Հոգևոր

Այն Հայ Եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից չորրորդն է և Տիրամորը նվիրված տոներից ամենահինը:

Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման տոնի օրը՝ Սբ. Պատարագից անմիջապես հետո, կատարվում է խաղողօրհնության կարգ և ապա օրհնված ողկույզները բաժանվում է ժողովրդին:

Սեպտեմբերի 29-ին Ս. Տաճարը կրկին կբացի իր դռները՝ շարունակելով բաշխել դարավոր օրհնությունը մեր ժողովրդին։ Այս մասին իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է Հայր Զաքարիա ծայրագույն վարդապետ Բաղումյանը։

Շողակաթի տոնը Ս. Էջմիածնի Մայր Տաճարի նավակատիքի տոնն է:

Քօղ, գլխաշոր կամ շղարշ գործածելու նշանակութեան եւ իմաստի մասին շատերը տեղեակ չեն այսօր: Մեր ժամանակներում գլխաշոր գործածելու պարտաւորութեան թեման հաւանաբար հակասական է եւ անհասկանալի ու գրեթէ ոչ մի ուշադրութիւն չի գրաւում աստուածաբանական տեսանկիւնից: Եկեղեցիներում այն ընկալւում է որպէս մի երեւոյթ, որ համարեայ չի քննարկւում:

Խունկը ոչ միայն անուշահոտություն է տարածում, այլ նաև ախտահարում է միջավայրը: Միջնադարի բժիշկ Ամիրդովլաթ Ամասիացին վկայում է, որ խունկը ամրացնում է հիշողությունը, առողջացնում բանականությունը, օգնում է քաղցկեղային հիվանդություններին ու մազաթափության դեպքում, մաքրում է մաշկը տարբեր տեսակ բորբոքումներից: Հնագույն ժամանակներից խունկը համարվել է հականեխիչ:

Սուրբ Պատարագի ժամանակ սարկավագի կողմից ասված այս խոսքերին անմիջապես հաջորդում է մի գործողություն: Ներկաները, երեսները խաչակնքելով և խոնարհվելով, երկրպագում են:

Ի՞նչ իմաստ և ակունք ունի մոմավառությունը:

Ըստ եկեղեցական տոնացույցի՝ հինգ տաղավար տոների հաջորդ օրը կոչվում է մեռելոց: Ննջեցյալների հոգու հանգստության և խաղաղության համար եկեղեցիներում մատուցվում է Սուրբ Պատարագ, կատարվում է հոգեհանգստյան կարգ:

Օգոստոսի 12-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում ընդունեց Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միության (ՀԲԸՄ) «Բացահայտիր Հայաստանը» ծրագրին մասնակից երիտասարդ հայորդիներին՝ ուղեկցությամբ ՀԲԸՄ Հայաստանի նախագահ, ՀԲԸՄ Կենտրոնական վարչության անդամ տիար Վազգեն Յակուբյանի։

Վախը թերահավատության նշան է. թերահավատությունը մենք վաղուց ենք մերժել մեզանից, նրա հետ վախն էլ թող փախչի մեր մտքերից ու խորհուրդներից (Վարդան Մամիկոնյան):

Մեզանից ոչ ոք չի ուզում հողեղեն ու մահկանացու մարդուց արժանանալ պատվի, որը ուտիճն ու ցեցն են ապականում և գողն էլ տանում է մի ակնթարթում (Ղևոնդ Երեց):

Քրիստոնեությունն ունի իր արտաքին նշանը: Այն արտաքին լինելուց բացի, կրում ենք մեր սրտում և դրանով իսկ ճանաչելի դառնում որպես քրիստոնյա: Այդ նշանը տվեց մեզ Տերը՝ Հիսուս Քրիստոս, Իրեն հիշելու համար:

Յուրաքանչյուր քրիստոնյա իր կյանքում մասնակից է լինում հոգևոր բարեպաշտական այնպիսի արարողությունների, որոնք Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցու ծեսի բաղկացուցիչ հիմնական բաժիններից են: Այդ արարողություններին նրանք առնչվում են որոշակի պահերի և դեպքերի առիթով կամ էլ եկեղեցական որոշ տոներին:

Մի՛ հագիր հագուստներ, որով կարող ես գովաբանվել ու մեծարվել, որոնք կարող են քեզ հպարտացնել ու փառավորել (Անտոն Անապատական):

Քրիս­տոս ի­րա­կա­նաց­րեց յուր մար­գա­րեա­կան գոր­ծու­նեու­թյան նպա­տա­կը քա­հա­նա­յա­պե­տա­բար մա­տու­ցած պա­տա­րա­գով: Քա­հա­նա­յա­պե­տա­կան պաշ­տոնի գա­ղա­փարն ու հի­մունքն Աս­տու­ծո և մար­դու մի­ջի հաշ­տու­թյունն է, որ ար­տա­հայտում է ա­մե­նայն քա­հա­նա­յու­թյան և նո­րա զո­հա­բե­րու­թյան մեջ:

Ծննդոց գրքում կարդում ենք. «Տէր Աստուած մարդուն ստեղծեց երկրի հողից» (Ծննդ. 2, 7): Եւ երբ Ադամն ու Եւան անհնազանդ գտնուեցին Աստծուն, ճաշակելով արգելուած պտուղը դրախտում, Աստուած անիծեց նրանց՝ Ադամին ասելով. «Քո երեսի քրտինքով ուտես հացդ մինչեւ հող դառնալդ, որից ստեղծուեցիր, որովհետեւ հող էիր եւ հող էլ կը դառնաս» (Ծննդ. 3, 19):

Ավելի լավ է մեզ լիովին հանձնենք Քրիստոսին, երբ հիվանդանում ենք: Պետք է մտածենք, որ ցավի պահին մեր հոգին համբերության և փառաբանության կարիքն ավելի շատ ունի, քան «պողպատե» մարմնում, որի օգնությամբ կարող ենք ֆիզիկական մեծ սխրանքներ գործել: Քանի որ առանց հասկանալու փառասիրության և պարծենկոտության վտանգի մեջ ենք հայտնվում այդ սխրանքների պատճառով, որովհետև մեզ կարող է թվալ, թե ունակ ենք սեփական «հեծելազորային գրոհով» դրախտը նվաճել:  

Ամեն օր մարդը մեղանչում է և ամեն օր էլ կարիք ունի ապաշխարության: Անմեղ մեկը չկա, անգամ եթե իր երկրային կյանքում միայն մեկ օր է ապրել: Մարդիկ սկսեցին մեղքը ճանաչել նախածնողների՝ Ադամի և Եվայի Աստծո հանդեպ անհնազանդությունից: Ճանաչելով մեղքը՝ մարդը սկսեց պայքարել այդ մեղքերի դեմ:

Դու մի՛ հուսահատվիր մարդասեր Աստծո ողորմությունից, այլ հիշի՛ր, թե քանի՜-քանի՜ մաքսավորներ արդարացան, պոռնիկներ սրբացան, ավազակներ մաքրվեցին և դրախտ մտան (Հովհան Մանդակունի):

Մարդիկ սովոր են «խոստովանություն» բառը հասկանալ որպես Խոստովանության խորհուրդ եկեղեցու զավակների բերանում, դրա՝ «խոստովանություն» բառի   տարածվածության և շատ օգտագործման պատճառով: Սակայն այս բառը Աստվածաշնչում հիշատակվում է երեք տարբեր իմաստներով.

1. Եղբայրներից մեկն ասաց հայր Պիմենին. «Հայր, ես մեծ մեղք եմ գործել և ուզում եմ երեք տարի ապաշխարել»: Ծերն ասաց. «Դա շատ է»: Եղբայրը հարցրեց. «Իսկ մեկ տարվա ընթացքո՞ւմ», «Դա էլ շատ է», ասաց ծերը: Եղբայրը նորից ասաց. «Հայրերը ապաշխարության համար քառասուն օր են նշանակել»: Այդ ժամ ծերը պատասխանեց. «Շատ է նաև դա: Ես հավատում եմ, որ եթե մեղք գործողը ամբողջ սրտով զղջա և այլևս չընկնի այդ մեղքի մեջ, ապա Աստված նրա ապաշխարությունը երեք օրում էլ կընդունի» («Հարանց Վարք»):

Վաղնջական եկեղեցում եղել են մի քանի եկեղեցական Հայրեր, որոնք գրել են ընդդէմ դիակիզման: Նրանց քննադատութիւնները հիմնականում ուղղուած էին հռոմէացիների դէմ, քանի որ առաջին քրիստոնեաները չէին ուզում ընդօրինակել այդ հեթանոսական սովորութիւնը: Սա բաւական ուշագրաւ է, քանի որ Հռոմում գոյութիւն ունէին այլ մեղսալի սովորութիւններ։ Ուստի եկեղեցու Հայրերն ուզում էին տեղեկացնել եւ զգուշացնել, որպէսզի քրիստոնեաները չընդօրինակեն դրանք:

«Ահավասի՛կ ես և իմ զավակները, որոնց Աստված ինձ տվեց» (Եբրայեցիս 2:13):

Սուրբ Մկրտությունը Հայ Եկեղեցու յոթ խորհուրդներից է: Այն մարդու հոգևոր կյանքի սկիզբն է՝ Եկեղեցուն անդամագրվելու և քրիստոնյա դառնալու հիմնական պայմանը: Սուրբ Երրորդության անունով ջրի մեջ երիցս ընկղմամբ մկրտվողը մաքրվում է ադամական և մինչև այդ գործած մեղքերից՝ դառնալով քրիստոնյա ու Եկեղեցու անդամ: Չափահաս տարիքում մկրտվելու դեպքում՝ կարևոր է խորհրդին գիտակցաբար ու պատրաստված մոտենալը:

Երկրպագությունից հետո քահանան առաջին անգամ Սուրբ Հաղորդություն է տալիս մկրտվածին, ինչը խորհրդանշում է տվյալ անձի ամբողջական անդամակցությունը Քրիստոսի Եկեղեցուն: Սուրբ Հաղորդության կարևորությունը հաշվի առնելով՝ (տես՝ Սուրբ Հաղորդություն. երկյուղով և հավատով առա՛ջ եկեք) լավ կլինի, որ չափահաս մկրտվողը պատրաստվի՝ պահեցողությամբ:

Արդյո՞ք այսօր մարդը խորհում է հավիտենական կյանքի մասին, պատրաստվո՞ւմ է երկնային բնակության համար, մտածո՞ւմ է, թե ինչպիսի ճամփորդություն է սպասվում իրեն, ինչ պատրաստություն պիտի տեսնի:

Քրիս­տոս, ե­կած լի­նե­լով մե­ղան­չա­կան մար­դու փրկու­թյան հա­մար, բնա­կա­նա­բար ոչ միայն հաշ­տու­թյան միջ­նորդ պետք է լի­ներ Աս­տու­ծո և մար­դու մի­ջև, այլև մի նոր հարա­բե­րու­թյուն ու նոր ուխտ պետք է հաստա­տեր նո­ցա մեջ:

Մասոնները գործածում էին ու մինչեւ օրս գործածում են զանազան հնարքներ ու խորամանկութիւններ՝ արդարացնելու իրենց գաղափարները: Մարդկանց ջանում են համոզել, թէ դիակիզումը թաղումից աւելի առողջապահական է, քանի որ թաղումը կարող է առաջացնել հողի, օդի կամ ջրի ապականութիւն:

Խրատները, բազում օրինակներն ու վարդապետությունը կարող են օգնել այն մարդուն, ով ցանկություն ունի դուրս գալու բազում մեղքերի սարդոստայնից, ուր հայտնվել է՝ հեռվանալով ուղիղ և առաքինի ընթացքից: Եթե մարմնի հիվանդությունը բուժվում է դեղերով, ապա հոգու հիվանդությունը բուժվում է ապաշխարությամբ: Ապաշխարության մասին կայքի այս բաժնի խրատները լավագույն կերպով, օրինակներով առաջարկում են հոգին բուժելու մի շարք դեղատոմսեր: Սբ. […]