Հոգևոր

«Մերկ էի և հագցրիք ինձ» (Մատթ․ 25.36), աստվածաշնչյան այս տողերը շատ անգամներ ենք լսել, բայց քչերս ենք հասկացել դրա իմաստը։

Մեր կյանքում լինում են այնպիսի իրավիճակներ, երբ մի պահ այլևս չենք կարողանում կառավարել ինքներս մեզ և բարկանում ենք։ Բարկության առիթը պարտադիր չէ, որ ինչ-որ մի մեծ իրադարձություն լինի․ մեզ կարող են բարկացնել անգամ ամենաչնչին երևույթները։ Սակայն արդյո՞ք նման պահերին հասկանում ու գիտակցում ենք, որ մեղք ենք գործում։

Հավատքով է պայմանավորված հոգևոր կյանքի ողջ ընթացքը, նրա վերելքն ու զարգացումը։ Այն մարդուն տրված պարգև է իր Արարչի հետ հաղորդակցություն հաստատելու համար։ Հավատքի մեծությունը և զորությունը ներկայացնում է Հին Ուխտը։ Մովսեսն իր հավատքով ճեղքեց, բաժանեց ծովը և փրկության առաջնորդեց իր ժողովրդին։ Հեսուն նույնպես հավատքով բաժանեց Հորդանան գետը և անցկացրեց Իսրայելի որդիներին, ինչպես Մովսեսը արեց, իր ժողովրդի համար։

Անարդար մարդը և ցանկացած մեկը նույնպես, որ ինչ-որ բանում մեղավոր է մեկի առջև ու ներողություն չի խնդրել, տանջվում է սեփական խղճի խայթից և այն մարդու վրդովմունքից, որին նեղացրել է: Քանի որ եթե այն մարդը, որի հետ անարդարացիորեն են վարվել, չների իրեն նեղացնողին ու սկսի գանգատվել նրանից, վերջինս մեծ տառապանք կզգա ու կտանջվի: Նա չի կարողանա քնել, իրեն այնպես կզգա, ասես փոթորկաբեր […]

Շնորհալի Հայրապետի «Նորոգո՛ղ հնությունների, նորոգիր և ի՛նձ, նորոգությա՛մբ զարդարիր» բառերով մենք, մեր Եկեղեցին և յուրաքանչյուր հավատացյալ խնդրում է Աստծուց, որ Աստված մեր հնությունը, մեր մեջ եղած հին մարդուն ամբողջովին նորոգի և նորոգության գեղեցկությամբ զարդարի:

Ցավոք, հասարակության մեջ պահքի և դիետայի զանազանությունը հաճախ չենք կարողանում տարբերակել։ Մեր քահանայական փորձառությունից պիտի ասեմ, որ երբ մոտենում է պահքի շրջանը՝ մնում է մեկ շաբաթ կամ մի քանի օր, սկսում են թե՛ սոցիալական հարթակներում, թե՛ առերես մոտենալ ու հարցադրումներ անել՝ Տեր հայր, ինչպե՞ս պետք է պահք պահեմ, ի՞նչ պետք է անել, կամ ի՞նչ չպետք է անել։

Առակում Հիսուս տալիս է երկրորդ գալստյան գաղափարը: Տիրոջ բառերի մեջ տխրություն ու թախիծ է զգացվում: Փրկչի համար ցավալի է, որ շատ մարդիկ կարող են ենթարկվել ահեղ դատաստանի՝ արքայության ժառանգորդներ լինելու փոխարեն:

Մայիս է՝ ամենագեղեցիկ ու սիրելի ամիսը: Զուր չեն բանաստեղծները կարծում, որ արարչագործ Աստված այս ամսում ստեղծեց աշխարհը: Իր կյանքի ընթացքում ո՞վ երբևիցե չի փորձել այդ ամիս, պայծառ արևի շողերի ներքո դուրս գալ բնության գիրկ՝ դեպի գյուղի անքուն պահապան լեռան լանջը: Ինչպիսի՜ սքանչելիքներ, ինչպիսի՜ բերկրանք:

Ի՞նչ է համազգային ապաշխարությունը, ե՞րբ է առաջանում դրա կարիքը: Ինչպե՞ս է ապաշխարությունը փոխում քրիստոնյայի կյանքը: Որտեղի՞ց է ծագել ապաշխարություն բառը: Ապաշխարության խորհրդի մասին խոսում է Տ. Արշակ արքեպիսկոպոս Խաչատրյանը:

– Ավետարանը հասկացնում է մեզ, որ Քրիստոս ուրախություն է, ճշմարտություն,- ասում էր հայր Պորֆիրիոսը,- որ Քրիստոս դրախտն է։ Հովհաննես Ավետարանիչն ի՞նչ է ասում դրա մասին։ Սիրո մեջ վախ չկա, այլ կատարյալ սերը հեռու է վանում վախը, որովհետև դրա մեջ տառապանք կա։ «Ով երկնչում է, կատարյալ չէ սիրո մեջ» (Ա Հովհ․ 4։18)։

Քրիստոնեական կյանքը չի սահմանափակվում միայն պատվիրանապահությամբ, այլ այն պահանջում է ջանադրորեն գտնել և գործադրել պատվիրանի ետևում առկա խոր իմաստը: Երբ պատվիրանն իր խորությամբ գործադրենք, ըստ Սբ. Գրքի պատգամի պետք է ասենք. «Անպիտան ծառաներ ենք, ինչ պարտավոր էինք անել, արեցինք» (Ղուկաս 17:10):

Աստվածաշունչ մատյանը հաստատում է․ «Տերն ամեն բան իր համար է ստեղծել» (Առակ 16:14)։ Այս խոսքը ցույց է տալիս, որ Աստված հատուկ նպատակով ստեղծեց նաև մարդուն։ Ի՞նչն էր այն նպատակը, որի համար Աստված մեզ ստեղծեց։ Աստված ինքն է տալիս այս հարցի պատասխանն ասելով․ «Նրանց իմ փառքի համար ստեղծեցի» (Ես․43.7):

Մեծ Պահքի 24-րդ օրը` այս տարի մարտի 15-ին, նշվում է Միջինքը: Միջինքով կիսվում է Մեծ Պահքը: Միջինքը մեզ հիշեցնում է, որ մեծ պահքի առաջին փուլը ավարտվեց, ու մենք մտնում ենք երկրորդ փուլ:

Ոչ ոք ի վերուստ դատապարտված չէ միայնակ լինելու: Այնուամենայնիվ միայնակ կյանքը ժամանակակից մարդու համար սովորական է դառնում: Այսպիսի ժամանակներում ենք ապրում: Մեկին չի հաջողվել ամուսնանալ, մյուսի ընտանեկան կյանքը չի դասավորվել՝ երեխաներ չունի, մյուսի երեխաները մեծացել են, պակասել են մտերիմ ու սերտ հարաբերությունները: Մարդը միայնակ է, կարող է ավելի սարսափելի էլ լինել՝ «միայնություն երկուսով» և այլն:

Աստծո հետ լինելը, նրա հետ հաղորդակցություն հաստատելը մարդու սրտում հաստատված հիմնարար ձգտում է։ Մարդը լինելով Աստծո պատկերով ու նմանությամբ և կոչված լինելով ապրել Աստծո համար, գիտակցաբար, կամ անգիտակցաբար փնտրում է իր Արարչին, որովհետև միայն Աստծո հետ միավորվելով է մարդը վերհաստատում իր գոյության իմաստը:

«Ինչո՞ւ տրտմեցիր, ինչո՞ւ մռայլվեց դեմքդ: Չէ՞ որ եթե արդար ես զոհաբերում, բայց արդար չես բաժանում, մեղանչած ես լինում: Հանգի՛ստ եղիր, դու կարող ես մեղքից ազատվել, դու ի վիճակի ես այն հաղթահարելու» (Ծննդ. 4:7),- այս խոսքով Տերը դիմեց Կայենին, ով անհանգիստ էր և ընկճված, քանի որ Տերը չէր ընդունել իր զոհաբերությունը: Այս խոսքով Տերը ցանկանում էր Կայենին առաջնորդել զոհաբերության ժամանակ կատարած իր մեղքը խոստովանելու:

Մահացու մեղքերը թեև բազմաթիվ են, սակայն սուրբ հայրերը դրանք խմբավորում են հետեւյալ 7 տեսակների մեջ. հպարտություն, նախանձ, բարկություն, ծուլություն, ագահություն, որկրամոլություն և բղջախոհություն: Մեղքերի այս հաջորդական շարանը սուրբ հայրերը նմանեցնում են մեղավոր մարդու սրտի շուրջ փաթաթված շղթայի կամ օձի, որից ազատագրվելու համար անհրաժեշտ է նախ ճանաչել յուրաքանչյուր մեղքի էությունը, ապա որոշակի պայքար մղել դրանց դեմ:

«Սիրենք Աստծուն, որովհետև առաջինը նա սիրեց մեզ: Եթե մեկն ասի, թե սիրում է Աստծուն և ատի իր եղբորը, սուտ է խոսում, ով չի սիրում իր եղբորը, որին տեսնում է, ինչպե՞ս կարող է սիրել Աստծուն, որին չի տեսել: Ով սիրում է Աստծուն, նա պիտի սիրի նաև իր եղբորը» (Ա Հովհաննես 4:20-21):

Ամեն օր և առավել ևս տերունի օրերին քրիստոնյան իր աղոթքներում հիշում է հարազատներին, ընկերներին, հայրենակիցներին, իր մեծ ընտանիքը՝ եկեղեցու համայնքը: Քրիստոնյայի աղոթքն է, որ բոլորը, Աստծու կամքն իրագործելով, աստվածային ներկայության օրհնությունը վայելեն և ընթանան փրկության ուղով: Միմյանց համար աղոթելը միայն անունների թվարկում չէ, այլ սրտանց, ջերմեռանդ և հարատև աղոթք, ինչպիսին ունեին անդամալույծի չորս ընկերները, որ ցանկանում էին Տիրոջ մոտ հասնել, որպեսզի բժշկվի իրենց հիվանդ ընկերը:

Այս պատմության մեջ մեկ ուրիշ կարևոր կետ էլ կա, որի կողքով չենք կարող անտարբեր անցնել: Որչափ որ փարիսեցիներն իրենց գիտնականի ու վարդապետի համբավով մեր աչքին կարող են անհավատության ներկայացուցիչներ երևալ, նույն չափով էլ, և թերևս ավելին, ի ծնե կույրը մեզ է ներկայանում որպես հավատացյալ՝ չնայած իր տգիտությանը:

Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին սուրբգրային հիմք ունեցող յուրահատուկ անուններով ու խորհուրդներով է օժտել Մեծ պահքի կիրակիները, որով նրանք կազմել են խորհրդանշական մի շղթա` արտացոլելով մարդու դրախտային կյանքի, պատվիրանազանցության ու անկման, աստվածորոնողության և աստվածային նախախնամությամբ փրկագործության ողջ ընթացքը՝ կյանք դրախտում (Բուն բարեկենդան), արտաքսում, անառակ որդու վերադարձ, տնտեսի կիրակի, անիրավ դատավորի կիրակի, գալստյան կիրակի և մուտք Երուսաղեմ (Ծաղկազարդ):

Աղոթեք, որպեսզի առանց մյուս դրախտի չմնաք: Ես գոհ կլինեի, եթե աշխարհիկ մարդկանց վրա ձեր հոգևոր աճը տպավորություն գործեր, սակայն դուք ինքներդ չնկատեիք ուրիշների վրա գործած տպավորությունը հենց այդ աճի պատճառով, չձգտեիք տպավորություն գործել, այլ այն բնական լիներ ու բխեր ներսից: Աշխատեք անօգուտ բաների պատճառով չկորցնել ձեզ, այլապես Քրիստոսին կկորցնեք:

Այն օրը, երբ Քրիստոս եկավ Երիքով, մարդկանց մեծ բազմություն էր շրջապատել Նրան, բոլորը փորձում էին մոտենալ տարբեր խնդրանքներով, և բոլորին Տերը օգնում էր: Սակայն սրտերը ճանաչող Տերը հատուկ հարգանք ցուցաբերեց Զակքեոսի հանդեպ, ով ոչինչ չխնդրեց, այլ միայն ցանկացավ տեսնել Նրան: Զակքեոսը բարոյական ցնցում ունեցավ, երբ լսեց, որ Քրիստոս է գալիս Երիքով, ում մեծագործության մասին լսել էր և հույս ուներ, որ կտեսներ Նրան: Որպես մաքսապետ ժողովրդի կողմից արհամարհված լինելով՝ նա չէր սպասում, որ Քրիստոս բարեհաճ կգտնվեր և կխոսեր իր հետ:

Տիրամայրն, բացի այն, որ արժանացել է Աստծո մայրը կոչվելու շնորհին, միաժամանակ մեզ համար դարձել է մոր կերպար, ով ցույց է տալիս, թե ինչ ճանապարհով պիտի քայլի կինը և մայրը։ Նրանից մենք սովորել ենք՝ ինչպիսի մայր պետք է լինել զավակի համար և ինչպիսի կին՝ ընտանիքում, որովհետև կնոջ համար միայն ու միայն մեկ ասպարեզ գոյություն ունի․ այն ընտանիքն է։ Մայրերից ավելի լավ, ո՞վ կարող է սովորեցնել զավակին, բարեսրտություն, գթություն, կարեկցանք, շնորհ։ Միայն մայրերը կարող են մանկանը սովորեցնել Աստծուն սիրել, նրանով ապրել։

Ամեն տարի Մեծ պահքի ժամանակաշրջանում Տերը աղոթքի, խոկման, ինքնաքննության, զղջման և բարեգործության հնարավորություն է տալիս բոլորին: Տերը կոչում է բոլորին ապաշխարության, որ աստվածային մեծ պարգև է, և այս կոչին արձագանքողները ջանում են այդ պարգևին արժանի պտուղներ տալ:

Եվ այս բո­լո­րի վրա ա­ռե՛ք ­հա­վա­տի վա­հա­նը, ո­րով պի­տի կա­րո­ղա­նաք հանգց­նել չա­րի բո­լոր մխա­ցող նե­տե­րը: Եվ ա­ռե՛ք փր­կության սա­ղա­վարտն ու Հո­գու սու ­սե­րը, որ է Աստ­ծու խոս­քը (Ե­փես. Զ 10)։

Եկե՛ք զգանք, որ Քրիստոս մեր ընկերն է,- առաջարկեց հայր Պորֆիրիոսը։- Չէ՞ որ իրականում Նա մեր ընկերն է, բարեկամը։ Նա Ինքն է դա հաստատում, երբ ասում է․ «Դուք իմ բարեկամներն եք» (Հովհ․ 15։14)։ Եկեք Նրան նայենք ու մոտենանք որպես բարեկամի։

Մեր ժամանակակից սերունդը պահեցողություն ասելով, երբեմն, հասկանում է միայն կենդանական ծագումով ուտելիքներից հրաժարում:

– Հա՛յր սուրբ, աշխարհիկ մարդիկ հաճախ են ասում, որ բոլոր բարիքներն ունենալով՝ դատարկություն են զգում: – Իրական, մաքուր ուրախությունը Քրիստոսի մոտ ես ձեռք բերում: Աղոթքի ժամանակ Նրա հետ միավորվելով՝ հոգիդ լիանում է: Այս աշխարհի մարդիկ հաճույքների մեջ են ուրախություն փնտրում: Որոշ հոգևոր մարդիկ ուրախություն են փնտրում աստվածաբանական բանավեճերի, զրույցների և այլնի մեջ: Բայց երբ նրանց աստվածաբանական խոսակցություններն ավարտվում են, […]

Լավ է, որ Դու խո­նարհ դարձ­րիր ինձ, որ­պես­զի Քո ար­դա­րա­դա­տությու­նը սո­վո­րեմ (Սաղմ. ՃԺԸ 71-72)։