Եթե 2021թ. սկզբին պարտքի միջին կշռված տոկոսադրույքը 4,3 տոկոս էր, 2024թ. վերջին հասել է 7,2 տոկոսի։ Թանկացել է 2,9 տոկոսային կետով, ինչը մեծապես ավելացրել է պարտքի սպասարկման ծախսերը, որոնք հասել են տարեկան 1 մլրդ դոլարի։ Խոսքը միայն տոկոսների մարման մասին է։
Հայաստանի կառավարությունը, ի վերջո, հայտնեց 750 միլիոն դոլարի եվրապարտատոմսերի թողարկման մասին, որոնք տեղաբաշխվել են 10 տարի ժամկետով՝ 7,1 տոկոս եկամտաբերությամբ:
«Մեր պետության տակ դրվել է մի մեծ ռումբ, որը չունի ժամացույց, բայց ունի ճտիկ։ Եվ եթե այսօր այդ ճտիկն օգտագործվում է, օրինակ, հայ-֊ադրբեջանական «խաղաղության» պայմանագրի շրջանակներում ինչ-որ զիջումներ կորզելու համար, ապա վաղն այդ ճտիկը կարող է գործել, եթե ոմանց թվա, որ իրենք շատ ավելի արդյունավետ կարող են շահագործել մեր պղնձի ու մոլիբդենի հանքերը, Սևանի քաղցրահամ ջրի ռեսուրսը։ Եվ եթե մենք հանկարծ հաշվի չառնենք այդ կարծիքները, մեզ ընդամենը կզրկեն պարտք վերցնելու հնարավորությունից։ Սա է իրականությունը»։։
«Դասեր» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերն արևելագետ, իրանագետ Արտյոմ Տոնոյանն ու տնտեսագետ, պետական կառավարման մասնագետ Հովհաննես Ավետիսյանն են։
Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանությունը ֆեյսբուքյան իր էջում «հիանալի նորություն» էր որակել Հայաստանի կառավարության որոշումը, ըստ որի՝ Հայաստանի մի քանի առևտրային բանկեր կառավարության բյուջետային երաշխիքով 50 միլիոն դոլար վարկ են տրամադրելու «Լիդիան» ընկերությանը՝ Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործումը սկսելու համար:
«Այս Կառավարությունն ունի գործարարների նկատմամբ տոտալ վերահսկողության սահմանման, գործարարներին մահակի տակ պահելու և Հայաստանի ապամոնտաժման ծրագիր. այդ դեպքում Հայաստանը որպես պետություն՝ գոյություն չի ունենա և չի լինի նաև՝ որպես պահանջատեր։ Էլ ի՞նչ անի Փաշինյանը, որ հասկանաք՝ հանձնում է Հայաստանը. նա բացել է երկրի դարպասները թշնամու առաջ, երկրի ներսում կոտրել ժողովրդի դիմադրողականության ոգին, հիմա էլ այնպիսի մահակներ է ստեղծում, որ կարողանա երբ ուզի՝ հարվածի»:
«Փոխվում է աշխարհակարգը, ռուս-ուկրաինական պատերազմը, կարելի է ասել, փաստացի մոտենում է ավարտին, որովհետև խոշոր խաղացողներն այդպես են ցանկանում։ Պատերազմի ավարտի հետևանքով ազդակները, սակայն, առաջինը հարվածելու են Հայաստանի արտաքին առևտրին և այն գործոններին, որոնք պայմանավորում էին ոսկու և արևմտյան սանկցիաներին առնչվող մյուս ապրանքների վերարտահանումները»։
«Ես ընդամենը մի քանի թիվ եմ ցանկանում բերել. թվեր, որոնք որոշ տաք գլուխներ կսառեցնեն։ Ա՛յ տաք գլուխներ, Հայաստան ներկրվող 300.000 տոննա ցորենի 298.000 տոննան գալիս է Ռուսաստանից։ Հայաստան եկող բուսական յուղերի 85-87 տոկոսը նույնպես գալիս է Ռուսաստանից։ Նույն վիճակն է նաև կաթի և կաթնամթերքի շուկայում»։
«Մենք ունեցել ենք տուրիստական ներհոսքի կրճատում, կա տրանսֆերտների էական կրճատում (հայտարարագրման համակարգի ներդրմամբ՝ ականատես կդառնանք առավել մեծ կրճատման), ռուս-ամերիկյան հարաբերության կարգավորմամբ՝ մենք նաև կկորցնենք վերարտահանման գործոնը»,- շեշտեց տնտեսագետը՝ վերարձանագրելով, որ ՀՀ տնտեսական առաջընթացը վերջին տարիներին ապահովել են վերարտահանումը, տուրիստական այցելություններն ու ՌԴ-ից ՀՀ փոխանցվող տրանսֆերտները։
«ԵՄ կողմից ազդակը չի եղել։ Բացի այդ, ԵՄ գնացողներ, այն ամենը, ինչ տեսնում եք Ուկրաինայում, դա ձեզ արդյոք ոչինչ չի՞ ասում, այսօր քննարկում են ուկրաինական ռեսուրսների օգտագործման հարցը, այսօր ԱՄՆ-ը ասում է՝ մինչև հիմա Ուկրաինային ինչ խոստացել են, հիմարություն է եղել, ինչ փող էլ ստացել են, պետք է հետ տան։ Լավ, դա մեզ համար դաս չի՞։ Այսօր մի ամբողջ Ուկրաինա կանգնեցրել են փաստի առաջ, ասում են, որ՝ սխալ ակնկալիք եք ունեցել»,- ասաց Կարեն Բեքարյանը՝ ընդգծելով՝ արդյո՞ք նույնը չեն ուզում անել Հայաստանի հետ, չէ՞ որ, երբ ուզում են աշխարհաքաղաքական վեկտոր փոխել, մինչև հասնեն մյուս տանիքի տակ, արանք է գոյանալու, և հարցական է՝ ինչո՞վ է լցվելու Հայաստանի դեպքում։
Անցած տարվա պետական բյուջեի կատարումը «բարեհաջող» տապալելուց հետո, իշխանությունների աչքը վախեցել է։ Ֆինանսական տարին դեռ նոր-նոր սկսած, հարկերի գերակատարումներով երբեմնի հպարտացող կառավարությունը, տարեսկզբին հայտարարեց բյուջեն ճշգրտելու ու նվազեցնելու մասին, հատկապես՝ եկամուտների մասով։
168TV-ի «Դիպլոմատ» հաղորդման շրջանակում ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանը զրուցել է ԱՄՆ-ում գործունեություն ծավալող տնտեսագետ, բիզնես մենեջմենթի խորհրդատու և Հայկական գիտաշխատողների համագումարի գիտաշխատող Քրիստինե Առաքելյանի (Christine Arakelian) հետ:
«2024 թվականին Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը կազմել է 30 միլիարդ դոլար, որից 12 միլիարդ 400 միլիոնը կամ ընդհանուրի 41 տոկոսը բաժին է ընկնում Ռուսաստանին, 12.7 տոկոսը՝ ԵԱՏՄ-ին, ամբողջ Եվրոպային բաժին է ընկել Հայաստանի առևտրաշրջանառության ընդամենը 2.3 միլիարդ դոլար։ Առաջարկում եմ վերցնել մի թուղթ, բաժանել երկու մասի, առաջին հատվածում գրել Ռուսաստան, Չինաստան, Իրան, որոնց հետ Հայաստանի առևտրաշրջանառությունը կազմում է 16.8 միլիարդ դոլար, մյուս մասում գրենք ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա, Եվրոպա, որին բաժին է հասնում 16.8 միլիարդից 5 անգամ պակաս թիվ»,- վիճակագրությունը ներկայացրեց Անանյանը։
«Զգուշացնում եմ, ժողովուրդ, Ռուսաստանի տնտեսության փլվելու մասին խոսակցությունները սուտ են։ Սրանք ուզում են ձեզ արցախցիների նման հանեն ձեր տներից, գցեն դռնեդուռ, որ իրենք թուրքերի հետ վայելեն»,- ասաց Հրանտ Բագրատյանը:
ՀՀ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանն իր ֆեյսբուքյան էջում անդրադարձել է շրջանառության հարկի վերաբերյալ ՀՀ իշխանության ընդունած օրենքին և ԱՄՆ նորընտիր նախագահի հայտարարությանը` ընդհանուր շրջանառության հարկի վերաբերյալ։ Նա մասնավորապես գրել է։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին վարչապետ, «Ազատություն» կուսակցության նախագահ, «Միասին» շարժման համանախագահ, դոկտոր, պրոֆեսոր Հրանտ Բագրատյանն է։
168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի հյուրը միջազգայնագետ Գրիգոր Բալասանյանն է։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն «Ամերիկյան հետազոտությունների հայկական կենտրոնի» ղեկավար, ԱՄՆ քաղաքականության հարցերով փորձագետ Սուրեն Սարգսյանն է։
Այսօր էլ՝ այն, որ ընկերությունը հայտնվել է հարկադիր կանգառի վիճակում, մեծ ոգևորություն է առաջացրել Ադրբեջանում։ Կոմբինատի գործունեության այս դադարն առիթ է տվել ևս մի անգամ շահարկելու թեման, ինչը տեղի է ունենում, այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» ու Սյունիքի հետ կապված ադրբեջանական նկրտումների վերջին շրջանում նկատվող ակտիվացումների պայմաններում։
Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի (ԶՊՄԿ) սոցիալական թեմաներով գործադուլը երևի այս խառը օրերին ամենափոքր խնդիրն էր, որ կարող էր հուզել երկրի օրեցօր վատթարացող իրավիճակը լուսաբանող մարդուն։ Դե այն, որ մարդիկ ավելի մեծ վարձատրություն են պահանջում, գնաճի պայմաններում՝ կարելի է անգամ նորմալ գնահատել, և նույնիսկ պայքարողներին մաղթել հաղթանակ ու անցնել առաջ։
Շուկայում ինքնարժեքից ցածր գնով ձու է վաճառվում, գինը ո՛չ ավել, ո՛չ պակաս՝ 29 դրամ, մինչդեռ այս պահին ձվի իրական գինը շուկայում տատանվում է 44 դրամից մինչև 65 դրամ՝ նայած, թե ինչ չափսի ձու է։
Ընդամենը երկու ռազմավարական գործարքի արդյունքում Հայաստանը ստացել է ավելի քան 18.5 միլիարդ դոլար տնտեսական օգուտ։ Այս համատեքստում հարկ է հիշեցնել, որ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարման տարիներին Հայաստանի արտաքին պարտքը մոտենում է 13 միլիարդ դոլարի շեմին։
ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի՝ կանադական ապրանքների նկատմամբ սահմանվող 25% մաքսատուրքերին ի պատասխան՝ Կանադան նույնքան մաքսատուրքեր է սահմանում ամերիկյան ապրանքների նկատմամբ։ Այս մասին հայտարարել է Կանադայի վարչապետ Ջասթին Տրյուդոն։
«Մարդիկ ՔՊ-ական իշխանությանը տեսնել չեն ուզում. այն տեղեկությունները, որոնք մենք ստանում ենք, օրինակ, Գյումրիից, շատ ավելին են ասում, քան այս թվերը. ժողովուրդը չի ուզում ՔՊ-ի անունը լսել»,- ասաց Մինասյանը՝նշելով՝ իրականում ՔՊ-ի վականիշը շատ ավելի ցածր է։
Նախատեսված էր հավաքել 2 տրիլիոն 614,1 մլրդ դրամ, կարողացել են հավաքել 2 տրիլիոն 390,9 մլրդ դրամ։ Թերակատարումը գերազանցում է 8,5 տոկոսը։ Անգամ վատագույն երազում դժվար էր պատկերացնել, որ բյուջեի ճեղքն այսքան կխորանար։ Պետեկամուտների կոմիտեն ու կառավարությունն ամբողջությամբ ձախողել է անցած տարվա պետական բյուջեի հարկային եկամուտների կատարողականը՝ անկախ նրանից, թե ինչ հիմնավորումներ ու պատճառաբանություններ կհորինեն դրա համար։
Տնտեսությունը մնացել է՝ առևտրի ու ծառայությունների, մի քիչ էլ՝ շինարարության հույսին։ Բայց դրանք հիմք չեն մակրոտնտեսական կայունության համար։ Ֆինանսական կայունությունն է սկսել երերալ, բյուջեի խնդիրներն են գլուխ բարձրացնում, հասարակության սոցիալական վիճակն է սրվում, դժգոհություններն են ավելանում։ Եվ այս համատարած ձախողումների մեջ, փոխարենը հետևություններ անեն ու քայլեր ձեռնարկեն, իշխանությունները գնալով ավելի ինքնագոհ ու ամբարտավան են դառնում։
«Առանց Կառավարությունների միջև նման տնտեսական համաձայնագրերի, ստացվելու է ընդամենը գումարի փոխանցում տնտեսվարողի՝ առանց վերահսկողության մեխանիզմի։ Կրկնում եմ՝ սուբսիդավորում կարող է տեղի ունենալ, եթե Կառավարությունների միջև ստորագրված է տնտեսական համագործակցության վերաբերյալ համաձայնագիր»,- ասաց Մալխասյանը։
Նիկոլ Փաշինյանի աշխատակազմը տարին սկսել է իրեն ենթակա մի քանի ՊՈԱԿ-ներին՝ արդեն ավանդույթ դարձրած ամենամյա դրամաշնորհների տրամադրմամբ։
Հայաստանում շարունակվում է հունվարի 14-ին Վաշինգտոնում ստորագրված՝ հայ-ամերիկյան ռազմավարական գործընկերության հանձնաժողովների կանոնադրության վերաբերյալ բուռն քննարկումը: Սակայն, մի կարևորագույն չափիչ ու բաղադրիչ դուրս է մնում այդ քննարկումներից, հայ-ամերիկյան օրակարգի, ինչպես նաև ընդհանրապես Հայաստանի արտաքին ու ներքին քաղաքականության օրակարգերի վերաբերյալ քննարկումներից, այն է՝ տնտեսությունը:
Գրեթե մեկ ու կես տարում պակասել են 551 մլն դոլարով, բայց այդ մասին Նիկոլ Փաշինյանի լայվերն ու ֆեյսբուքյան գրառումները չենք տեսնում։ Պահուստները նրա համար հավանաբար այլևս կարևոր «ֆինանսական ու մակրոտնտեսական գործոններ» չեն, որոնք բարձրացնում են տնտեսության վարկանիշը։ Մարդկանց զբաղեցնելու համար հիմա ավելի արդիական թեմաներ կան, ասենք՝ ձվածեղ պատրաստելն ու տոլմա փաթաթելը։
