Հոգևոր

Ա­ստու­ծո ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան ըն­թաց­քը ցույց է տա­լիս, և նո­րա հայտ­նու­թյունն ա­սում է, որ մարդն է Աս­տու­ծո ա­րա­րած­նե­րի կեդ­րո­նը, գլու­խը և նպա­տա­կը: Այդ պատ­ճա­ռով և բո­լոր ա­րա­րած­նե­րը ստեղ­ծվե­ցան մար­դուց ա­ռաջ, և բո­լո­րի պատ­րաստվելուց հետո միայն ստեղ­ծվեց մար­դը: Ուստիև մար­դու մարմ­նավոր կյան­քի մեջ պատ­կե­րա­նում է ամ­բողջ աշ­խար­հը, իսկ հո­գին Աս­տու­ծո պատ­կերն է:

Սուրբ Բաբելասը Անտիոքի եպիսկոպոսն է եղել: Նա կայսեր չար գործերի և վարքի համար քաջությամբ արգելեց նրան եկեղեցի մտնել: Այդ իսկ պատճառով իր երեք աշակերտների հետ միասին գլխատվեց Դեկոս կայսեր հրամանով:

Ազգային մեր կյանքում տեղ գտած դժվարությունները, Արցախի շարունակվող շրջափակումը և անվտանգային լուրջ մարտահրավերները խաթարել են մեր ներքին խաղաղությունը և մեր երկրի բնականոն կյանքը։ Աստվածաշնչյան սրբազան պատմությունը և մեր պատմությունը հստակ ցույց են տալիս, որ ցանկացած ազգ կամ երկիր ընկնում է փորձությունների մեջ համընդհանուր սխալների և մեղքի պատճառով։ Ուստի այսօր մեզ ոչինչ չպիտի տա մեղավորների փնտրտուքը, որը ցավոք սրտի մարդկանց «ամենասիրելի զբաղմունքն» է, քանի որ այս իրավիճակի համար մեղավոր ենք բոլորս մեր տեղում և մեր չափով։

Աստվածածնի պատկերագրության պատմությունը սկզբնավորվում է այն ժամանակից, երբ քրիստոնեական արվեստը սիմվոլիկ և այլաբանական ձևերից անցում էր կատարում ավետարանական պատմությունների պատկերագրությանը:

Հոկտեմբերի 1-ին կօրհնվի սուրբ Մյուռոնը․ Կաթսա

Աստվածային ողորմությունը մխիթարություն է աշխարհի համար, առանց որի կյանքը կանգ կառներ երկրի վրա: Ամենողորմ Աստված ամեն ինչ այնպես է կառուցել, որ մարդ չբավարարվի միայն մարդկային մխիթարությամբ, այլ փնտրի աստվածայինը: Հոգատար Հայրն Իր առատ ողորմությանն է արժանացնում նրանց, ովքեր խոնարհաբար տեսնում են իրենց սխալները և ապաշխարությամբ ու բարի գործերով քավում դրանք: Ս. Հովհաննես Սանդուղքն ասել է, […]

Հայոց Եկեղեցու դարերով ընդունված Ավանդության համաձայն՝ Վեհափառ Հայրապետը Սրբալույս Մյուռոնն օրհնում է նաև աստվածամուխ Ս. Գեղարդով: Սա նիզակի այն ծայրն է, որով Ղուկիանոս անունով հռոմեացի զինվորը խոցեց Հիսուսի կողը, որից բխեց ջուր և արյուն (Հովհ. 19. 34):

Թող աղոթքը թող չլինի հարկադրաբար։ Լարվածությունը կարող է ներքին դիմադրություն առաջացնել ու վնասել մեզ։ Շատերը հիվանդ են դարձել լարվածությամբ աղոթելով․․․ Հոգում, իհարկե, ինչ-որ բան տեղի է ունենում, երբ աղոթք ենք կորզում, սակայն դա անառողջ երևույթ է։

Ըստ վերջին շրջանում ձևավորված սովորության` Մյուռոնն օրհնվում է 5-7 տարին մեկ, բայց անհրաժեշտության դեպքում այն կարող է նաև խախտվել: Անկասկած, երջանիկ է այն կաթողիկոսը, ով իր գահակալության ընթացքում կարողանում է գեթ մեկ անգամ մյուռոն օրհնել և իր հայրապետական օրհնությունը բաշխել հավատացյալներին:

Հետմահու ապրելու հարցը որքան հին, նույնքան էլ այժմեական է: Ամեն ոք ցանկանում է իմանալ՝ մահվանից հետո կյանքը շարունակվո՞ւմ է: Հիմար են բոլոր նրանք, ովքեր այս հարցով չեն հետաքրքրվում: Մեր կյանքում այնպիսի դժխեմ պահեր են գալիս, որ ստիպված ենք լինում Հոբի պես հարցնելու. «Մարդ թե մեռնի, կապրի՞ դարձյալ»: Արդ, մենք հետմահու կյանքի ապացույցներ ունենք: Այսօր առանց ապացույցի ոչ ոք չի ուզում որևէ բանի հավատալ, և անհավատներն ու գիտուններն իրավունք ունեն ապացույց պահանջելու: Այսօր նույնիսկ ամենաջերմ հավատացյալն ապացույց է պահանջում: Քրիստոսի Հարության տոնի առթիվ այս հարցը մեկ անգամ ևս այժմեություն է ստանում:

Մյուռոնի մասին խոսելիս հաճախ գործածում ենք «Սրբալույս» մակդիրը, որն առաջին անգամ հայ մատենագրության մեջ կիրառել է Ս. Գրիգոր Նարեկացին իր անմահ «Աղոթամատյանի» 93-րդ գլխի խորագրում. «Մեկնողական աղոթք Մյուռոնի Սրբալույս Յուղի մասին»:

Երանի՜ թե, բնության խոսուն և առինքնող այս տեսարաններից ազդված, ամենքս էլ՝ առաջնորդ ու առաջնորդվող, հոգևորական և աշխարհական ըստ առաքյալի պատվերի հեզությամբ զգեստավորվենք (հմմտ. Կող. 3:12) ու մեր կյանքում մշտապես հեզությամբ «ընթանանք» (Եփես. 4:2): Ամեն:

«Չեմ դադարում գոհություն հայտնել ձեզ համար՝ հիշելով ձեզ իմ աղոթքներում, որպեսզի մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի Աստվածը՝ Հայրը փառքի, ձեզ տա իմաստության և հայտնության հոգի իրեն ճանաչելու համար» (Եփես. 1:16-18): Պողոս առաքյալն, իր խոսքն ուղղելով թե՛ եփեսացիներին և թե՛ բոլոր ժամանակների ու ազգերի քրիստոնյաներին, կարևորում է այն հանգամանքը, որ կատարելության ձգտող քրիստոնյան նախ պետք է կրթի և զարգացնի իր հոգին ու սիրտը: Ճշմարտապես կրթվում է այն անձը, որը միաժամանակ կրթում է թե՛ իր միտքը, թե՛ կամքը և թե՛ սիրտը:

Բոլորի վրա ջուր ցողելուց հետո, թափորը շարժվեց դեպի հյուրասիրությունը։ Քահանան օրհնեց սեղանը, և, ինչպես սովորաբար տեղի է ունենում նման դեպքերում, բոլորի տրամադրությունը բարձրացավ, մարդիկ աշխուժացան, դարձան ավելի սիրալիր։ Ոտ ու ձեռք ընկած տեղավորվում էին՝ հուզվելով՝ կբավարարե՞ն արդյոք ափսեներն ու գդալները, և ամեն կերպ բարիդրացիական հոգատարություն ու մեծահոգություն էին ցուցադրում։

Ո­րով­հե­տև Աս­տված ան­սահ­ման կյանք է, և աշ­խար­հը ստեղ­ծված է ոչ թե լոկ Աս­տու­ծո փա­ռաց հայտ­նու­թյան հա­մար, այլև նույն աշ­խար­հը Աս­տու­ծո ա­րար­չու­թյան նպա­տակն է և Աս­տու­ծո ար­քա­յու­թյան ի­րա­կա­նաց­ման է ծա­ռա­յում, ուս­տի այդ­պի­սի մի աշ­խար­հը չի կա­րող կեն­դա­նու­թյունից և կեն­դա­նա­կան հառաջա­դի­մու­թյունից զուրկ կամ մի մե­ռյալ գո­յու­թյուն լի­նել: Ան­բավ կյան­քի ու կյանք բաշ­խո­ղի ա­րար­չու­թյունը բնավ չի կա­րող մե­ռե­լու­թյուն լի­նել:

Աստված ստեղծեց մարդուն Իր պատկերով և նմանությամբ․ «Եվ Աստված ասաց. «Մարդ ստեղծենք ըստ մեր պատկերի և նմանության, և թող իշխեն ծովի ձկների, երկնքի թռչունների, ողջ երկրի կենդանիների և երկրի վրա սողացող բոլոր սողունների վրա» (Ծննդ. 1:26): Աստված մարդուն շնորհեց միտք և մտային կարողություն, կամք և ազատ կամեցողություն: Դարերի ընթացքում մարդն իր կյանքը դյուրացնելու համար մտածեց, ծրագրեց և հնարեց իր առօրյա կյանքի հետ առնչվող զանազան սարքեր, որոնցից են բազմատեսակ գործեր կատարող մարդամեքենաները (Robot):

Մտավոր աղոթք ունենում է միայն այն մարդը, որը ստացել է Աստծու շնորհը։ Չի կարելի աղոթել՝ մտածելով․ «Ես կսովորեմ աղոթել, կհաջողեմ դրանում, կհասնեմ դրան»։ Որովհետև աղոթքը որպես նպատակ դնելով՝ հանգում ենք եսասիրության ու հպարտության։

Ա­ստվա­ծա­յին սի­րո ար­տա­քին գո­րծու­նեու­թյան ա­ռա­ջին ի­րա­կա­նա­ցու­մը Աս­տու­ծո ա­րար­չու­թյունն է: Աս­տու­ծո ա­րար­չու­թյուն է կոչ­վում նո­րա այն գոր­ծը, ո­րով նա յուր էու­թյունից տարբեր ինչ է հառաջաց­նում կամ ստեղ­ծում: Նո­րա ա­րար­չու­թյան պատ­ճառն այն է, որ Նա սեր է, ուստիև չի կա­րող յուր մտքե­րով յուր մեջ ամ­փո­փվել, ա­պա թե ոչ` նա սեր չի լի­նիլ:

Այս պատմությունն ինչպե՞ս կարող է օգնել մարդկանց հետ մեր առօրյա շփումներում։ Այնպես, ինչպես կօգներ մեր հոգեկան հանգստությունը, որին կարելի է հասնել առանց հոգեբանների խորհուրդներին հետևելու, առանց հոգեմետ դեղորայք ընդունելու, այլ սրբությամբ։

Օգոստոսի 31-ին՝ հինգշաբթի, Հովհաննես Մկրտչի և Հոբ Արդարի տոնի օրը, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնությամբ Երևանի Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանից Վաղարշապատ քաղաքի Սուրբ Շողակաթ վանք կբերվի Սանգիբարանի հրաշագործ ավետարանը և կմատուցվի Սուրբ Պատարագ:

Դա նույնպես լավ է, բայց ավելի լավ է փառաբանել Նրան: Փառաբանության մեջ նաև ապաշխարություն կա, որը աստվածային մխիթարություն է բերում, քանի որ խոնարհություն է պարունակում իր մեջ: «Փա՜ռք Քեզ, Տե՛ր»,- նշանակում է նաև «ներիր ինձ, Տե՛ր Աստված, ներիր մեղքերս, որպեսզի փառաբանեմ Քեզ այնպես, ինչպես հրեշտակներն են փառաբանում»:

Տոնը շարժական է, նշվում է Վերափոխման հաջորդ կիրակի օրը։

Մարդիկ ամբողջ աշխարհը տեսնում են, միայն իրենց չեն տեսնում: Աստված չէ, որ ոչնչացնում է մարդկանց, ո՛չ, այդ իրենք են սեփական ուղեղով իրենց ոչնչացնում:

Ա­ստված, կա­տա­րյալ կյանք և կա­տա­րյալ սեր լի­նե­լով, ծավա­լում է և իս­կա­կան գոր­ծու­նեու­թյուն: Նո­րա բո­լոր գոր­ծու­նեու­թյունը և կամ բո­լոր հարա­բե­րու­թյունը աշ­խար­հի հետ ի­րա­կա­նա­նում է Հոր, Որ­դու և Ս. Հո­գու հայտ­նու­թյամբ կամ Ս. Եր­րոր­դու­թյամբ: Մեր հավատ­քը խե­լա­մուտ է դարձ­նում մեզ, ու մենք աստվա­ծա­յին կյանք ու սեր ենք վա­յե­լում այդ Ս. Եր­րոր­դու­թյան շնոր­հաց շրջա­նում, ըստ ո­րում` մենք ստա­նում ենք այդ կյան­քը Հոր Աս­տու­ծուց, որ մեր Ա­րա­րիչն է, Որ­դի Աս­տու­ծուց, որ մեր փրկիչն է, Հո­գի Աս­տու­ծուց, որ մեր քավիչն ու որ­դեգ­րիչն է:

«Յուրաքանչյուր ոք պետք է իմանա, որ ինքն արտաքին լսողությունից և տեսողությունից բացի ունի նաև ներքին լսողություն և տեսողություն»,- ասել է սբ. Մակար Մեծը:

Գայթակղություն բառը, ըստ Մալխասեանցի «Հայերէն բացատրական բառարան»-ի, նշանակում է այն ամենը, որ չար օրինակ է ծառայում, մարդուն շեղում է ուղիղ ճանապարհից, սխալեցնում, միտքը պղտորում, մոլորեցնում:

«Ի մե­ծու­թե­նէ և գե­ղեց­կու­թե­նէ ա­րա­րա­ծոցն` ըստ նմին հա­մե­մա­տու­թեան եւ ա­րար­չա­գործն նո­ցա ե­րեւի» (Ի­մաստ., ԺԳ 5), իսկ նո­րա էու­թյունը մենք կա­տա­րե­լա­պես ի­մա­նալ չենք կա­րող ա­ռանց Աս­տու­ծո օգ­նու­թյան: Աս­տու­ծո էու­թյան մա­սին մեր հաստա­տուն գի­տու­թյունը այն­քան է, որ­քան նա հայտ­նել է մեզ: Մենք, իհարկե, երբեք չենք կա­րող ամ­փո­փել, մեր ա­րա­րա­ծա­կան սահ­մա­նա­փակ հո­գու մեջ Աս­տու­ծո ան­սահ­ման էու­թյան ի­րա­կան մտա­պատ­կե­րը կազ­մել, վասնզի մենք ստեղ­ծված­ներ ենք, իսկ նա` մեր ստեղ­ծո­ղը (Ես., Խ 18, 25, 15. Ա­ռակ., ԺԱ 23): Բայցև ո­րո­շել Աս­տու­ծո էու­թյունը չի կա­րե­լի, զի ո­րո­շել, սահ­­մա­նել նշա­նա­կում է ո­րո­շել տե­սա­կը` ըստ սե­ռին և տար­բե­րու­թյանց, մինչ­դեռ Աս­տված չէ են­թարկ­վում ո՛չ սե­ռի և ո՛չ տե­սա­կի, հե­տևա­բար ան­սահ­մա­նե­լի է:

Հոկտեմբերի 1-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, հանդիսապետությամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, տեղի կունենա Սրբալույս Մյուռոնի օրհնության արարողությունը:

Ի սկզբանե մարդն ուներ մի կողմից ամեն ինչի վրա իշխելու կարողություն, մյուս կողմից` արգելված ծառին չդիպչելու պատվիրան. այս երկակիության մեջ էլ հենց դրսևորվեց նրա ազատությունը, ազատ ընտրությունը (որն առանց պատվիրանի չէր կարող իմաստ ստանալ):

Հոգևորի հանդեպ ծարավը մարդու էության մեջ է, քանի որ մարդն ստեղծվել է Աստծու պատկերով ու նմանությամբ: Արարչի կողմից մարդու հոգում դրվել է Արարչին և սեփական գոյության իմաստը գտնելու ձգտումը: Մարդը շփոթության մեջ է ընկնում ու մոլորվում, երբ իր համար պարզ չէ կյանքի իրական իմաստը: Այդ շփոթմունքի մեջ են հայտնվում կյանքի շեմին գտնվող շատ երիտասարդներ, որոնք միջնակարգ և բարձրագույն կրթությամբ որոշ գիտելիքներ ու մասնագիտություն են ձեռք բերում, բայց կրթությունն իրենց մոտ չի ձևավորում քրիստոնեական աշխարհայացք և չի մոտեցնում կյանքի իրական իմաստին: