«Այո՛։ Մեր նախագծերը սկսում ենք՝ նախապես որոշելով, թե ո՞րն է այն թիրախային խումբը, որի համար իրականություն պետք է դառնա մեր նախագիծը։ Մենք սկսում ենք թիրախային խումբն ուսումնասիրելուց։ Բացահայտում ենք այդ թիրախային խմբի ցանկությունները, նախասիրությունները։ Ապա որոշվում է, թե ենթակառուցվածքներն ինչպիսին են լինելու, ապա ձևավորվում է այն վերջնական պրոդուկտը, որը տվյալ թիրախային խմբի համար լավագույնն է լինելու»,- խոսքը եզրափակեց Կասպարովը։
Փոխարենը տնտեսությունը զարգացնեն, արտադրության ծավալներն ավելացնեն, նոր արտադրություններ ստեղծեն ու բյուջեի եկամուտներն ավելացնեն, ամենուրեք միայն հարկերն են բարձրացնում։ Արտադրության ծավալները կրճատվում են, ներքին տնտեսությունից գանձվող հարկերը պակասում են, բացը հարկային բեռն ավելացնելով են ուզում լրացնեն։
Ներքաղաքական կյանքը հասկանալիորեն կլանել է հանրային ամբողջ ուշադրությունը, մինչդեռ Հայաստանի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումները պահանջում են չնվազող աչալրջություն, քանի որ, դրանցում գոյություն ունեցող բացահայտ մարտահրավերներից և ռիսկերից զատ, կան նաև «խմորվողները», որոնք չունեն ագրեսիվ ֆիզիկական դրսևորում, բայց կարող են ունենալ հեռուն տանող հետևանքներ:
Սա է Հայաստանի տնտեսության աճի կառուցվածքը, որը կրկին հիմնված է առևտրի ու ծառայությունների վրա։ Որքան էլ ավելացել է նաև արդյունաբերության մասնակցությունը, այն մեծամասամբ խեղաթյուրումների արդյունք է. 3,86 տոկոսային կետից առնվազն 3 տոկոսային կետը պայմանավորված է այդ գործոնով։ Թեև, անգամ դրանով հանդերձ, առաջին եռամսյակում տնտեսական աճի տեմպի բավական էական դանդաղում ունենք՝ անցած տարվա նկատմամբ։ Անցած տարվա առաջին եռամսյակում տնտեսական աճը կազմել էր 12,1 տոկոս, այս տարի կազմել է 9,2 տոկոս։
Գործող իշխանությունները, վեց տարի է, իշխանության են, այդպես էլ չհասկացան, թե ինչ ասել է՝ պետություն, պետական կառավարում, պատասխանատվություն պետության նկատմամբ։ Պետության կառավարմանը վերաբերվում են՝ ինչպես իրենց տնային գործերին, պետական բյուջեին, ինչպես իրենց գրպանին։
Իշխանություններն ամեն ինչ անում են՝ վարկաբեկելու Բագրատ սրբազանի գլխավորած շարժումը։ Փորձում են տպավորություն ստեղծել, թե այս ամենը ոչ թե հայրենիքի փրկության, այլ իշխանության համար պայքար է։ Չեն հասկանում, որ այսօր Հայաստանում իշխանության գալն իսկական պատիժ է լինելու։ Այնպես են ապականել ամեն ինչ, որ մահապարտ պետք է լինել՝ իշխանության բեռը վերցնելու համար։
Նիկոլ Փաշինյանի ԵԱՏՄ և ՀԱՊԿ դաշնակից, Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն պետական այցով Ադրբեջանում էր, որի շրջանակում ադրբեջանական կողմն առանձնահատուկ շոուի վերածեց Լուկաշենկոյի այցն օկուպացված Ֆիզուլի և Շուշի։
Այն, ինչ արել է այս իշխանությունը ու դեռ փորձում է անել, արդարացում չունի։ Ամբողջությամբ ձախողել են պետական կառավարումը։ Վեց տարի երկիրը պահել են ստի ու կեղծիքի մեջ։
Հայաստանյան ներքաղաքական բուռն իրադարձությունները ստվերեցին մայիսի 8-ին Կրեմլում կայացած Փաշինյան-Պուտին բանակցությունները։
Պետական բյուջեն ռիսկի տակ է. Ձախողվել է առաջին եռամսյակի՝ ինչպես ծախսերի կատարումը, այնպես էլ՝ եկամուտների հավաքագրումը։
«Կարծում եմ՝ ռուսական կողմը պատրաստ է հետագա զարգացումների ևս։ Այս պահին հարաբերություններում մնում է տնտեսական բաղադրիչը, իսկ անվտանգային պատասխանատվությունը Ռուսաստանից դուրս է գալիս, ինչը նշանակում է, որ նաև մեղադրանքներ չեն լինի։ Ավելին՝ պատասխանատվությունը ՀՀ անվտանգության կհայտնվի Արևմուտքի տիրույթում, քանի որ ՀՀ-ում եվրոպացի դիտորդներ են սահմաններին։ Թեև նրանց ներկայությունը կարծես չի վերացնում պատերազմի սպառնալիքները, ինչպես ՀՀ իշխանություններն իրենք են հայտարարում, որ կա նման վտանգ։
Դոլարի փոխարժեքի նվազումը շարունակվում է. եթե 2023թ. վերջից դոլարի փոխարժեքը կայունացել էր 400-405 դրամի տիրույթում, ապա 2024-ի մարտից սկսեց աստիճանաբար նվազել։
«Ես մի բան գիտեմ՝ եթե Տավուշի գյուղերն են հրամցնում, էլ ինչի՞ մասին է խոսքը՝ ի՞նչ գազ։ Գազ-գազ՝ Իրանից թող վերցնեն այդ գազը, անպայմա՞ն է Ադրբեջանից ստանան»,- նշեց մեր համաքաղաքացիներից մեկը։
Իշխանությունները քլունգն առած՝ քանդում են Հայաստանի տնտեսության հիմքերը։ Իբր բարձր տեմպերով աճում ենք, բայց իրականում տնտեսությունը քանդվում է։ Եղածն էլ քիչ-քիչ փակվում է, տեղական ապրանքները դուրս են մղվում, փոխարինվում են դրսից բերածով։ Արտադրություն կազմակերպելը Հայաստանում դարձել է ոչ ձեռնտու։
Հայաստանի «հպարտ» քաղաքացուն ժամանակին հզոր ու բարգավաճ երկիր խոստացող Նիկոլ Փաշինյանը վեց տարում հասցրեց եղածն էլ քանդել, երկիրն ու ժողովրդին կանգնեցնել լինել-չլինելու խնդրի առաջ։
Բյուջեի հարկային եկամուտների կատարողականը բախվել է խնդիրների հետ, նախատեսված եկամուտները չեն հավաքվում։ Առաջին եռամսյակում բավական մեծ թերակատարում է արձանագրվել, ինչը սպառնում է շարունակվել նաև հետագայում։
«Էդ ի՞նչ են արտադրում, ի՞նչ վերլուծություն ու տեխնոլոգիա ունեն, որ Եվրոպա են արտահանելու: Իբր սովորական մեքենայով կարողանում էին հասցնել 1000 կմ այն կողմ՝ ռուսական շուկա, որտեղ ՀՀ արտահանողների համար կանաչ լույս էր. երկու անգամ Լարսում ստուգում արեցին, եղած գյուղմթերքը չէր համապատասխանում ստանդարտին, ի՞նչ Եվրոպա: Եվրոպա ի՞նչ ճանապարհով են տանելու. պատկերացնո՞ւմ են այդ խոսողները, կամ՝ էդ ի՞նչ ունենք արտադրած, որ կողքի շուկաներում չեք կարողանում իրացնել, տանում եք Եվրոպա»:
Թեև տևական ժամանակ է, հայաստանյան հակառուս թևն ու ՔՊ-ական սորոսական շրջանակներն աջ ու ձախ հայտարարում էին՝ ապրիլի 5-ից հետո Հայաստանը դառնալու է Եվրոպա, Եվրոպան իր դռները լայն բացելու է Հայաստանի առաջ և հատկացնելու այնքան գումար, որ Փաշինյանը կարողանա կտրուկ շրջադարձ կատարել դեպի Արևմուտք, բայց արի ու տես, որ Բրյուսելը Հայաստանի համար 4 տարվա կտրվածքով դուռը բացեց ընդամենը 270 մլն եվրոյին համարժեք չափով, իսկ ԱՄՆ-ը՝ 65 մլն դոլարի։
Թվում է, թե Պետեկամուտների կոմիտեն բյուջեի հարկային եկամուտների ապահովման հետ կապված խնդիրներ չպիտի ունենար։ Տնտեսական բարձր աճեր են գրանցվում, արտաքին առևտուրն է անգամներով ավելացել, ներքին սպառումն է աճել, հարկային բեռն է ծանրացրել, բազմաթիվ ոլորտներում տույժ-տուգանքներն են բարձրացել։ Սրանք բոլորը դրական գործոններ են բյուջեի եկամուտների համար։ Բայց դա էլ փրկություն չի եղել։
«Գոյություն ունի մեկ ֆորմատ, դա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ֆորմատն է. միայն այդ ֆորմատը կարող է աշխատել, եթե արևմտյան տերություններ են ներգրավված. ոչ մի ուրիշ ֆորմատ այս տարածաշրջանում չի աշխատելու. դա բերելու է նոր պատերազմի, արհավիրքների»,- բրյուսելյան հանդիպման մասին իր դիտարկումներն ամփոփելով՝ նշեց տնտեսագետը՝ այն համարելով հերթական քարոզչական փուչիկը:
Մինչ Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին օգնության հերթական խմբաքանակն է խնդրում ԱՄՆ-ից՝ խոսելով դրա ձգձգման աղետալի հետևանքների մասին, Արևմուտքը տնտեսական և հումանիտար օգնություն է խոստանում Հայաստանին, որի հարցն առաջիկայում՝ ապրիլի 5-ին, կքննարկվի Բրյուսելում եռակողմ՝ Երևան-Բրյուսել-Վաշինգտոն ձևաչափով։
168.am-ի հետ զրույցում «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանը նկատեց. «Վատ է, որ մենք արդեն դարձել ենք աշխարհաքաղաքական խաղերի ու բախումների կենտրոն: Հետևանքները չեն ուշանալու: Եթե դու արգելում ես որևէ երկրի, հատկապես՝ հիմնական առևտրային գործընկեր-երկրի վճարային գործիք քո երկրում, պետք է սպասես հայելանման արձագանք այդ երկրից:
Կառավարության գործունեության 2021-2026թթ. ծրագրի 2023թ. կատարողականի զեկույցն են ներկայացրել։ Թվում է, թե փաստաթուղթը պիտի վերաբերեր բացառապես այդ ժամանակահատվածին։ Բայց տեսնելով, որ ծրագրի կատարման առաջին երեք տարիների արդյունքները, մեղմ ասած, այն չեն, երբեմն համեմատությունները տարել-հասցրել են ընդհուպ 2017թ.՝ ցուցանիշները ճոխացնելու ու մարդկանց աչքին թոզ փչելու համար։
Պաշտոնական վիճակագրությանը հետևելիս տպավորություն է ստեղծվում, որ վերջին ամիսներին Հայաստանի տնտեսության իրական հատվածում, մասնավորապես՝ արդյունաբերության, ու հատկապես՝ մշակող արդյունաբերության մեջ բուռն զարգացումներ են տեղի ունենում։ Բարձր աճեր են գրանցվում, արդյունաբերությունը դուրս է եկել տևական ժամանակ գտնվող անկումից և մեծ տեմպերով առաջ է սլանում։
Այն, որ Հայաստանն աստիճանաբար ներքաշվում է հակառուսական պատժամիջոցների շղթայի մեջ և միանում Ռուսաստանի նկատմամբ Արևմուտքի ու Միացյալ Նահանգների կողմից պարտադրվող սահմանափակումներին, այլևս իրողություն է։ Դրա առաջին արձագանքը դարձավ ռուսական «Միր» վճարային համակարգից Հայաստանի բանկային համակարգի անջատումը։
Բրյուսելում ապրիլի 5-ին կայանալիք Փաշինյան-Ֆոն դեր Լայեն-Բլինքեն հանդիպումը, ինչպես և սպասվում էր, լայն քննարկումների առարկա է դարձել Մոսկվայում, Բաքվում, Թեհրանում և ռեգիոնալ այլ մայրաքաղաքներում։ Չնայած հայկական կողմը լուրջ մանրամասներ չի ներկայացրել Արևմուտքի հետ սպասվող քննարկումների օրակարգից, որոշ մայրաքաղաքներից ստացվող հայտարարություններն ուշագրավ են թվում։
«RAND» կորպորացիայի վերլուծաբաններ Ջո Հաբերմանի ու Փոլ Քորմերիի հետ զրուցել է ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանը։
«Հիմնականում բոլոր ենթաինդեքսների առումով ունենք նահանջ,- 168.am-ի հետ զրույցում տնտեսական աղյուսակին անդրադառնալով՝ նշեց տնտեսագետ Լիլիա Ամիրխանյանը՝ այդուհանդերձ, արձանագրելով նաև, որ ԵԱՏՄ ու եվրոպական տարբեր երկրների համեմատած՝ արձանագրվել է նաև իրավիճակի բարելավում,- Չի բացառվում, որ սա հերթական մանիպուլյացիայի առիթը հանդիսանա այս իշխանությունների կողմից: Բայց երբ անջատ ենք դիտարկում ՀՀ ցուցանիշները, ակնհայտ են դառնում անկումային միտումները:
Վերջին շրջանում իշխանությունների համար մոդայիկ է դարձել հայտարարել, թե Հայաստանը դիվերսիֆիկացրել է իր տնտեսությունը, ինչը թույլ կտա արտաքին քաղաքական վեկտորը փոխելու պարագայում խուսափել տնտեսական հնարավոր հետևանքներից։
Օրերս Ռուսաստանի գինեգործների ասոցիացիան դիմել է ՌԴ Պետդումային՝ առաջարկով՝ 200 տոկոսով բարձրացնել «ոչ բարեկամական» երկրներից գինիների ներմուծման տուրքը:
