Հոգևոր

Երկինք, լեռներ, արև, ծով, աղ, ջուր, հաց, գինի, ձեթ, ոսկի, անապատ. Աստծո կողմից արարված այս օրինակներով բազմաթիվ մեջբերումների կարող ենք հանդիպել Սբ. Գրքում՝ մարդ-Աստված հարաբերության և հոգևոր աշխարհի մասին պատմող:

Այն, որ ժամանակի սահմաններից դուրս է սաղմոսների արժեքը և զորությունը, վկայում է հետևյալ պատմությունը: Մի ուխտագնացության ժամանակ ուխտավորներից մեկը ինձ պատմեց իր ընկերուհու հետ կատարվածը: Սաղմոսներից նա անգիր էր սովորել 91(90)-րդ սաղմոսը՝ «Աստված մեր ապավենն է» կոչվող և մի օր՝ երեկոյան, աշխատանքից տուն վերադառնալիս, ոչ լուսավոր տարածքում մեկը փորձել է նրա վրա հարձակում գործել և 91(90)-րդ սաղմոսից երկու տող էլ դեռ չէր ասել, երբ հարձակվողը կանգ է առել և արագ հեռացել:

Անօթի էի եւ զիս կերակրեցիք» (Մտ․ 25.35)։ Քրիստոս ինքզինք անօթիին մէջ անօթի կը տեսնէ։ Քրիստոս անօթիին տրուած կերակուրը իրեն տրուած կը նկատէ. «Որովհետեւ իմ այս փոքր եղբայրներէս մէկուն ըրիք, ինծի ըրած եղաք» (Մտ. 25.40)։ Բայց զգո՜յշ։ Աստուած մեր նիւթական հացին պէտք չունի։ Աշխարհի բոլոր հացերն ու հացագործները Աստուծոյ սեփականութիւնն են։ «Տիրոջն է երկիրն ու անոր լիութիւնը։ Տիրոջն է աշխարհն ու անոր բնակիչները» (Սղ. 24.1)։ Այլուր, Աստուած կ՚ըսէ. «Եթէ անօթենամ՝ քեզի պիտի չդիմեմ. որովհետեւ աշխարհն ու անոր լիութիւնը իմս է» (Սղ. 50.12)։

Հայ Եկեղեցին Ս. Հարության տոնին նախորդող կիրակի նշում է Ծաղկազարդը, որը Քրիստոսի հաղթական մուտքն է Երուսաղեմ: Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի բարձր տնօրինությամբ Ծաղկազարդը հռչակվել է մանուկների օրհնության օր, քանի որ Տիրոջ՝ Երուսաղեմի տաճար մտնելու ժամանակ մանուկներն աղաղակում էին՝ ասելով. «Օրհնությո՜ւն Դավթի որդուն» (Մատթ. 21:15): Այդ օրը եկեղեցիներում կատարվում է Մանուկների օրհնության կարգ:

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը կոչվում է նաև արմատ հավատո: Լուսավորիչ է ասվում նրա համար, որ մարդկանց հեթանոսության խավարից բերեց ճշմարիտ լույսի: Նաև Գրիգոր Լուսավորչի գերեզմանի մոտ շատ կույրեր բժշկվում էին և լուսավորվում: Արմատ հավատո է կոչվում Լուսավորիչը, որովհետև մարդկանց փոխանցեց աստվածային շնորհները: Ինչպես որ ծառի արմատը սկզբում է և օգտակարն իր միջով փոխանցում է ճյուղերին ու տերևներին, ճիշտ այդպես էլ Գրիգոր Լուսավորիչը աստվածային շնորհները փոխանցեց հայ ժողովրդին:

Ես եմ ճշմարիտ որթատունկը» (Յհ․ 15.1)։ Քրիստոս կեանքով ու զօրութեամբ լեցուն յաւիտենական որթատունկ մըն է։ Եթէ մենք ճիւղերու նման միացած ըլլանք Քրիստոս-որթատունկին՝ մեր ներսիդին կը հոսի այն կեանքն ու զօրութիւնը, այն սէրն ու սրբութիւնը, այն հոգին ու ոգին, այն քաղցրութիւնն ու գեղեցկութիւնը որ ան ունի իր ներսիդին։ Ճիւղ մը իր մէջ կ՚ունենայ այն կեանքը որ որթատունկ մը ունի իր մէջ։ Սա կը նշանակէ որ մենք Քրիստոսի կեանքը ունինք մեր կեանքերուն մէջ, որովհետեւ որթատունկը Քրիստոս է, իսկ մենք՝ իր վրայ հաստատուած ճիւղերը (Յհ․ 15.5)։

Օտարականը նաեւ տառապած ու վշտակիր մարդն է։ Վշտակիր մարդը ընդունիլը, լոկ խօսքով անոր վշտակցիլը չէ, այլ օգնելն է անոր դուրս գալու վիշտի անդունդէն։ Տանջուած օտարականը ո՛չ դասախօսի պէտք ունի եւ ո՛չ ալ խրատողի։ Ան իր ձեռքէն բռնողի պէտք ունի։ Ան զինք ոտքի կանգնեցնողի պէտք ունի։ Օտար մարդը մի՛շտ վախի մէջ կ՚ըլլայ, մի՛շտ մտահոգ կ՚ըլլայ։ Օտար մարդը մի՛շտ անվստահութեան եւ անապահովութեան զգացումներով շրջապատուած կ՚ըլլայ։ Օտար մարդը ենթակայ է լքուելու, մոռցուելու եւ իրաւազրկուելու։

Աստուծոյ շնորհքը իւրաքանչիւրիս տարբեր պարգեւ մը տուած է, որ պէտք է գործածենք» (Հռ․ 12.6)։ Եթէ մարդիկ անդրադառնան այս իրողութեան, անոնք պիտի դադրին զիրար բամբասելէ եւ մեղադրելէ։ Յաճախ մարդիկ իրենք զիրենք կը բաղդատեն ուրիշներու հետ եւ կ՚ակնկալեն ուրիշներէն ընել այն՝ ինչ որ իրենք կ՚ընեն։ Մէկը կրնայ լաւ քարոզիչ մը ըլլալ, ուրիշ մը կրնայ վարչական կարողութիւններով օժտուած […]

Յուրաքանչյուր քրիստոնյայի կյանքում հոգու պահանջ է և անհրաժեշտություն եկեղեցի այցելելն ու պարբերաբար մասնակից լինելը եկեղեցական արարողություններին: Աստծո տունն աղոթքի տուն է, որտեղ մենք, հանդիպելով Աստծուն, վայելում ենք Նրա ներկայությունը: Եկեղեցի հաճախող յուրաքանչյուր մեկը պետք է փորձի ծանոթանալ և կատարել այն կանոնները, որ վերաբերում են եկեղեցի հաճախողներին, որպեսզի իրենց պահվածքով որևէ կերպ չվիրավորեն Տիրոջը, տաճարի սրբությունը և աղոթող անձանց հոգևոր զգացումները:

Երբ ուսումնասիրում ենք համաշխարհային կրոնները, նկատում ենք, որ մարդու արժանապատվության և անհատականության առանձնակի ու բարձր գնահատմամբ աչքի է ընկնում քրիստոնեությունը: Որևէ կրոն չի առաջարկում մարդու անձի այնպիսի բարձր արժևորում և մոտեցում, որը տալիս է քրիստոնեական արժեհամակարգը: Այս առումով հետաքրքրական են Ռաֆայել վարդապետ Կարելինի մտքերը: Համադրելով նրա մոտեցումները՝ փորձենք որոշակիորեն ներկայացնել տվյալ հարցի վերաբերյալ աստվածաբանական լուսաբանումը:   

Աշխարհի տարբեր կրոններում հավատացյալը դիմում  է տիեզերական ամենազոր ուժին կամ ուժերին՝ փառաբանելով, գոհանալով, երկյուղելով և խնդրելով, որը մենք սովորաբար աղոթք ենք անվանում: Բայց այլ կրոնական համակարգերում դիմումի այս ձևը միակողմանի է կամ, կարելի է ասել, մենախոսություն է, քանի որ չունենալով Աստծո ուղղափառ պատկերացում՝ նրանք դիմում են ենթադրյալ մեկին, որն իր հատկանիշներով երբեմն շատ հեռու է Աստված լինելուց: Քրիստոնեության մեջ, […]

Մեծ Պահքի վեցերորդ կիրակին կոչվում է Գալստյան: Այս կիրակին Հիսուս Քրիստոսի Առաջին Գալստյան` մարդեղության հիշեցումն է: Հաստատվեց այն ճշմարտությունը, որ Փրկչի Գալստյամբ հնարավորություն ընձեռնվեց մարդկությանն առաջնորդվել փրկության ուղով:

Ե՛ս եմ ոչխարներուն դուռը» (Յհ․ 10.7)։ Աշխարհի մէջ գոյութիւն ունին հարիւրաւոր կրօնքներ, որոնք երկինք առաջնորդող հարիւրաւոր ճամբաներ ու դռներ ցոյց կու տան մեզի։ Փրկութեան հասնելու համար հազարաւոր միջոցներ կը ներկայացուին, ինչպէս օրինակ, անդամ ըլլալ այսինչ կամ այնինչ եկեղեցիին, յաճախել այսինչ կամ այնինչ հոգեւոր ժողովարանը, թղթիկի մը վրայ գրել թէ մենք որոշած ենք մեր կեանքը Յիսուսի տալ, «պարտադրուիլ» Սուրբ Հոգիին լեզուներով խօսիլ, մնայուն կերպով եկեղեցի յաճախել ամէն Կիրակի, այս եւ նման շատ մը բաներ կը ներկայացուին իբրեւ փրկութեան պայման կամ միջոց։

Ինչո՞ւ Տերը չի ազատում աշխարհը գայթակղությունից, ինչպե՞ս խուսափել գայթակղությունից, որտեղի՞ց է գալիս չարը և ե՞րբ է գործում, ովքե՞ր են փոքրիկները, հնարավո՞ր է գայթակղությունից օգուտ քաղել, և ինչո՞ւ Աստծո կողմից ստեղծված մարդկանց մի մասը բարի են ու խոնարհ, իսկ մյուս մասը՝ անօրեն ու մեղավոր: Ի՞նչ է նշանակում, եթե քո աչքը, ձեռքը կամ ոտքը քեզ գայթակղեցնում են, հանիր կամ կտրիր, միայն թե հավիտենական կրակի մեջ չընկնես:

Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցում Մեծ պահքը կարևորագույն շրջաններից է, որն իր ուղերձներով դուրս է գալիս ծիսական-արարողական սահմաններից՝ դառնալով յուրաքանչյուր քրիստոնյա անհատի զղջման և խոստովանության ճանապարհը, որ տանում է դեպի Գողգոթա, դեպի հաղթանակ: Ապաշխարությունն առաջին նախապայմանն է այդ ճանապարհը անցելու:

Արծաթագործը յուրահատուկ իննսունինը օղ է ձեռքբերում՝ նպատակ ունենալով հարյուր օղ ունենալ և դրանցից մի գեղեցիկ առանձնահատուկ զարդ պատրաստել թագավորի համար: Երկար փնտրտուքից հետո նմանատիպ մեկ օղ չի կարողանում գտնել և այդ անհաջողությունից փակվում է իր աշխատասենյակում: Մի անծանոթ գալիս է ու հարցնում, թե այդպիսի օղեր ունե՞ս:

Այսօր մի տարեց կին էր եկել խոստովանության: – Ի՞նչ մեղքեր ունես,- հարցնում եմ: – Առանձնապես մեղքեր չունեմ: – Քանի՞ անգամ ես եկեղեցում լինում: – Դե, տարին երկու-երեք անգամ: – Իսկ եթե աշակերտը տարին երկու-երեք անգամ գնա դպրոց, տասը տարի էլ այբբենարանով անցնի, միևնույն է, ոչինչ չի իմանա: Այդպես էլ դու չես տեսնում մեղքերդ: Նայի՛ր, մարդ […]

Հռոմի Ֆրանցիսկոս Պապի որոշմամբ՝ երեք երանելիներ, այդ թվում՝ Հայոց ցեղասպանության ժամանակ նահատակված հայ կաթոլիկ արքեպիսկոպոս Երանելի Իգնատիոս Շուքրալահ Մալոյանը կսրբադասվեն։ 

Մի օր երկու հին ընկեր հանդիպեցին փողոցում: Նրանցից մեկը, ով պատրաստվում էր ամուսնանալ, մյուսին հարցրեց, թե արդյոք նա ամուսնացած է: Ընկերը պատասխանեց, որ շատ տարիներ առաջ որոշեց ամուսնանալ ու սկսեց կատարյալ կին փնտրել իր համար: Առաջին թեկնածուն, որին հանդիպեց, բացառիկ գեղեցկություն ուներ, սակայն շուտով պարզ դարձավ, որ նրա ներաշխարհը բավարար չափով հոգևոր չէր:

Իսկ ո՞վ հաշտության քայլն արեց, մենք գնացի՞նք Աստծո մոտ, թե՞ Աստված եկավ մեզ մոտ:

Որտեղ սեր չկա, ճշմարտություն էլ չկա: Խորունկ ճշմարտությունը միայն խորունկ սիրուց է ծնվում,- տխրությամբ պատասխանեց հրեշտակն ու անհետացավ…

Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Արամ Առաջինը Բեյրութի Սուրբ Նշան եկեղեցում մասնակցել է Միջինքի առիթով արարողությանը։

Այ տեսնո՞ւմ ես՝ հեռախոսն ու երկրային արժեքները հոգու խաղաղությունից վեր ես դասում և դրանց պատճառով անքնությամբ տառապում: Եթե այդ կախվածություններից չազատվես ու Աստծո օգնությամբ հոգու ազատություն ձեռք չբերես, միշտ էլ անքնությամբ կտառապես:

Տեսնելով այն դեռ տաք` զարմացան, իսկ ծերը չէր ուզում ճաշակել` ասելով. «Դա եղբոր արյունն է»:

Եկեղեցի է մտնում գռեհիկ տեսքով մի երիտասարդ, մոտենում է քահանային, բռունցքով հարվածում նրա այտին և նենգորեն ժպտալով՝ ասում.

Հայր Եսայիասն ասաց. «Մեծ և պատվական գործ է հպարտության դեմ հաղթանակ տանելը և դեպի աստվածգիտություն դառնալը, որովհետև ովքեր ընկնում են ամբարտավանության չար ախտի ձեռքը, օտարանում են հեզությունից, նրանց սիրտը խստանում է սրբերի հանդեպ և ընկնում են բոլոր չարիքների մոր գիրկը, որ ամբարտավանությունն է:

Այդ ո՞վ է ձեզ նման անհոգի վերաբերմունք սովորեցրել,- նրա հետևից բղավեց նախկին ծրագրավորողն ու կես խոսքից ձայնը կտրեց: Ով-ով, բայց նա՛ հաստատ գիտեր այդ հարցի պատասխանը:

Մի հավատավոր ու արդար մարդ լսեց, որ իր բնակավայրից ոչ հեռու մի ծառ է աճում, որը հեթանոսների պաշտամունքի առարկան է: Որոշելով վերացնել այդ կռապաշտությունը, վերցրեց կացինն ու գնաց ծառը կտրելու:

Եվ մի հին անեկդոտ հիշեցի:

Մի մեծահարուստ, հպարտ երիտասարդ մի շինականի հարցնում է.