Անցած տարվա երկրորդ կեսի և այս տարվա առաջին կեսի ակտիվ հոսքերից հետո, դրսից Հայաստան ուղարկվող գումարները գնալով պակասում են։ Երկրորդ ամիսն անընդմեջ ֆիզիկական անձանց փոխանցումները կրճատվում են։
Պաշտոնական տվյալներով, դրսից եկածների աշխատավարձերը չորս անգամ գերազանցում են Հայաստանի միջինին։ Դա էլ իր ուղղակի և անուղղակի ազդեցությունն ունեցավ որոշ ոլորտների աշխատավարձերի կտրուկ փոփոխությունների վրա։
Հայտնի գործոնների արդյունքում Հայաստանի տնտեսության մեջ անցած տարվանից արձանագրվող բարձր աճերի ժամանակաշրջանն ավարտվում է։ Երկրորդ եռամսյակում տնտեսական աճը դադարել է այլևս երկնիշ լինել։
Եթե արտառոց ոչինչ չլինի արտաքին միջավայրում, որը դարձել է Հայաստանի տնտեսության բարձր աճի հիմքը, այս միտումն առաջիկայում կշարունակվի։ Արդյունքում՝ կնվազի նաև տարեկան տնտեսական աճը։ Մինչև ո՞ւր կհասնի տարեվերջին, ցույց կտա ժամանակը։ Մասնագիտացված կառույցների կանխատեսումները 4,5-7,5 տոկոսի սահմաններում են։ Թեև այս պահին, ինչպես առաջին կիսամյակի տնտեսական աճը, այնպես էլ յոթ ամիսների տնտեսական ակտիվության աճը դրանից բավական բարձր է։
Հայաստանի տնտեսության նախորդ մեկ-մեկուկես տարվա զարգացումների վերաբերյալ իշխանության ներկայացուցիչների հնչեցրած հայտարարությունները կառուցված էին կեղծիքի վրա։ Կեղծ հայտարարություններով փորձում էին աննախադեպության տպավորություն ստեղծել։ Բայց իրականությունը հնարավոր չէր երկար թաքցնել։
Երկու օր առաջ ադրբեջանական հեռուստատեսությամբ հեռարձակվեց մի տեսանյութ, որտեղ հիմնական բանախոսները հայաստանյան բնապահպաններ ու ակտիվիստներ էին, որոնք մաս էին դարձել արդեն մոտ մեկ տարի Ադրբեջանի կողմից տարվող ինտենսիվ քարոզչության առ այն, թե Հայաստանն աղտոտում է տարածաշրջանն իր հանքերով։ Բանախոսները՝ հայտնի ու ոչ այնքան հայտնի հայաստանյան բնապահպան-ակտիվիստները, առատորեն կիսվում են «տեղեկատվությամբ» այն մասին, թե հատկապես ո՞ր հանքերն են աղտոտում Սյունիքի գետերը, հնչում են հանքերի անուններ՝ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենայինը, Ագարակը, Կապանի հանքը և այլն։
Այն, որ վերջին շրջանի Հայաստանի տնտեսության, այդ թվում՝ բյուջեի հարկային եկամուտների բարձր աճերը հիմնականում արտաքին գործոնների ազդեցության արդյունք էին, հայտնի իրողություն է։ Պատահական չէ, որ ինչքան թուլանում են այդ ազդեցությունները, այնքան խամրում են նաև աճերը։
Հայտնի գործոնների շնորհիվ՝ անցած տարվանից Հայաստանի տնտեսությունը կրում է արտաքին դրական շոկերի ազդեցությունը։ Դրա արդյունքում անցած և այս տարվա սկզբին բարձր աճեր գրանցվեցին։ Սակայն դա էլ մոտենում է իր եզրագծին։ Տնտեսության «համաշխարհային աճերի» դարաշրջանն ավարտվում է։ Մտնում ենք հետնահանջի փուլ։
Հայաստանի տնտեսությունը երկրորդ տարին անընդմեջ գտնվում է արտաքին դրական շոկերի ազդեցության տակ. բարձր աճեր են գրանցվում, բյուջեի եկամուտներն են ավելանում։ Դրանք տեղի են ունենում հայտնի գործոնների արդյունքում։ Դրսից մեծ փողեր են եկել ու շարունակում են գալ, ներքին սպառումն է ավելացել՝ արտաքին պահանջարկով պայմանավորված, առևտրի շրջանառություններն են մեծացել՝ ներմուծումների ու վերարտահանումների շնորհիվ։ Այս ամենը դրական շոկեր է ստեղծել մեր տնտեսության մեջ, որոնք հանգեցրել են մի շարք ոլորտներում բարձր աճերի ձևավորման։
«Նման զրույց անող մարդկանց» տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը հիշեցնում է 2000-ական թվականների տնտեսական իրողությունները՝ նկատելով, որ այսօր համանման իրողությունների մասին գովեստով խոսողներն այդ օրերին իրենց թերթերի էջերում քննադատությամբ էին հանդես գալիս:
«Յուքոմ» ՓԲԸ գլխավոր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանն այսօր ամփոփեց պաշտոնավարման 100 օրը և ներկայացրեց ընկերության զարգացման ռազմավարությունն ու տեսլականը:
Հայաստանի հանքագործների և մետալուրգների միության նախագահ Վարդան Ջհանյանը կարծում է, որ Ադրբեջանը թիրախավորելով ՀՀ հանքարդյունաբերությունը՝ այդ կերպ փորձում է հարվածել ՀՀ տնտեսությանը:
Տնտեսագետ Վարդան Ալեքսանյանը 168.am-ի հետ զրույցում դժվարացավ կանխատեսումներ անել գների անկման կամ աճի միտումների մասին՝ պարզաբանելով, որ այդ տնտեսական զարգացումները պայմանավորող ներքին ու արտաքին գործոնները բազմաթիվ են:
«2015-2017 թվականներին թոշակի չափն իրական, համադրելի գներով եղել է նույնը, կամ՝ ավելի բարձր, քան թոշակը կբարձրանար ( 2024 թվականին առավել տեսանելի կլինի, երբ բարձրացումն ամբողջությամբ կազդի, որովհետև 2023 թվականին, միայն կես տարվա տվյալների վրա է ազդում): Դա նույնիսկ ինդեքսավորում չի կարելի համարել. մասնակի ինդեքսավորում է, այսինքն՝ միայն մասնակի է ծածկում գնաճը:
2018-ին իշխանության եկածներից ում հայտարարագիրը բարձրացնում ես՝ տուն ու ավտոմեքենա է գնել, նախկինում սուրճի փող չունեին, ապառիկը չէին կարողանում փակել, հաշիվները կալանքի տակ էին, իշխանափոխությունից հետո միլիոնների եկամուտներ ու ճոխ նվիրատվություններ են ստացել, տներն ու ավտոմեքենաներն են թարմացնում, հանգիստը արտերկրում են վայելում՝ թանկարժեք հյուրանոցներում ու ռեստորաններում ժամանակ անցկացնում։
Գյուղացին կրկին կոտրած տաշտակի առաջ է. քիչ է` կարկուտն է ոչնչացնում բերքը, եղածն էլ չեն կարողանում նորմալ գնով իրացնել։
2018 թվականի հայտնի իրադարձություններից հետո Նիկոլ Փաշինյանըհայտարարել էր. «Կախարդական փայտիկ կա և այդ կախարդական փայտիկը արդեն իր գործը սկսել է»: Դրանից հետո էլ պարբերաբար հավաստիացրել էր՝ փայտիկի հետ ամեն ինչ կարգին է:
Ամբողջ տնտեսությունն է դրանից տուժում, բայց տուժում են հատկապես նրանք, որոնց հասույթներն ամբողջությամբ տարադրամով են։ Այս ընկերություններին օժանդակելու փոխարեն՝ էկոնոմիկայի նախարարությունը նախապատվությունը տվել է միայն ՏՏ-ին։ Չնայած մինչ այդ էլ ՏՏ-ն պակաս օժանդակություն չի ստացել՝ ի տարբերություն մյուսների։
Իսկ դա նշանակում է, որ սպառողական շուկայում գները շարունակում են բարձրանալ, քաղաքացիները ստիպված են ավելի շատ ծախսել, քան ծախսում էին անցած տարի։
Կենտրոնական բանկը 2023 թվականի համար կանխատեսում է 6․9 տոկոս տնտեսական աճ, իսկ գնաճը՝ թիրախից ցածր, և կկայունանա 4 տոկոսի սահմաններում։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Դի-ԷՍ-ԷՅ Խորհրդատվական խումբ» ընկերության գլխավոր տնօրեն, Պետական եկամուտների կոմիտեի նախկին ղեկավար Դավիթ Անանյանն է:
ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը լրագրողների հետ հանդիպմանը կանխատեսեց՝ տարվա ընթացքում «կտեսնենք ներմուծման և արտահանման ընդհանուր ծավալների որոշակի նվազում՝ նախորդ տարվա պիկերի համեմատ»։
Տնտեսագետ Վարդան Բոստանջյանը վերջին շրջանում նկատվող գնանկումային դրսևորումները պայմանավորում է հիմնականում միջազգային գործոններով:
Պետության վախճանի, իշխանությունների տոտալ անկարողության, պետականության գահավիժման մասին քաղաքական հռետորաբանության մեջ հատկապես վերջին շրջանում ավելի հաճախակի դարձած հայտարարությունները շատերի կողմից ընկալվում են՝ որպես քաղաքական պայքարի հնարքներ, իշխանությանն ուղղված խտացված գնահատականներ։
Տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը 168.am-ի հետ զրույցում նախարարի այս բարձրագոչ հայտարարությունը պարզաբանեց հենց պաշտոնական վիճակագրության համատեքստում՝ նկատելով, որ իրական հատվածում ներդրումները նվազել են:
Կարճ ժամանակ առաջ Եվրահանձնաժողովի ղեկավար Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը հայտարարեց, որ Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների հերթական՝ 11-րդ փաթեթով նախատեսվում է ընդլայնել արգելված այն ապրանքների ցանկը, որոնք Ռուսաստան են մտնում երրորդ երկրների միջոցով։
«Մարդը, երբ հարկը վճարում է, ակնկալում է առաջին հերթին՝ հասարակական հանրային ծառայություն, իսկ առաջին տեղում անվտանգությունն է, բանակի զինվածությունն է, սահմանների անխոցելիությունն է, և դա չանելով՝ հպարտանալ, որ իրենք փոխհատուցում են եկամտային հարկը, մարդիկ հերթական բնակարանն են առնում, մեծ սխրագործություն չէ»,- նշեց նա
Հարցված քաղաքացիներն այս պահին պետության առջև ծառացած երեք ամենակարևոր խնդիրներից առաջնայինը համարել են անվտանգությանն առնչվող խնդիրները՝ 46.5 տոկոս:
Շուկայի այսպիսի պասիվացումը, որը հիմնականում առաջարկի կրճատման ու ձևավորված սպասումների արդյունք է՝ երկրորդային շուկայում հանգեցրել է անշարժ գույքի գերարժևորման կամ գների չհիմնավորված բարձրացման։ Շատերը հետաձգել են անշարժ գույքի վաճառքի իրենց մտադրությունները՝ հույս ունենալով, որ որոշակի ժամանակ հետո կարող են ավելի բարձր գին պահանջել դրա համար։
Միակ բանը, որ կառավարության մոտ լավ է ստացվում, շոուներ բեմադրելն է։ Անցած հինգ տարիներին նման բազմաթիվ դեպքերի ենք ականատես եղել։ Թե ի՞նչ է շահել այդ ամենից հասարակությունը, տեսնում ենք։
