Որքան էլ մարդկանց թվա, որ իրենց բաժին հասած ցավն անտանելի է, պետք է ծնկները ծալված մնան, Աստծով ամեն ինչ հնարավոր է: Հարազատից բաժանումը չպետք է լինի պատճառ՝ չարանալու: Այդ բաժանումը մեր առջև դնում է պարտավորություն՝ հարատև գործ և աղոթք մեր հարազատի հիշատակի համար: Պետք է ոչ թե սգի մեջ հարատևել, այլ բարի գործով, աղոթքով թեթևացնել բաժանման ցավը:
Քահանան այցելում է մարդուն, որպեսզի նա իր նեղության մեջ հավատարիմ մնա Տիրոջը, չսասանվի, չկորցնի հավատը: Խորհրդի նպատակն է հորդորել հիվանդին՝ գիտակցել մեղքերը, զղջալ, խոստովանել ու դառնալ դեպի Տերը, լցվել հավատքով, հույսով ու սիրով, զորանալ քահանայի աղոթքով ու օրհնությամբ, հոգեպես նորոգվել, ամրանալ, լուսավորվել:
Չենք գիտակցում, թե ինչ ենք անում: Այնպիսի տպավորություն է, որ մեր քայլերով՝ դավաճանությամբ, աղտոտ խոսքերով, դիմացինի հաջողությամբ չուրախանալով, ամեն անգամ խաչում ենք Քրիստոսին, բայց այդ քայլերից հետո նշում ենք Սուրբ Հարության և տոնը, Սուրբ Ծնունդը: Գիտակցելով այդ երկու տոների խորհուրդը, գիտակցում ես նաև կյանքիդ մնացած օրերի խորհուրդը և չես խաչում Տիրոջը քո քայլերով:
Եսային Ամոս մարգարեի որդին էր: Նա Աստվածաշնչյան մեծ չորս մարգարեներից առաջինն է: Այս մարգարեներն այսպես են կոչվում ծավալով ավելի մեծ գրքեր ունենալու պատճառով, քան մնացած տասներկուսը: Եսային ապրել է Քրիստոսից առաջ ութերորդ դարում, ծնվել և գրեթե ամբողջ կյանքն անցկացրել է Երուսաղեմում: Ամուսնացած էր և ըստ իր իսկ վկայությամբ, ուներ մարգարեուհի կին և զավակներ:
Եթէ երբեք սիրտիդ մէջ կը զգաս դատարկութիւն մը եւ կուզես լեցնել զանիկա, եկո՛ւր Աստուծոյ, որ օր մը յայտարարեց. «Միթէ երկինքն ու երկիրը լեցնողը ես չե՞մ» (Եր․ 23.24)։ Երկինքն ու երկիրը լեցնողը քե՛զ ալ կրնայ լեցնել։ Աստուած պիտի չպարպուի եթէ քեզ լեցնէ։ Աստուած պիտի չաղքատանայ եթէ քեզի տայ։ Բա՛ց ձեռքերդ Աստուծոյ առջեւ եւ Աստուած զանոնք առատութեամբ պիտի լեցնէ (Յոբ 12.6)։ Բա՛ց բերանդ Աստուծոյ առջեւ եւ Աստուած զանիկա ամբողջութեամբ պիտի լեցնէ (Սղ․ 81.10)։ Բա՛ց սիրտդ Աստուծոյ առջեւ եւ Աստուած զանիկա իր Սուրբ Հոգիին զօրութեամբ եւ արիութեամբ պիտի ողողէ (Միք․ 3.8)։
Այսօր` օգոստոսի 17-ին, Հայ Առաքելական եկեղեցին նշում է Խաղողօրհնեքը` Սբ. Մարիամ Աստվածածնի Վերափոխման տոնը: Այն Հայ Առաքելական եկեղեցու 5 տաղավար տոներից 4-րդն է։
Եթե ամբողջ սրտով սիրեինք Աստծուն, երբևէ չէինք մեղանչի, որովհետև Նա կլիներ մեր ներսում: Մեր մտքերը, կամքը և զգացմունքը պետք է միասնական լինեն: Եթե նրանց միջև համաձայնություն չկա, խաղաղություն և հանդարտություն գոյություն չի ունենա մեր հոգում: Արդ, մտքի, կամքի և զգացմունքի միությունը հրաշքներ է գործում և լեռներ տեղաշարժում:
Սուրբ Գրքում մանրամասն չի ներկայացվում, թե կորուսյալ դրախտում ինչպիսին պիտի լիներ կյանքը, կամ ինչպիսին պիտի լինի մարդկային գոյությունը Երկնքի արքայության մեջ: Մեզ տրված են հիմնականում այս կյանքում ապրելու համար անհրաժեշտ հոգևոր սկզբունքներ, որոնք պետքական են մեր երկրավոր ընթացքի և հավիտենությանն արժանանալու համար: Անդրաշխարհի որպիսին լինելը բացահայտ տեսնելու ենք այնտեղ, ինչպես և ասում է Պողոս առաքյալը. «Այժմ տեսնում ենք աղոտ, ինչպես պատկերը հայելու մեջ. իսկ այն ժամանակ պիտի լինի դեմառդեմ» (Ա Կորնթ. 13.12):
Ադամի պատվիրանազանցության հետևանքով Աստված սահման դրեց մարդու կյանքում, որպեսզի մեղքը հավիտենական չլինի: Մահը դատապարտություն է, որի վճիռը կյանքի ժամանակավոր լինելն է: Կյանքը տրված է քեզ որպես ժամանակաշրջան: Ինչպես երեխային է տրվում ժամանակ, որ դասեր քաղելով պատրաստվի մուտք գործել այլ հաստատություն: Եթե նա վատնել է ժամանակը, նշանակում է՝ պատրաստ չէ քննության: Մահը քննություն է մեզ համար, քննություն Աստծո առաջ:
«Միտքդ խաղաղեցնելու համար պետք է կատարես մի քանի կարևոր քայլ: Աղոթքը երբեք չպետք է դադարի քո շուրթերից: Պետք է բարելավես ինքնավստահությունդ, վստահ լինես, որ ամեն դեպքում խնդիրը լուծվելու է դրական տրամադրվածությամբ: Պետք է ունենաս վստահություն Աստծո նկատմամբ, որ Տերը երբեք թույլ չի տա, որ քո նկատմամբ վատ բան լինի: Մի դրվագ կա Սուրբ Գրքում:
Քրիստոնեությունը շատ գեղեցիկ ճանապարհ է ցույց տալիս մարդու կյանքի համար` բացահայտելով սիրո վարդապետությունը նաև ներանձնական մարդաբանության մեջ, որտեղ տիրում է ներքին ներդաշնակ համակարգն ու անսահման ազատությունը, որտեղ անհրաժեշտություն չկա բազմաթիվ անգամ երկրի վրա ծնվելու, մեռնելու և ունենալ տարատեսակ մարմիններ ու դեմքեր, քանի որ յուրաքանչյուր մարդ յուրօրինակ է և անկրկնելի` ստեղծված լինելով Աստծո պատկերով ու նմանությամբ (Ծննդ. 1.26):
Սուրբ Գրքում անհրաժեշտ ջանքի և աշխատանքի մասին կարդում ենք. «Չաշխատողը թող չուտի» (Բ Թեսաղոնիկեցիներ 3:10): Տերը շեշտադրում է նյութական հարստության անցողիկ և փուչ լինելը, քանի որ մարդը միևնույն է իր ունեցածը մահից հետո թողնելու է երկրի վրա: Մանուկ Կակոսյան Կյուրինցին «Երկնքի ճանապարհը» գրքում նշում է, որ մարդն իր ունեցվածքից ոչինչ չի կարող տանել, իր թափած այդքան աշխատանքից միայն մի պատանք է հասնում իրեն, որն էլ առնելով մտնում է հողի տակ:
Ընդունված է համարել, որ Ադամը զոհ մատուցեց Աստծուն և նրա որդիներն էլ զոհագործելը նրանից սովորեցին. մանավանդ աղոթք, աղաչանք, փառաբանություն և գոհաբանություն առ Աստված մատուցելն ու սրանց նման այլ առաքինի ճանապարհներ և միջոցներ, և անշուշտ, ժամանակի համեմատ հրահանգներ տվեց:
Եկեղեցու և ժողովրդի մեջ անջրպետ չի կարող լինել: Որքան էլ որևէ մեկը ներկայանա, որ եկեղեցուն կամ անձին դեմ է, խորքում ինքը հավատում է, փորձում է գտնել այն ճանապարհը, որ կտանի դեպի Աստված: Հետևաբար՝ չի կարող եկեղեցու և ժողովրդի միջև անջրպետ լինել:
«Եղան նաև սուտ մարգարեներ ժողովրդի մեջ, ինչպես որ այժմ էլ ձեր մեջ կարող են լինել սուտ ուսուցիչներ, որոնք, սպրդեցնելով, կորստաբեր հերձվածներ են ներմուծելու և ուրանալով Տիրոջը, որ իրենց գնեց, իրենց վրա արագահաս կորուստ են բերելու» (Բ Պետր. 2.1):
Հնուց ի վեր հայոց մեջ կարևորվել է կրթությունը: Մինչև 5-րդ դարում հայոց գրերերի գյուտը մեր նախնիներն օգտագործել են հունարեն, ասորերեն գրերը, ազնվականներն իրենց կրթությունն ստացել են նաև օտար երկրների նշանավոր ուսումնական հաստատություններում: Ինչպիսի՞ն է եղել կրթության դերն ու նշանակությունն անցյալում:
Աղոթքով բժշկություն, նարեկաբուժություն. Ի՞նչ է սա` հոգեթերապիա՞, խոստովանությո՞ւն, ինքնամաքրո՞ւմ կամ գուցե հրա՞շք:
Ո՜հ, Կայենը մահ է փնտրում, սակայն չի կարող գտնել, քանի որ ամբողջ աշխարհին սարսափազդու օրինակ և խրատ լինելու համար Աստծո հրամանով նրա վրա նշան դրվեց, որպեսզի ոչ ոք նրան չսպանի (Ծննդ. Դ 15). ահա՛ «մեղա» չասող անզեղջ մեղավորի ողորմելի և ահավոր վիճակը այս է:
Եղիսե մարգարեն (Եղիսե նշանակում է «Աստված Փրկիչ է») աշակերտն է Եղիա մարգարեի և ապրել է Հրեաստանում Ք. ա. 9-րդ դարում: Նա ոչ միայն Եղիայի աշակերտն էր, այլ նաև օգնականը և հետևորդը: Եղիա մարգարեն Տիրոջ հրամանով ընտրում է Եղիսեին՝ իբրև իր հաջորդի, ով Եղիային չի թողնում մինչև վերջ՝ մինչև կառքով նրա երկինք տարվելը: Եղիսեն խնդրում է իր ուսուցչին իրեն տալ նրա հոգու, այսինքն` Եղիային տրված զորության կրկնակի չափը: Երբ Եղիան կառքով բարձրանում է երկինք, նրա թիկնոցը ընկնում է ցած, և Եղիսեն այն վերցնում է իրեն, որով և իրականանում է նրա փափագը:
Եգիպտոս, որտեղ թագավորի դահճապետը, որի անունը Պետափրես էր, գնեց նրան: Հովսեփը ամեն ինչով խոհեմ, հավատարիմ և հաջողակ էր, և նրա գործերն էլ հաջողությամբ էին պսակվում (Ծննդ. 39:2), նրա պատճառով Աստված Պետափրեսի տունն էլ օրհնեց (Ծննդ. 39:5), որից էլ հիշյալը շատ գոհ մնալով՝ տան կառավարությունը հանձնում է Հովսեփին: Այո՛, Հովսեփը անունով գերի է, սակայն իր տիրոջ աչքում խիստ պատվավոր:
«Բոլոր առաքինությունների գլուխը խոնարհությունն է, իսկ ախտերի գլուխը՝ փառասիրությունը»,- ասել է սբ. Հովհան Մանդակունին: Եկեղեցու հայրերի բնորոշմամբ՝ փառասիրությունը հոգևոր հիվանդություն է, անիրավ կիրք, այն նման է ստորջրյա խութի. եթե բախվես նրան, ապա ամբողջ ունեցած բեռդ կարող ես կորցնել: Այս կիրքը տիրապետում է նրան, ով կորցրել է Աստծո հանդեպ երկյուղը կամ էլ երբևիցե չի փորձել այն ձեռք բերել:
Ո՛չ, երբե՛ք, քանի որ վրեժխնդրությունը թշնամություն է ենթադրում: Արդ, ինչպես որ Հովսեփը Աստծո շնորհիվ հաղթել էր իր կիրքը, նույնպես բարկությունը զսպելով՝ չի ցանկանում ոչ ոքի թշնամություն անել: Մանավանդ վրեժ լուծելու առիթ ունենալով, փոխարենը հոժարակամ բարերարություն է անում:
Հիրավի, Աստծո ողորմությամբ յոթը տարի երկրի արդյունքը այնքան առատ է լինում, որ Հովսեփը ծովի ավազի նման անհամար ցորեն է հավաքում: Հետո յոթը տարի սով լինելով, հավաքած ցորենով, իր խոհեմ և իմաստուն կարգադրություններով ողջ ժողովուրդին սովամահ լինելուց ազատում է: Դեռևս սովի տարիները չհասած՝ երկու արու զավակ է ունենում Հովսեփը, որոնցից մեծի անունը՝ Մանասե, իսկ փոքրի անունը Եփրեմ է դնում:
Յովհան Մանդակունի կ՚ըսէ. «Հացին եւ գինիին մօտենալով մենք Քրիստոսի՛ է որ կը մօտենանք, անո՛ր է որ կը տեսնենք, կը շօշափենք, կը համբուրենք, մեր ներսիդին կ՚ընդունինք, եւ կը դառնանք մարմին եւ անդամ Քրիստոսի եւ որդիներ Աստուծոյ»։
Արժանապատիվ Տ. Տիգրան քահանա Բադիրյանը, սույն թվականի օգոստոս 1-ից ազատվելով Կաթողիկոսական գրասենյակում ստանձնած պարտականություններից, ծառայության է նշանակվել Ֆրանսիայի հայոց թեմում։
Որպեսզի մարդիկ երկար ապրելու բաղձանքով նրա պտուղը չուտեն և այն չպաշտեն: Մանավանդ, չլինի թե սատանան դրա միջոցով մարդուն կյանք խոստանալով՝ մարդուն իրեն կապի, և դրանով չկարծվի, որ սատանան մարդու բարեկամն է և խոսքն էլ ճշմարիտ է:
Այստեղ Սուրբ Գիրքը Հակոբի չորրորդ որդու մասին է խոսում, որը ամուսնանալով երեք որդի է ունենում՝ Էր, Օնան և Սիլոմ, սակայն Էրը և Օնանը չար և ամբարիշտ լինելով, Աստված նրանց սպանում է: Հետո նորից երկու որդի է ծնում՝ Փարեզ և Զարա, ինչպես որ իր տեղում արդեն հայտնի է:
Անշուշտ, գիտեր, բայց հարցը նրան զղջման հրավիրելու համար էր, քանզի ոչ թե նրա որտեղ լինելն է ցանկանում իմանալ, այլ նրա ինչ վիճակում լինելն է ցանկանում նրան իսկ հայտնի դարձնել, որպեսզի զղջա և «մեղա» գոչի: Կարծես ցանկանում էր ասել.
Ան որ անհոգութեամբ կը մօտենայ սրբագործեալ հացին եւ գինիին, ոտնակոխ ըրած կ՚ըլլայ Աստուծոյ Որդին, համաձայն Պօղոս առաքեալի խօսքին. «Եթէ Մովսիսական Օրէնքը խախտողը երկու կամ երեք հոգիի վկայութեամբ մահուան կը դատապարտուի առանց գթութեան, որքա՜ն աւելի ծանր պատիժի արժանի պիտի համարէք այն անձը՝ որ ոտնակոխ կ՚ընէ Աստուծոյ Որդին, կ՚արհամարհէ Նոր Ուխտի կնքումին համար թափուած արիւնը, որով Քրիստոս զինք սրբեց, եւ կ՚անարգէ շնորհքները պարգեւող Սուրբ Հոգին» (Եբր․ 10.28-29)։
Այս տոնը հայտնի է նաև Վարդավառ անունով: Տոնի ժամանակ ժողովրդական սովորույթներից է միմյանց վրա ջուր ցողելն ու աղավնիներ բաց թողնելը, որոնք խորհրդանշում են ջրհեղեղը, Նոյի ընտանիքի փրկությունը, Նոյի աղավնուն: Սովորություն է նաև ծաղիկներով զարդարվելը, ինչն Աստվածորդու փառքի երևման առթիվ մեծ ուրախության արտահայտություն է:
