Հոգևոր

Ձանձրույթ, թախիծ կամ տխրություն՝ դարաշրջանի վտանգավոր հիվանդություններ, որ ներքուստ ջլատում և քայքայում են մարդուն, եթե ժամանակին չկանխվի նրանց տարածումը: Եկեղեցու հայրերն իրենց խրատներում նշում են, որ մյուս կրքերի նման թախիծն ու ձանձրույթը նույնպես սարսափելի են հոգու համար:

Եկեղեցու հայրերի խրատների գանձարանը լի է ողորմության մասին գանձերով: Օգտվելով անսպառ այդ գանձարանից՝ քրիստոնյան էլ իր հերթին նոր գանձեր է կուտակում երկնքում. «Ձեզ համար հարստություն մի՛ դիզեք երկրի վրա, որտեղ ցեցն ու ժանգը փչացնում են, կամ գողերը, ձեր պատը քանդելով, ներս են մտնում և գողանում այն:

Կարդում ենք Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության www.un.org կայքէջի «Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր» գրությունը, որտեղ մարդու իրավունքների մասին հիշված է 30 հոդված: Օրինակ՝ այնտեղ նշված է, որ մարդու իրավունքն է ապահով ապրել (Հոդված 3), ուսանել (Հոդված 26), աշխատել (Հոդված 23), ամուսնանալ (Հոդված 16), հանգստանալ (Հոդված 24), տեղափոխվել իր երկրի մեջ կամ ճամփորդել այլ երկիր (Հոդված 13), քվեարկել (Հոդված 21) և այլն:  

Հայ Առաքելական եկեղեցին այսօր նշում է Ս. մարգարեներ Եզեկիելի, Եզրի և Զաքարիայի՝ Ս. Հովհաննես Մկրտչի հոր հիշատակության օրը։

Մի խստապահանջ հայր, երբ իր երկու զավակներն անկարգություն էին կատարում, պատժում էր նրանց և բազմաթիվ անցքեր ունեցող դույլերով պարտադրում ջրհորից ջուր հանել և այդ դույլերով բավականին հեռու գտնվող իրենց փոքրիկ բանջարանոցը ջրել: Նրա երկու տղաներն այնքան էին գնում-գալիս, որ միայն մինչև երեկո կարողանում էին իրագործել խստապահանջ հոր կարգադրությունը:

Հայ Առաքելական եկեղեցին այսօր նշում է Ս. Ստեփանոս Ուլնեցու և Գոհարինե, Ծամիդես, Տյուքիկոս ու Ռատիկոս վկաների հիշատակի օրը։ Այս մասին տեղեկանում ենք qahana.am-ից։

Հավա­տամ­քի մեջ ար­տա­հայտված պարզ դավա­նան­քը ճշտիվ ո­րո­շում է, որ Քրիս­տոս է կա­տա­րյալ մարդ և միան­գա­մայն կա­տա­րյալ Աս­տված, այ­սինքն` ճշմա­րիտ աստվա­ծա­մարդ:

Հոգևոր բարեպաշտական արարողություններից գերեզմանօրհնեքը քրիստոնեական հարության գաղափարի արտահայտությունն է: Այս արարողությամբ քրիստոնյա անհատը արտահայտում է մահվան ու հարության հանդեպ իր հիմնական հոգևոր սկզբունքները: Գերեզմանօրհնեքի նպատակն է հիշել ննջեցյալներին և ավետել նրանց հարության հույսը:

Արարողությանը ներկա էին կրթական կառույցների ներկայացուցիչներ, ԲՈՒՀ-երի ռեկտորներ, հանրակրթական դպրոցների տնօրեններ և մանկավարժներ:

Ըստ ավանդության՝ Թովման քարոզել է Աստծո խոսքը Պարթևաստանում և Հնդկաստանում, նետահարվելով նահատակվել ու թաղվել է Մադրաս քաղաքում:

Ջուրը կյանք է: Մարդիկ չեն կարող ապրել առանց ջրի: Մարդու օրգանիզմի հիմնական մասը բաղկացած է ջրից: Այն թանկ ու հիանալի նվեր է մեզ համար և անհրաժեշտ մեր կյանքի հարատևման համար: Եկեղեցին օրհնում է ջուրը՝ ի նշան մեզ տրված այդ մեծ պարգևի: Ջրի սրբագործումը մեզ հիշեցնում է, որ այն մեզ տրվել է ոչ միայն մեր կարիքները բավարարելու, այլ նրա նկատմամբ անհրաժեշտ հոգածություն ցուցաբերելու համար: Եվ այս աստվածային անգին պարգևի համար հարկավոր է շնորհակալ լինել Աստծուն:

Հոգևոր բարեպաշտական արարողություններից է տնօրհնեքը: Այն հատուկ է քրիստոնեական շատ եկեղեցիներին: Տնօրհնեքը, ինչպես վկայում է Սուրբ Գրիգոր Տաթևացին, հիմնադրվել է Հարուցյալ Փրկչի կողմից: Ավետարանի վկայությամբ Սուրբ Զատկի երեկոյան հարուցյալ Քրիստոս փակ դռների միջով մտավ Վերնատուն, ուր հավաքվել էին աշակերտները, և օրհնեց նրանց (Հովհաննես 20. 19-20):

Հոգեհանգիստը ննջեցյալի համար կատարվող արարողություն է: Այն բառացի նշանակում է «հանգիստ հոգու համար»: Ողջերը, հիշելով ննջեցյալներին, հոգեհանգստի ընթացքում նրանց հոգիների հանգստության համար աղոթում են և ողորմություն հայցում Աստծուց:

«Հավատը, ինչպես և սերը չի տրվում անմիջապես և հեշտությամբ, այն պետք է փնտրել՝ ձգտելով դրան, և միայն ժամանակի ընթացքում հոգևոր ջանադիր աշխատանքից հետո է, որ հավատը գրավում է մարդու ներքին էությունը՝ դառնալով նրա համար կենսական նշանակություն ունեցող գոյության նպատակ» (Սբ. Արսեն):

Սուրբ Հովակիմի և Աննայի անուններն անմիջապես կապվում են Հիսուսի հետ` լինելով Աստվածամոր ծնողները:

Ամբրոսիոս անունով հռչակավոր մի ճգնավոր է լինում:

«Երանելի՜ են նրանք, որ պահում են նրա պատուիրանները։ Նրանք իրաւունք ունեն ուտելու կենաց ծառից եւ մտնելու քաղաքի դռներով։ Իսկ շներն ու կախարդները, մարդասպաններն ու կռապաշտները եւ բոլոր նրանք, որ սիրում են սուտը, դուրս պիտի նետուեն» (Յայտ. 22, 14-15):

Մի կալվածատեր մշտապես գալիս էր իր անմշակ հողատարածքը և գանձ գտնելու երազանքներով լեցուն տխուր նայում իր հողին, այնուհետև հեռանում: Եվ մի օր էլ այդտեղ գտնվելիս ասում է.

Օգոստոսի 25-ին Արագածոտնի մարզի Վարդենիս գյուղի Սուրբ Հակոբ եկեղեցու օծման 12-րդ տարեդարձի առիթով մատուցվելու է Սուրբ և Անմահ Պատարագին։

Այս խրատաշարում արծարծված են յոթ մահացու մեղքերից մեկի՝ որկրամոլության և այն հաղթահարելու միջոցներից՝ չափավորության, պահքի և աղոթքի մասին: Որկրամոլությունը մարմնի բնական պահանջից ավելի ուտելու ունակությունն է: Այն կատարյալ չարիք է և բազում մեղքերի պատճառ: Վնասակար է մարմնի, մտքի և հոգու առողջության համար: Որկրամոլն անհագ ուտելու պատճառով ինքն իրեն գլորում է հոգեկան և մարմնական հիվանդության անդունդը (Ծննդոց 25. 29-34; Եբրայեցիներ 12.16):

Մի արվեստագետ, ինչ-որ մեկին փնտրելով, օտար քաղաքի մայթերով անցնում է` հանդիպելով տարբեր ուղղություններով գնացող բազմաթիվ մարդկանց: Կանգնում է մի արձանի մոտ ու ասում.

Օգոստոսի 22-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում ընդունեց ԱՄՆ Հայոց Արևելյան թեմի ուխտավորներին` ուղեկցությամբ Նյու Յորքի Սրբոց  Նահատակաց եկեղեցու հոգևոր հովիվ Արժանապատիվ Տ. Աբրահամ քահանա Մալխասյանի։

Ի՞նչ է կրոնական հավատքը: Պարզապես հավատ առ Աստված, որ Նա գոյությո՞ւն ունի կամ, միգուցե, հավատ, որ կյանքը հավիտենական է, և մարդը մահից հետո կարող է արժանանալ հանդերձյալ դրախտային կյանքին, որպեսզի չհայտնվի դժոխային իրականության մեջ: Սբ. Պողոս առաքյալն այսպես է բնորոշում. «Ի՞նչ է հավատը, եթե ոչ հուսացված բաների հաստատումը և ապացույցն այն բաների, որոնք չեն երևում» (Եբր. 11:1)։ Եվ հռոմեացիներին ուղղված նամակում ասում է՝ հավատը լսվածից է, և լսվածը՝ Քրիստոսի խոսքից (Հռոմ. 10:17): Իսկ սբ. Բարսեղ Կեսարացին մի հետաքրքիր միտք է արտահայտում, թե մարդկանց հավատքը լինում է երեք տեսակի:

Բացատրական բառարանում անդաստան բառը բացատրվում է որպես դաշտերի օրհնություն: Անդաստանի կարգը Հայ եկեղեցու ծիսակարգ է մտել Կիլիկյան շրջանում 12-13-րդ դարերում: Դարեր շարունակ մեր հայրերն աղոթել են Աստծուն վերահաս պատուհասների ժամանակ: Ողջ ժողովուրդը, մասնակցելով եկեղեցում կատարվող անդաստանի արարողությանը, խնդրել են Աստծո օրհնությունը և ողորմածությունը և Խաչով ու Ավետարանով օրհնվել են աշխարհի չորս կողմերը: Նախկինում այս արարողությունը կատարվել է եկեղեցուց դուրս:

Սուրբ Գրքում հաճախակի ենք հանդիպում իրադարձությունների, որոնք կապված են քառասուն թվի հետ: Նոյի օրերին՝ ջրհեղեղի ժամանակ, քառասուն օր անձրև եկավ: Երբ Մովսեսն իր ժողովրդին հանում էր Եգիպտոսից, Իսրայելի որդիներն անապատում շրջեցին քառասուն տարի մինչև հասան Ավետյաց երկիր՝ Քանան: Սավուղը, Դավիթն ու Սողոմոնը քառասուն տարի թագավորեցին: Քրիստոս անապատում քառասուն օր ու գիշեր ծոմ պահեց մինչև Իր գործունեությունն սկսելը:

Խաղողօրհնեքի Սբ. Պատարագ՝ Աբովյանի Սբ. Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցում

«Երբ ճաշ կամ ընթրիք ես տալիս, մի՛ կանչիր ո՛չ քո բարեկամներին, ո՛չ քո եղբայրներին, ո՛չ քո ազգականներին և ո՛չ էլ քո հարուստ հարևաններին, որպեսզի նրանք էլ փոխարենը քեզ չհրավիրեն, և քեզ հատուցում լինի: Այլ երբ ընդունելություն անես, կանչիր աղքատներին, խեղանդամներին, կաղերին ու կույրերին և երանելի կլինես, որովհետև փոխարենը քեզ հատուցելու ոչինչ չունեն: Եվ դրա փոխարեն քեզ կհատուցվի արդարների հարության օրը» (Ղուկաս 14.12-14):

Այսօր Աստվածամոր Վերափոխման տոնին մենք ավանդության համաձայն խաղող ենք օրհնում՝ որպես առատության խորհրդանիշ և, միևնույն ժամանակ, որպես մեր Տիրոջ՝ Հիսուս Քրիստոսի խորհուրդը։

Նախօրեին մեծ թվով հավատացյալներ են բարձրացել Սուրբ Աստուածածին Վանք, ուր Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեափառ Հայրապետի նախագահությամբ, Սրբոց Նահատակաց բացօթյա խորանի մոտ ուխտի Սուրբ եւ Անմահ Պատարագը մատուցեց Լիբանանի հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տէր Շահէ Արքեպիսկոպոս Փանոսյանը։ Հայտնում են Կիլիկիայի կաթողիկոսարանից:

Սուրբ Մարիամ Աստվածածնի վերափոխման տոնը կենցաղում առավել հայտնի է «Խաղողօրհնեք» և «Աստվածածին» անուններով: