝ Նախիջևանի ուղղությամբ:

«Իմ դեմ էլ են գործ հարուցել, այն կկայանա 2023-ի հունիսի 15-ին»,- այսօր 168.am-ի հետ զրույցում ասաց 44-օրյա պատերազմում զոհված Ժորա Սահակյանի հայրը՝ Վահիդ Սահակյանը: Նա էլ իր բախտակից ծնողների հետ եկել էր Վարչական դատարան՝ աջակցելու պատերազմում զոհված Մխիթար Գալեյանի հորը՝ Գարիկ Գալեյանին։

Վարչական դատարանը նախորդ տարեվերջին վարույթ էր ընդունել Ոստիկանության հայցն ընդդեմ 44-օրյա պատերազմում զոհված Մխիթար Գալեյանի հոր՝ Գարիկ Գալեյանի, և այսօր նշանակվել էր գործով նախնական դատական նիստը։

«Այս ամեն ինչի հանդեպ իմ գնահատականն ուղղակի 0 է, ուղղակի ամենացածր մակարդակի վրա է»,- այսօր 168.am-ի հետ զրույցում ասաց 44-օրյա պատերազմում զոհված Ժորա Մարտիրոսյանի մայրը՝ Գայանե Հակոբյանը, որն ի աջակցություն 44-օրյա պատերազմում զոհված Մխիթար Գալեյանի հոր՝ Գարիկ Գալեյանի, իր բախտակից ծնողների հետ շտապել էր Վարչական դատարան։

«Սիրո և համերաշխության» կարգախոսով 2018 թ․ իշխանության եկած Նիկոլ Փաշինյանն անցած շուրջ հինգ տարիներին կարողացավ երկրում արմատավորել ատելության և անհանդուրժողականության այնպիսի չափաբաժին, որպիսին չէր եղել նորանկախ Հայաստանի պատմության ավելի քան քսանհինգ տարիների ընթացքում։

Հունվարի 10-ին լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ ՀՀ-ում «Անխախտ եղբայրություն-2023» ՀԱՊԿ զորավարժությունների անցկացումը նպատակահարմար չեն համարում:

Պատերազմի պարտության ամբողջ պատասխանատվությունը բանակի, հրամանատարների վրա գցելու Նիկոլ Փաշինյանի գործելաոճին, քաղաքականությանը, հայտարարություններին մեկ անգամ չէ, որ անդրադարձել ենք և հակադարձել հստակ փաստերով, հիշեցնելով պատերազմական դրության ժամանակ գերագույն հրամանատարի գործառույթները, այդ թվում՝ հենց Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններն այդ մասին, նաև՝ պատերազմից առաջ, պատերազմի ընթացքում, դրանից հետո Փաշինյանի հարցազրույցներում, գրառումներում արված գնահատականները բանակի մարտունակության մասին:

Դրանք գալիս են ապացուցելու, որ Նիկոլ Փաշինյանը՝ սեփական անձը փրկելու էժանագին մղումներով, արժեզրկում է տասնամյակների այն ինստիտուցիոնալ աշխատանքը, որի արդյունավետ շարունակությունը կարող էր ապահովել արցախյան հիմնախնդրի հայանպաստ ու պակաս կորստաբեր լուծում։

Դեկտեմբերի 12-ից Արցախը ՀՀ-ին կապող Լաչինի մարդասիրական միջանցքը դեռ փակ է։ Այս օրերին արդիական է հարցը՝ ով է ոչ միայն Արցախի, այլև ՀՀ-ի անվտանգության երսշխավորը, հատկապես, երբ Ադրբեջանը, Լաչինի միջանցքի փակ լինելու ֆոնին, ակտիվացրել էր պահանջները նաև հասցեագրված ՀՀ-ին: 

2022թ. հոկտեմբերի 10-ին ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը որոշում էր կայացրել միակողմանի ամբողջությամբ լուծարել հորդանանական «Ջադարա Էքուիփմենթ ընդ Դիֆենս Սիսթեմս» ընկերության հետ պայմանագիրը, որը կնքվել էր 2021թ. օգոստոսի 6-ին:

ՀՀ իշխանությունները՝ ի դեմս Նիկոլ Փաշինյանի, այս խնդրում իրենց պատասխանատվությունը չեն տեսնում, չեն ընդունում, որ այս խնդրի հասցեատերը նաև իրենք են, ոչ միայն Ռուսաստանը:

«Ցանկացել եմ այս ակցիայով անցորդներին, ովքեր Նոր տարվա համար գալիս են տոնածառի մոտ ուրախանալու, հիանալու, ևս մեկ անգամ հիշեցնել, որ պարտավոր են հիշել մեր տղաներին, նրանց հիշատակը վառ պահել, որովհետև այս տղաները զոհվել են հայրենիքի համար։

ՀՀ իշխանությունները, թերևս, օգտվելով փաստից, որ հասարակության, լրատվամիջոցների ուշադրությունը հիմնականում սևեռված է Արցախի շրջափակման խնդրի վրա, ՀՀ արդարադատության նախարարությունը շրջանառության մեջ է դրել «Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին նախագիծ:

Հեշտ չի լինի, բայց հնարավոր է: Երբ 1992 թվականին կազմավորվում էր բանակը, մենք հազար անգամ ուժեղ և մարտունակ բանակ ունեինք, քան այսօր ունենք, երբ այն ժամանակ սնունդ չկար, շոր չունեինք, բայց գաղափարախոսություն, հայրենասիրություն, մտածելակերպ կար, հիմա դա չկա: Այն դեպքում, երբ սպասվում է մեծ պատերազմ, ավելին, քան 44-օրյան: Իսկ դրա արդյունքում՝ կամ կապրենք, կամ՝ չգիտեմ ինչ կլինենք, կամ ազգը կգոյատևի, կամ… բայց ապրելու ենք:

«ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամը ուսումնասիրել է Թուրքիայի տարանցիկ դերակատարությունը՝ դեպի Եվրոպա գազի մատակարարման հարցում։ 

Հայաստանի նախկին արտգործնախարար (1998-2008) Վարդան Օսկանյանը լրատվամիջոցներին է տրամադրել իր հերթական հոդվածը Արցախի շուրջ իրադարձությունների վերաբերյալ։

«ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամը, շարունակելով Եվրոպայում էներգետիկ ճգնաժամի և ադրբեջանական գազի գործոնի թեմային վերաբերող հոդվածաշարը, այս անգամ անդրադարձ է կատարում Հարավային գազային միջանցքին՝ ուսումնասիրելով ընդլայնման առկա խոչընդոտները և հեռանկարները։

Եթե նախկինում հաջողություն էր համարվում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հերթական այցը Ստեփանակերտ, ապա այսօր հաղթանակ է որակվում Արցախի նախագահի մուտքն իր իսկ ղեկավարած երկիր, այն էլ՝ մի քանի օր սպասելուց հետո։ Եթե նախկինում Արցախ էին այցելում ամենատարբեր երկրների պատգամավորներ, ապա այսօր Արցախ չեն կարողանում մուտք գործել այդ երկրի բարձրաստիճան պաշտոնյաները։

Ադրբեջանի խորհրդարանում առաջարկել են պատժել Ադրբեջանի ԳՇ նախկին պետ Նաջմեդին Սադիկովին:

Հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ մենք ճանաչեցինք Ցեղասպանությունը, եթե այսօր լռում ենք, ինչո՞ւ է այդքան շատ խոսվում Ուկրաինայի մասին ու չի խոսվում Հայաստանի մասին։

1988 թվականին Արցախի հարցը միավորեց հայ ժողովրդին և դարձավ այն մեծ փոփոխությունների շարժառիթն ու սկիզբը, որոնց արդյունքում ստեղծվեց Հայաստանի Երրորդ՝ անկախ Հանրապետությունը։

Երբ իշխանությունն է քաղաքականության փոխարեն զբաղվում միայն քարոզչությամբ, պետությունը հայտնվում է սպառնալիքի առաջ, հասարակությունն էլ՝ թմրամոլի կարգավիճակում։

Աշխարհը մեր կողքին էր և դարձյալ կլինի մեր կողքին, եթե մենք ջանքեր գործադրենք: Աշխարհը թույլերին չի սիրում: Եվ մենք տարիներով հետ ենք վարժվել որևէ մեկից ինչ-որ մի բան խնդրելուց, աղաղակելուց: Հիմա ողորմություն խնդրող, մուրացկանություն անող պատկեր ենք ձեռք բերել: Աշխարհը երբեք չի լինելու մեկի կողքին, ով միայն խնդրողի դերում է: Մենք պիտի փաստենք՝ արժանի ենք, որ որևէ մեկը մեր կողքին կանգնի: Ոչ ոքի ոչ մի բան ձրիաբար չի տրվում: Աշխարհը միշտ էլ լուռ է լինելու, կամ ձևական փաստաթղթեր են ընդունելու:

«Մեր անձնական միջոցներով վարձեցինք հյուրանոցը, մինչև այս պահը (հեռախոսազրույցը եղել է ժամը 16։30-ի սահմաններում։- Ն. Խ.) այստեղ ենք, մեզ ընդառաջեցին, որ մի քանի ժամ ավելի մնանք, որովհետև մենք հույս ունեինք, որ ժամը 2-3-ի կողմերը ճանապարհը կբացվի, բայց հիմա մեքենա ենք փնտրում՝ կրկին Երևան վերադառնալու համար, քանի որ չենք կարող մեր ֆինանսական միջոցներով այդքան մնանք հյուրանոցում, որովհետև հյուրանոցի ծախսից բացի, ուտելիքի հարց կա, և այլն»։

«Ինձ ասացին, որ զորամաս պայուսակով գնամ, ներքև իջնելուց հասկանում եմ՝ իրավիճակը լարված է, միայն հասցրեցի տանը զգուշացնել, որ՝ մի վախեցեք, բայց զգոն եղեք։ Դրանից հետո, ինչպես օրենքն է  սահմանում, բոլորի հետ միասին բարձրացանք դիրքեր։ Արդեն սեպտեմբերի 27-ին, լույս 28-ի կողմերը առաջին հարվածները ստացանք, հրետանուց արդեն կրակում էին Հադրութ քաղաքի վրա, սա զարմանալի էր, որ առաջին հարվածները հենց քաղաքին էին ուղղված։ Երևի սա պայմանավորված էր նրանով, որ խուճապ առաջացնեն դիրքապահների շրջանում, քանի որ նրանց բոլորի ընտանիքները քաղաքում էին։ Պատերազմում առաջին զոհը մանկահասակ երեխա է եղել Մարտունի քաղաքում։

Նիկոլ Փաշինյանը որոշել է, որ պետք է ստեղծել Արտաքին հետախուզության ծառայություն՝ որպես վարչապետին ենթակա պետական կառավարման մարմին: