Հոգևոր

Ուխտավորները հաճախ էին խնդրում հայր Պորֆիրիոսին, որ աղոթի իրենց ու իրենց հարազատների համար, և նա միշտ խոստանում էր, որ կաղոթի։ Ես տարակուսում էի՝ ինչպե՞ս կարող էր հայր սուրբը հարյուրավոր անուններ մտապահել։

Բոլոր առաքինություններն ամրանում ու հաստատվում են համբերությամբ, և ոչ մի առաքինություն առանց այս առաքինության չի կարող կանգուն մնալ: Արվեստում և գիտության բոլոր բնագավառներում համբերություն է անհրաժեշտ: Ամեն գործ կատարվում և պահպանվում է համբերությամբ: Համբերությանը մահացու հարված է հասցնում հուսահատությունը, որն իր հերթին ջանում է մահացու հարված հասցնել հոգուն: Համբերությունն ուսուցանում է հոգուն մխիթարվել և չհուսահատվել դժվարություններից ու փորձություններից, այն Ս. Հոգու պտուղներից է, որ տրվում է քրիստոնյային մեկ այլ նվերի՝ հույսի հետ միասին:

Հայր Պորֆիրիոսը միշտ տարբերություն էր դնում աշխարհիկ ու հոգևոր սիրո միջև․

Երբ Ադամն ու Եվան, չանսալով Աստծո պատվերին, կերան արգելված պտուղը, Տերը նրանց պատժեց․ «Քո հացը քո երեսի քրտինքով ուտես, մինչև որ վերադառնաս դեպի հողը, որից առաջացար. քանի որ հող էիր, հող էլ դառնաս» (Ծննդ․ 3։19)։ Ապա Աստված դուրս հանեց նրանց դրախտից՝ «մշակելու հողը, որից առաջացել էր» (Ծննդ․ 3։23)։

Աստծո ամենատես աչքի մասին Դավիթ Մարգարեն իր սաղմոսում ասում է․ «Չի ննջում ու քուն չի մտնում Իսրայելի պահապանը»։

«Երանի՜ նրանց, որոնք լսում են Աստծու խոսքը և գործադրում այն» (Ղուկ. 11:28), բայց անպտուղ է նրանց կյանքը, ովքեր լսում են Աստծու խոսքը, սակայն երկրային կյանքի հոգսերը, հարստությունը և հաճույքները, որոնցով ապրում են, խեղդում են նրանց մեջ ընկած սերմերը (Ղուկ. 8:14):

Պողոս առաքյալի միջոցով ասված՝ Աստծու այն խոսքը, թե՝ ապրեցե՛ք այնպես, ինչպես վայել է ձեր կոչումին, որին հրավիրեց ձեզ Աստված (Եփես. 4:1), ուղղված է բոլորին, քանի որ բոլորն անխտիր կոչում և հրավեր ունեն Աստծու կողմից: Բոլորն առանց բացառության կանչված են Աստծու Արքայություն, քանի որ անհնար է, որ Աստված կողմնակալ լինի, այսինքն՝ մեկին հրավիրի իր Արքայություն, մյուսին ոչ, ոմանց ավելի շատ սիրի, մյուսներին՝ ավելի քիչ: Աստված հավասարապես սիրում է բոլորին, մարդիկ են, որ քիչ կամ շատ են սիրում Աստծուն: Քանի որ բոլորը կանչված են, նշանակում է՝ կրում են Աստծու կոչը մերժելու կամ ընդունելու պատասխանատվությունը:

Հույս բառը, ըստ Մալխասեանցի բացատրական բառարանի, նշանակում է՝ 1. մի լավ բանի սպասելը, 2. հավանականություն, որ մի բան պիտի լինի, 3. փափագ:

Մարդը, ստեղծված լինելով Աստծու պատկերով, օժտված է ազատ  կամքով: Բանական արարածի ազատ ընտրության և ազատ գործելու որոշումները ծնում են պատասխանատվության անհրաժեշտություն, որովհետև որտեղ ազատությունն է, այնտեղ նաև պատասխանատվությունն է:

Մեր կյանքում հաճախադեպ են այնպիսի դրվագները, երբ հասկանում ենք, որ համբերության ու սպասման միջոցով է, որ հասնելու ենք ցանկալի արդյունքին, հասնելու ենք դրական ինչ- որ կետի։ Սակայն մյուս կողմից էլ, լինելով անկատարներ, չենք համբերում և տալիս ենք հարցը՝ Տե՛ր, որքա՞ն պիտի սպասեմ։

«Պիտի սիրես քո Տեր Աստծուն քո ամբողջ սրտով, քո ամբողջ հոգով ու քո ամբողջ մտքով: Այս է մեծը և առաջին պատվիրանը: Եվ երկրորդը սրա նման է. պիտի սիրես քո ընկերոջը, ինչպես քո անձը: Այս երկու պատվիրաններից են կախված ամբողջ Օրենքը և մարգարեները» (Մատթ 22:37-40)։

Հարգանքը քրիստոնյայի կյանքի հիմնական առաքինություններից է։ Այն միաժամանակ շատ նուրբ թելերով կապված է խոնարհության հետ․ որտեղ խոնարհությունն է, այնտեղ անպայման հարգանք գոյություն ունի։ Նա, ով չգիտի խոնարհվել, չգիտի նաև հարգել։ Հարգելու կարողությունը մեծապես ներգործում է մարդու բարոյական կյանքի և նկարագրի ազնվացման ընթացքին։

Սուրբ Գրքում Աստծու հատկությունները շատ են: Դրանք Աստծու բազմապիսի գործերը հայտնի դարձնող զանազան կատարելություններն են:

Երբեմն, տեսնելով աշխարհում տիրող աղետները, պատերազմները, ցավալի դեպքերը, սկսում ենք հարցնել Աստծուն, թե ինչու է թույլ տալիս, որ կատարվեն դժբախտություններ ու աղետներ աշխարհում։ Մինչև անգամ հասնում ենք մարդկության ստեղծման արմատներ՝ հարցնելով՝ ինչո՞ւ Նա թույլ տվեց, որ տեղի ունենա աշախարհում առաջին ոճրագործությունը՝ եղբայրասպանությունը։ Եվ ապա՝ ինչո՞ւ թույլ տվեց, որ Քրիստոս միայնակ մնա Խաչի վրա՝ ասելով․ «Աստվա՜ծ իմ, Աստվա՜ծ իմ, ինչո՞ւ լքեցիր ինձ» (Մատթ․ 46։27)։

«Երանի՜ այն մարդուն, որ դիմանում է փորձությանը, որովհետև փորձությունից հաղթական դուրս եկողը որպես մրցանակ կստանա այն կյանքը, որ Տերը խոստացավ տալ իրեն սիրողներին»,- ասել է Հակոբոս առաքյալը:

Երբ ուշադիր կարդում էս Աստվածաշունչը և նայում ազգերի պատմությանը՝ այսպես է եղել բոլոր ազգերի հետ, ովքեր մեջքով են դարձել Աստծուն, ովքեր ապրել են ամբարիշտ կյանքով: Ամբարիշտ նշանակում է առանց պաշտամունքի՝ այսինքն սեփական ցանկություններով: Սիրելի ժողովուրդ, կընդունեք թէ ոչ դուք գիտեք, բայց այս վիճակից միակ ելքը ապաշխարելն է: Եթե չգիտեք թէ դա ինչ է նշանակում, ուրեմն ավելի վատ է մեր վիճակը: Պետք է նստել ու սովորել թէ ինչ է նշանակում ապաշխարել:

Աստծուն ճանաչելու համար առաջին հերթին մեզ հավատ է հարկավոր, առանց դրա մենք չենք կարող ճանաչել Տիրոջը։ Իսկ հավատի մասին պատկերացումները ամենքիս մոտ շատ տարբեր են։

Երբեմն իշխանությանը սխալմամբ վերագրում ենք այնպիսի հատկանիշներ, որոնք պարզապես աղերսներ չունեն այդ երևույթի հետ։ Ինքներս մեր մեջ արմատավորում ենք օրինակ՝ փաստեր այն մասին, թե իշխանություն ունեցող անձն առավել բարձր է մյուսներից, թե նա, ում տրվել է հնարավորություն իշխելու, պիտի ունենա ծառաներ, հպատակներ, մարդիկ, որոնք կենթարկվեն նրան։ Սակայն ի՞նչ օրինակ տվեց մեզ Քրիստոս, ի՞նչ է իշխանությունը՝ քրիստոնեական պատկերացումներով և սահմանմամբ։

Հայր Պորֆիրիոսը հաճախ կրկնում էր, որ «Աստված ամեն ինչ է» և ասում, որ առանց Աստծուն աղոթելու ոչինչ չի լինում։ «Աղոթքը,- սովորեցնում էր նա,- բոլոր բարիքների մայրն է, միայն թե միշտ խոնարհությամբ արվի, ամբողջովին զերծ լինի եսասիրությունից և լի՝ Քրիստոսի հանդեպ սիրով»։

Երբեմն մեր կյանքում լինում են այնպիսի պահեր, երբ կարծում ենք, թե պատժվում ենք այն բաների համար, որոնցում մեղավոր չենք։ Ինչպո՞ւ է այսպես՝ հարցնում ենք մենք՝ պատասխանը փնտրելով Սուրբ Գրքում։

Երկնախոս Վարդապետը բացում է նոր Ավետարանը՝ փրկության մատյանը և սկսում մեկ առ մեկ ավանդել ինը երանությունների դասը: Նախ երանի է տալիս հոգով աղքատներին, որոնց համար և եկել էր Ինքը՝ Աստծու Օծյալը. «Տիրոջ Հոգին Ինձ վրա է, դրա համար իսկ Նա օծեց Ինձ» (Եսայի 61.1) և այլն:

Երբ տեսնում ենք այնպիսի մարդկանց, ովքեր ունեն մեր օգնության կարիքը, երբ մեր կյանքի ճանապարհին հանդիպում ենք այնպիսիններին, ում անհրաժեշտ է աջակցություն ինչ-որ խնդիր հաղթահարելու համար, ունենում ենք ամենքին օգնելու ցանկություն։

Հանկարծ մի օր այս մոգերը երկնքում նշմարեցին մի նորանշան աստղ, որի շողարձակ լույսը շոյում էր նրանց աչքերը։ Նորահայտ աստղի լույսը նման չէր արուսյակի մեղմահոս լույսին, ու ոչ էլ կարմրավուն արեգակի բոսորագեղ պայծառությանը։ Այդ աստղը բացարձակապես նման չէր լուսնթագի ցոլքերին, ոչ էլ Բույլքի և Յոթնաղբյուրի համաստեղության զարմանահրաշ երևույթներն էին նշմարվում այդ աստղի վրա։

Երբ իսկապես ճանաչում ես Աստծուն, տեսնում ես, որ առաջանում են շատ հանգամանքներ, որոնք բարդացնում են Աստծո հետ մեր հարաբերությունները։ Շատ երևույթներ պարզապես անիրագործելի են դառնում, առաջին հայացքից անհաղթահարելի թվացող դժվարությունների ենք հանդիպում: Փոխվում ենք նաև մենք. եթե մինչ այդ մտածում էինք, որ մեր հավատքի ճանապարհին ամեն բան շատ հեշտ է լինելու և Աստված օգնելու է մեզ, ապա այդ պահից սկսած է, որ տեսնում ենք փորձությունները։

Նրա­նով է, որ դուք էլ լսե­ցիք ճշմար­տության խոս­քը` ձեր փրկության Ա­վե­տա­րա­նը, ո­րին հա­վա­տա­լով կնքվե­ցիք խոս­տաց­ված Սուրբ Հո­գով, որ մեր ժա­ռան­գության առ­հա­վատչ­յան է մինչև այն օ­րը, երբ կա­տա­րե­լա­պես կտի­րա­նաք փրկությա­նը` ի գո­վություն Նրա փառ­քի (Ե­փես. Ա 13-14)։

Աստվածաշունչ Սուրբ Գրքի միջոցով, որը վկայում է Աստծու գոյության մասին: «Ի սկզբանե Աստված ստեղծեց երկինքն ու երկիրը» (Ծննդոց 1։1): «Գիտես, թե ումից ես սովորել, որովհետև մանկուց գիտես Սուրբ Գրքերը» (Բ Տիմ. 3։14-15):

Երբ վիրահատության սեղանին հիվանդին թմրեցնում են, վիրահատությունից հետո նա արագորեն չի արթնանում ու թմբիրից դուրս գալիս։ Մեր ժողովուրդը երեսնամյա անկախության շրջանում այդ իմաստով վիրահատության չի ենթարկվել, բայց կաթիլ-կաթիլ թմրել է, և միանգամից հնարավոր չէ թմբիրից դուրս գալ։ Նույնիսկ արցախյան երկրորդ պատերազմի հետևանքները, որոնք իրականում պիտի ցնցում առաջացնեին, մեր հասարակությանը թմբիրից դուրս չբերեցին։

Հունվարի 6-ին Հայ Առաքելական եկեղեցին նշում է Հիսուս Քրիստոսի Սուրբ Ծննդյան ու Աստվածահայտնության տոնը, որը  Հիսուսի  Սուրբ Ծննդյան և մկրտության հիշատակումն է:

Այսօր կատարվում են մարգարեների կանխասացությունները, թե ծնվելու է մի Մանուկ, Ով իր գալստյամբ փոխելու է աշխարհը՝ մաքրելով այն մեղքերից։ «Իմ անունից երկյուղ կրողների համար արդարության արեգակը պիտի ծագի, բժշկություն պիտի լինի նրա շողերի մեջ» (Մաղ. 4:2)- գրում է Մաղաքիա մարգարեն։ Իսկ Բարուքը գրում է, Երեմիայի խոսքերի համաձայն, թե Աստված Բարձրյալ երկրում կհայտնվի և մարդկանց մեջ կշրջի (Բարուք 3:38):

Անգլերենում մի արտահայտություն կա, որը շատ եմ սիրում՝ «Couldn’t ask for more»` եթե բառացի թարգմանենք՝ ավելին չէի կարող խնդրել։ Նշանակում է՝ լինել ծայրահեղ երջանիկ ու շնորհակալ այն ամենի համար, ինչ կա և ավելիի ակնկալիք չունենալ։