Հոգևոր

Անձը չէ, որ պետք է ինձ շեղի, որ հայ եկեղեցու դեմ շարժվեմ։ Ամուր կանգնած եմ հայ եկեղեցու կողքին։ Այս մասին նշել է ՀԱԵ Իրաքի հայոց թեմի առաջնորդ Տեր Օշական եպիսկոպոս Գյուլգյուլյանը։

Ի՞նչն է համարվում սնահավատություն կամ նախապաշարմունք: Ճի՞շտ է, որ պասի օրերին չի կարելի կարևոր գործեր սկսել, կամ թույլատրելի՞ է երազների մեկնությանը հավատալ` որպես Աստծո կամ սատանայի կողմից տրված նշան:

Փարիսեցիները զՔրիստոս փորձելու համար, իրենց աշակերտներէն ոմանք ղրկեցին անոր, որպէսզի անոր հարցնեն. «Մեր Օրէնքին համաձայն պէ՞տք է կայսրին տուրք տանք, թէ ոչ» (Մտ 22.17)։ Քրիստոս անոնցմէ պահանջեց ցոյց տալ իրեն տուրքի արծաթ դրամ մը։ Երբ անոնք բերին դրամը, Քրիստոս ըսաւ. «Ասիկա որո՞ւն պատկերն ու արձանագրութիւնն է»։ «Կայսրին» պատասխանեցին անոնք։ Յիսուս եզրակացուց ըսելով. «Գացէք եւ ինչ որ կայսրին կը պատկանի՝ կայսրին տուէք, եւ ինչ որ Աստուծոյ՝ Աստուծոյ տուէք» (Մտ 22.21)։

Պետություն–եկեղեցի հարաբերությունների լարված ուղեգիծը. խորհրդային ժառանգությունը և արդի իշխանությունը

Հայ առաքելական եկեղեցու Տավուշի թեմը պարզաբանում է տարածել:

Աստուծոյ սիրտին փափաքն է աշխարհի բոլոր մարդոց միջեւ իրագործուած տեսնել եղբայրական մէկութիւն մը (Յհ 10.16 Հմմտ Յհ 17.11)։ Աստուծոյ նպատակն է որ տիեզերքի մէջ ապրող իւրաքանչիւր մարդ էակ դառնայ անդամ Քրիստոսի մարմինին։ Սուրբ Գիրքն ալ նո՛յնը կը հաստատէ երբ կըսէ. «Աստուծոյ ծրագիրը սա է, որ Աւետարանին միջոցաւ բոլոր ազգերն ալ Աստուծոյ ժողովուրդին ժառանգակից ըլլան, դառնան նոյն մարմինին անդամ, եւ բաժնեկից այն խոստումին՝ որ Աստուած իրագործեց Քրիստոս Յիսուսով» (Եփ 3.6)։

Այն կնքվել է Հայ առաքելական եկեղեցու Երուսաղեմի պատրիարք Նուրհան Մանուկյանի և իսրայելական «Xana Gardens» ընկերության միջև՝ առանց համայնքի հաստատման։

Փրկութիւնը Աստուծոյ շնորհքին եւ անոր պարգեւած հաւատքին արդիւնքն է, իսկ վարձատրութիւնը՝ հաւատքին արտայայտութիւնը եղող մեր գործերուն արդիւնքը։ Պօղոս առաքեալ կըսէ. «Աստուծոյ շնորհքովը փրկուեցաք, քանի հաւատացիք։ Փրկութիւնը ձեր արժանիքը չէ, այլ՝ Աստուծոյ պարգեւն է։ Ձեր գործերով շահուած չէ անիկա, որպէսզի ոեւէ մէկը չպարծենայ» (Եփ. 2.8-9)։

Զաքարիա ծայրագույն վարդապետ Բաղումյանը նաև նշում է, որ ծառայության ընթացքում առնչվել է նման 8 դեպքի, որից 1-ն ավարտվել է ողբերգությամբ, 4-ը՝ բաժանությամբ, 3-ը ստիպված դարձել են Եհովայի վկա. «Ցավոք, բոլորն էլ մտածում էին, որ կարող են դարձի բերել իրենց կողակցին…, բայց կյանքն այլ բան է ցույց տալիս»։

Աստված մարդուն պարգևել է ազատ կամեցողություն: Այդ կամեցողությունը կատարյալ՝ անսահման չէ, այլ որոշ չափի՝ սահմանի մեջ է: Ճիշտ է, որ մարդ արարածը ազատորեն մտածում, զգում, խոսում և գործում է իր ամեօրյա կյանքում, սակայն աստվածապաշտ անձը, գիտակից անհատը գիտի իր սահմանները, սահմաններ, որոնք իր մոտ կարմիր գծեր են, չի կարելի անցնել դրանք: Այդ անձը որոշ թեմաների վերաբերյալ խիստ կեցվածք ունի՝ ասելով. «Ես գործ չունեմ դրանց հետ»:

Ճապոնական ծովի գեղատեսիլ ափին փռված Նախոդկա քաղաքը վաղուց հարազատ տուն է դարձել շատ հայերի համար։ Տասնամյակներ առաջ կայք հաստատելով այս քաղաքում՝ հայերը պահպանել են իրենց հավատը, մշակույթը, ազգային ավանդույթները, խաղաղ ու ստեղծագործ կյանքի ձգտումը։

Արուսեակին հետեւող հրեշտակներուն բանակները կազմեցին պիղծ ոգիներուն եւ դեւերուն գունդերը։ Այս հրեշտակները «իրենց տրուած իշխանութեամբ չգոհանալով՝ իրենց սահմաններէն դուրս եկան, եւ Աստուած զանոնք մշտնջենական շղթաներով կապուած կը պահէ խաւարին մէջ, մինչեւ որ դատաստանի մեծ օրը գայ» (Յդ 6 հմմտ Բ.Պտ 2.4)։ Այս համարին կապուած կարժէ երկու արագ բացատրութիւններ տալ։

Ավագի հոգևոր ծննդավայրը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինն է, որի մկրտարանի սրբազան ավազանում մկրտվել և անդամագրվել է Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցուն` քրիստոնեական իր առաքելությունը գտնելով հիմնականում բժշկության ոլորտում:

Սիրելի՛ ընթերցող, կը վախնա՞ս մահէն։ Մահէն վախնալը բնական երեւոյթ է, կարեւորը սակայն, վախը չվերածուի սարսափի, յուսահատութեան եւ ընկճուածութեան։ Եթէ հանգիստդ կորսնցնելու չափ կը սարսափիս մահէն, այդ կը նշանակէ, որ տակաւին Աստուծոյ զաւակը չես դարձած։ Մի՛ ակնկալեր չսարսափիլ մահէն եթէ երբեք քեզի համար անորոշ է թէ մահէն ետք ո՞ւր պիտի երթաս։ Անորոշ բանը մի՛շտ կը մտահոգէ եւ կը սարսափեցնէ մարդ արարածը։ Այդ անորոշութենէն ձերբազատելու համար որոշ է որ Քրիստոսի պէտք է գաս։

Հայ Առաքելական Եկեղեցին, լինելով ազգային, ինքնատիպ է: Սա չի նշանակում, որ Հայ Եկեղեցին միայն հայ ժողովրդի համար է և քարոզում է միայն ազգայինը: Հայ Եկեղեցին առաջնային է համարում քրիստոնեական քարոզչությունը, հիմնված ուղղափառ դավանության վրա: Մենք կոչվում ենք առաքելական, քանի որ ունենք առաքելական հաջորդականություն և կոչվում ենք ուղղափառ, որովհետև ունենք ուղիղ դավանություն:

Մարդիկ այսօր շատ հաճախ տրտնջում են, դժգոհ են, իսկ առավել գանգատվում են եղանակից: Տրտունջի և դժգոհության տարափները սկսում են տեղալ, երբ խոսակցություն է բացվում եղանակի հետ կապված: Եվ երբ մարդկանց հարցնում ես՝ ո՞նց եք, ի պատասխան հնչում է. «Եղանակի հետ», «Էլ ոնց պիտի լինեմ, անձրև ա գալիս», կամ «Աննորմալ եղանակ ա», «Ձմեռը եկավ, մարդու տրամադրությունն էլ ընկավ», կամ էլ՝ «Շոգ է, օդ չկա շնչելու»:

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը նոր նշանակում է արել, հայտնում են Մայր Աթոռից։

Աստծո համբերատարությունն ուղղակիորեն կապված է Իր կողմից մարդուն շնորհված ազատ կամքի հետ: Հարգելով մեր ազատ կամքը՝ Աստված համբերատարությամբ է մոտենում մեր ընտրությանն ու նրա հետևանքներին, չոչնչացնելով մարդկանց իրենց սխալների համար, հակառակ պարագայում երկիրն անմարդաբնակ կլիներ: Տիրոջ համբերատարությունն ուղղված է մարդկության փրկությանը. «Տիրոջ համբերատարությունը փրկությո՛ւն համարեք ձեզ համար» (Բ Պետրոս 3:15):

Հայ առաքելական եկեղեցու Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի թեմի առաջնորդ Եզրաս արքեպիսկոպոսը օգոստոսի 24-ին կկատարի Նախոդկայի հայկական եկեղեցու օծման արարողությունը։ Այս մասին հաղորդում է «Մոսկվայի հայկական եկեղեցի» տելեգրամյան ալիքը։

Ճշմարտություն փնտրող մարդը Ավետարանում հանդիպում է մի դրվագի, ուր Հիսուս ասում է. «Եթե մեկը կամենում է հետևել ինձ, թող ուրանա իր անձը, վերցնի իր խաչը և գա իմ հետևից» (Մատթ 16.24): Եթե ուշադրություն դարձնենք, Մատթեոսը Ավետարանի այդ հատվածը հղում է անում աշակերտներին, Մարկոսը` ժողովրդին, աշակերտներին (Մարկ. 8.34), իսկ Ղուկասը նշում է, որ այդ պատգամը վերաբերում է ամենքին (Ղուկ. 9.23):

Որքան էլ մարդկանց թվա, որ իրենց բաժին հասած ցավն անտանելի է, պետք է ծնկները ծալված մնան, Աստծով ամեն ինչ հնարավոր է: Հարազատից բաժանումը չպետք է լինի պատճառ՝ չարանալու: Այդ բաժանումը մեր առջև դնում է պարտավորություն՝ հարատև գործ և աղոթք մեր հարազատի հիշատակի համար: Պետք է ոչ թե սգի մեջ հարատևել, այլ բարի գործով, աղոթքով թեթևացնել բաժանման ցավը:

Քահանան այցելում է մարդուն, որպեսզի նա իր նեղության մեջ հավատարիմ մնա Տիրոջը, չսասանվի, չկորցնի հավատը: Խորհրդի նպատակն է հորդորել հիվանդին՝ գիտակցել մեղքերը, զղջալ, խոստովանել ու դառնալ դեպի Տերը, լցվել հավատքով, հույսով ու սիրով, զորանալ քահանայի աղոթքով ու օրհնությամբ, հոգեպես նորոգվել, ամրանալ, լուսավորվել:

Չենք գիտակցում, թե ինչ ենք անում: Այնպիսի տպավորություն է, որ մեր քայլերով՝ դավաճանությամբ, աղտոտ խոսքերով, դիմացինի հաջողությամբ չուրախանալով, ամեն անգամ խաչում ենք Քրիստոսին, բայց այդ քայլերից հետո նշում ենք Սուրբ Հարության և տոնը, Սուրբ Ծնունդը: Գիտակցելով այդ երկու տոների խորհուրդը, գիտակցում ես նաև կյանքիդ մնացած օրերի խորհուրդը և չես խաչում Տիրոջը քո քայլերով:

Եսային Ամոս մարգարեի որդին էր: Նա Աստվածաշնչյան մեծ չորս մարգարեներից առաջինն է: Այս մարգարեներն այսպես են կոչվում ծավալով ավելի մեծ գրքեր ունենալու պատճառով, քան մնացած տասներկուսը: Եսային ապրել է Քրիստոսից առաջ ութերորդ դարում, ծնվել և գրեթե ամբողջ կյանքն անցկացրել է Երուսաղեմում: Ամուսնացած էր և ըստ իր իսկ վկայությամբ, ուներ մարգարեուհի կին և զավակներ:

Եթէ երբեք սիրտիդ մէջ կը զգաս դատարկութիւն մը եւ կուզես լեցնել զանիկա, եկո՛ւր Աստուծոյ, որ օր մը յայտարարեց. «Միթէ երկինքն ու երկիրը լեցնողը ես չե՞մ» (Եր․ 23.24)։ Երկինքն ու երկիրը լեցնողը քե՛զ ալ կրնայ լեցնել։ Աստուած պիտի չպարպուի եթէ քեզ լեցնէ։ Աստուած պիտի չաղքատանայ եթէ քեզի տայ։ Բա՛ց ձեռքերդ Աստուծոյ առջեւ եւ Աստուած զանոնք առատութեամբ պիտի լեցնէ (Յոբ 12.6)։ Բա՛ց բերանդ Աստուծոյ առջեւ եւ Աստուած զանիկա ամբողջութեամբ պիտի լեցնէ (Սղ․ 81.10)։ Բա՛ց սիրտդ Աստուծոյ առջեւ եւ Աստուած զանիկա իր Սուրբ Հոգիին զօրութեամբ եւ արիութեամբ պիտի ողողէ (Միք․ 3.8)։

Այսօր` օգոստոսի 17-ին, Հայ Առաքելական եկեղեցին նշում է Խաղողօրհնեքը` Սբ. Մարիամ Աստվածածնի Վերափոխման տոնը: Այն Հայ Առաքելական եկեղեցու 5 տաղավար տոներից 4-րդն է։

Եթե ամբողջ սրտով սիրեինք Աստծուն, երբևէ չէինք մեղանչի, որովհետև Նա կլիներ մեր ներսում: Մեր մտքերը, կամքը և զգացմունքը պետք է միասնական լինեն: Եթե նրանց միջև համաձայնություն չկա, խաղաղություն և հանդարտություն գոյություն չի ունենա մեր հոգում: Արդ, մտքի, կամքի և զգացմունքի միությունը հրաշքներ է գործում և լեռներ տեղաշարժում:

Սուրբ Գրքում մանրամասն չի ներկայացվում, թե կորուսյալ դրախտում ինչպիսին պիտի լիներ կյանքը, կամ ինչպիսին պիտի լինի մարդկային գոյությունը Երկնքի արքայության մեջ: Մեզ տրված են հիմնականում այս կյանքում ապրելու համար անհրաժեշտ հոգևոր սկզբունքներ, որոնք պետքական են մեր երկրավոր ընթացքի և հավիտենությանն արժանանալու համար: Անդրաշխարհի որպիսին լինելը բացահայտ տեսնելու ենք այնտեղ, ինչպես և ասում է Պողոս առաքյալը. «Այժմ տեսնում ենք աղոտ, ինչպես պատկերը հայելու մեջ. իսկ այն ժամանակ պիտի լինի դեմառդեմ» (Ա Կորնթ. 13.12):

Ադամի պատվիրանազանցության հետևանքով Աստված սահման դրեց մարդու կյանքում, որպեսզի մեղքը հավիտենական չլինի: Մահը դատապարտություն է, որի վճիռը կյանքի ժամանակավոր լինելն է: Կյանքը տրված է քեզ որպես ժամանակաշրջան: Ինչպես երեխային է տրվում ժամանակ, որ դասեր քաղելով պատրաստվի մուտք գործել այլ հաստատություն: Եթե նա վատնել է ժամանակը, նշանակում է՝ պատրաստ չէ քննության: Մահը քննություն է մեզ համար, քննություն Աստծո առաջ:

«Միտքդ խաղաղեցնելու համար պետք է կատարես մի քանի կարևոր քայլ: Աղոթքը երբեք չպետք է դադարի քո շուրթերից: Պետք է բարելավես ինքնավստահությունդ, վստահ լինես, որ ամեն դեպքում խնդիրը լուծվելու է դրական տրամադրվածությամբ: Պետք է ունենաս վստահություն Աստծո նկատմամբ, որ Տերը երբեք թույլ չի տա, որ քո նկատմամբ վատ բան լինի: Մի դրվագ կա Սուրբ Գրքում: