Հոգևոր

«Որտե՞ղ է Աստված իմ դժբախտությունների պահերին»․- խոստովանենք, որ մեզանից յուրաքանչյուրն էլ տվել է այս հարցը՝ հանդիմանելով, ինչ-որ չափով նաև մեղադրելով Տիրոջն այն հարցում, թե իբրև թե Նա լքում է մեզ մեր դժվարությունների, մեզ պատուհասած աղետների պահերին։ Բոլորս էլ մեր կյանքի ինչ- որ փուլում մեզ թույլ ենք տվել ասել․ «Այս ի՞նչ փորձանք էր, ասես Աստված լքել է մեզ»։ Նման խոսքերն ու մտքերը անշուշտ, անկարելի են։ Սակայն միաժամանակ պիտի գիտակցենք նաև, որ դրանք ասված են պահից ելնելով՝ առանց իրավիճակը վերլուծելու։

Երբեմն նույնացնում ենք երկու իրարից տարբեր երևույթներ՝ համբերելն ու դիմանալը՝ կարծելով, թե դրանք նույնն են։ Իրականում էական տարբերություններ ունեն և բավական կարևոր են մեր հոգևոր կյանքի ընթացքում։

Աստվածաշնչյան մի դրվագում պատվմում է այն մասին, թե ինչպես էր Քրիստոս շրջում Երիքովում։ Ամբոխն, ինչպես միշտ, հետևում էր Նրան, իսկ Զաքեոս անունով մի մարդ, որ մաքսապետ էր ու մեծահարուստ, ուզում էր տեսնել, թե ո՛վ է Հիսուսը, բայց բազմության պատճառով չէր կարողանում, որովհետև կարճահասակ էր։

Միայն Աստծուն է հայտնի, թե օրվա ընթացքում քանի անգամ ենք տեղի ու անտեղի երդումներ տալիս։ Ու այն շատերիս համար դարձել է խոսակցության մեջ պարտադիր օգտագործվող երևույթ։ Մենք երդմանը այսպես ենք վերաբերում, գուցե նաև այն պատճառով, որ չգիտենք՝ որ դեպքում է պետք երդվել և առհասարակ, ի՞նչն է մեզ ստիպում, որ երդումով հաստատենք արդեն ասված խոսքը։

«Իմացե՛ք,- ասաց նա,- ունեցողին ավելիով պիտի տրվի, իսկ չունեցողից պիտի վերցվի իր ունեցած ամենափոքր բաժինն էլ»:

Այսօրվա «Ճաշու Ավետարանում» հիշատակվող Նիկոդեմոսը նշանակալի տեղ չի գրավում ավետարանական պատմության մեջ: Միայն Հովհաննեսի Ավետարանում է, որ Նիկոդեմոսին հանդիպում ենք երեք դրվագներում:

Ա­հա թե ին­չու մենք շա­րու­նակ գո­հություն ենք տա­լիս Աստ­ծուն նրա հա­մար, որ մեզ­նից Աստ­ծու խոս­քի լուրն առ­նե­լով` այն ըն­դու­նե­ցիք ոչ որ­պես մարդ­կանց խոսք, այլ ճշմար­տա­պես` որ­պես Աստ­ծու խոսք, որ ներ­գոր­ծում է նաև ձեր` հա­վա­տաց­յալ­նե­րիդ մեջ (Ա Թե­սաղ. Բ 13)։

Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցում ապաշխարությունը յոթ խորհուրդներից երրորդն է: Այն քրիստոնեական նոր կյանքի սկիզբն է: Մարդու ներքին և արտաքին կյանքի փոփոխությունն է, բաղկացած մեղքի վճռականորեն մերժումից և ցանկություն՝ ապրելու աստվածային կամքի համաձայն․ «Եվ արդ,- ասում է ձեր Տեր Աստվածը,- դարձեք ինձ ձեր ամբողջ սրտով, ծոմապահությամբ, լալով ու կոծելով։ Ձեր սրտերը պատռեցեք և ոչ թե ձեր հագուստները։ Դարձեք ձեր Տեր Աստծուն, որովհետև Նա ողորմած է և գթասիրտ…» (Հովել 2.12-13)։

Ինչպե՞ս է Հովհաննես առաքյալն ընկալում քրիստոնեական սերը։

Աստվածային սերը դրսևորվեց արարչագործությամբ, որի պսակը, կենտրոնը և գլուխը հանդիսացող մարդը բազում պատիվների արժանացավ Արարչի կողմից:

Մարդիկ անընդհատ ինչ-որ տեղ են շտապում ու սլանում: Այս ժամին մի տեղ պետք է լինեն, մյուսին՝ մեկ այլ տեղ, հաջորդին… Նրանք ստիպված գրառումներ են կատարում, որպեսզի չմոռանան, թե ինչ գործեր պետք է անեն:

Ողորմածությունը միշտ էլ հաճելի է Տիրոջը։ Չէ՞ որ թվում է՝ չկա մարդասիրության ու բարեգործության մեկ այլ կատարյալ օրինակ: Գիտենք, որ Աստված ողորմած է, և մենք էլ՝ որպես ժառանգները Նրա պատգամների, որպես անկատարներ, որոնք ձգտում են մշտապես նմանվել Կատարյալին, առնում ենք այս օրինակը՝ փորձելով օգնել կարիքավոր մարդկանց, ովքեր հանդիպում են մեր ճանապարհին։

– Սիրե՜նք Քրիստոսին,- թախանձանքով խնդրում էր հայր Պորֆիրիոսը։- Նա է մեր միակ հույսն ու հոգսը։ Սիրենք Քրիստոսին միայն հանուն Իրեն՝ մոռանալով սեփական անձը։ Երբեք՝ ոչ հանուն քեզ։ Թող Նա մեզ տանի այնտեղ, ուր կամենում է։ Թող տա մեզ այն, ինչ Ինքն է ուզում։ Չսիրենք Նրան հանուն Նրա պարգևների։

Չարաչար սխալվում են այն մարդիկ, որոնք խորապես համոզված են, որ որբը անտեր, մենակ, տկար կամ միջավայրի կողմից անտեսված մի անձ է: Աստվածաշունչ մատյանը ցույց է տալիս, որ որբը այսպիսին չէ, որովհետև նրա թիկունքում կանգնած է երկնքի և երկրի Աստվածը՝ Ամենագութ և Արդարադատ Աստվածը, որ Իր անբացատրելի հայրական սիրով և անսահման արդարությամբ սիրում ու պաշտպանում է ամեն մի որբի:

Որքան շատ են մարդիկ հեռանում բնական, հասարակ կյանքից և [իրենց կյանքում] ավելացնում են շքեղությունը, այնքան շատ է մարդկային տագնապը մեծանում նրանց հոգում: Իսկ Աստծուց ավելի ու ավելի հեռանալու արդյունքում ոչ մի տեղ հանգիստ չեն գտնում: Այդ պատճառով էլ անընդհատ անհանգիստ շրջապտույտի մեջ են, «խելագար անվի» շուրջը պտտվող հաստոցի հաղորդափոկի պես*: Նրանք արդեն Լուսնի շուրջն էլ են պտտվում, որովհետև նրանց հսկայական անհանգստությունը ողջ երկրագնդի վրա չի տեղավորվում:

Տեսնելով այդ նշանների նշանը՝ Սուրբ Խաչը, հավատացյալը զերծ պիտի մնա ամեն մի անստուգությունից և Աստծու սիրո հանդեպ ամեն տարակույսից, քանի որ այդ նշանը մշտապես նրան ցույց պիտի տա արդարության և փրկության արեգակի փայլատակումը մեր հոգիներում. ամեն:

– Երբ ես ծանր հիվանդ էի ու պատրաստ՝ ննջելու, չէի ուզում մտածել մեղքերիս մասին,- խոստովանում էր հայր Պորֆիրիոսը,- այլ ուզում էի խորհել Տիրոջ՝ իմ Քրիստոսի սիրո մասին, հավիտենական կյանքի մասին։ Չէի ուզում վախենալ։ Ես ուզում էի գնալ Տիրոջ մոտ, մտածել Նրա բարության ու սիրո մասին։

Իրական կյանքը լի է մարդկային անդորրը խաթարող անհանգստություններով: Անհանգստության պատճառները բազմազան են, իսկ արդյո՞ք բազմազան են նաև աղբյուրները: Որո՞նք են անհանգստությունից դուրս գալու կամ ապագայում այն մեղմելու ճանապարհները: Եթե հետևենք սբ. Հովհան Ոսկեբերանի հոգեշահ ճառին, ապա խաղաղաբեր ելքերը գտնելով՝ համարձակ կընթանանք նրանցով դեպի խաղաղության Աղբյուրը՝ Աստված:

Երբ նեղության մեջ ենք լինում, շատ հաճախ լսում ենք մարդկանց կարծիքները ու դրանք հիմնականում լինում են հուսադրող։ Շատերը մեզ փորձում են համոզել ու ասել որ՝ ոչինչ, կանցնի, վստահիր Աստծուն ու հավատա, որ ամեն բան շատ լավ է լինելու։

Իմաստուն մի խրատ, որ դարերի խորքից թրթռալից ոգևորությամբ հնչում է մեր ականջներում։ Հաստատուն համոզում ունեցող և ժայռի պես ամուր կանգնած դյուցազունի հրամանն է սա։ Ա՛յն գործչի հրամանը, որն իր իրականացրած աստվածային առաքելության լիուլի գիտակցությունն ունեցավ ու նաև քրիստոնեական գիտակից հավատքի կազմակերպիչը եղավ։

Աստվածաշնչում շատ ենք հանդիպում «մի՛ վախեցիր» արտահայտությանը։ Սա հենց այնպես ասված խոսք չի, այն աստվածային պատգամ է՝ բոլորիս ուղղված: Մեր Տերը՝ Հիսուս Քրիստոս, Հարությունից հետո Իր աշակերտներին ասաց. «Խաղաղություն ձեզ, Ես եմ, մի վախեցեք»: Քրիստոնեական հավատքի մեջ վախի զգացում չկա, որովհետև այն հիմնված է սիրո վրա, որը հեռու է վանում վախը:

Տարեվերջ է։ Ուզում ենք սկսել նոր տարին։ Առջևում ընդամենը հաշված օրեր են մնացել, և ուզում ենք փակել այս տարին. եթե տարվա ընթացքում մեր վարքը լավ չէր, գոնե տարին ավարտենք բարի վերջավորությամբ։

Առօրյայում ընկնելով աշխարհիկ փորձությունների ու մրցությունների մեջ՝ մենք երբեմն նույնիսկ չենք էլ նկատում և ինքներս մեզ չենք տալիս մի կարևորագույն հարց՝ ո՞ւմ եմ ցանկանում հաղթել։ Այս հարցը որքան էլ բարդ է, նույնքան և պարտադիր է։ Չէ՞ որ չկա մրցություն առանց հաղթանակի, և չկա հաղթանակ առանց իմաստի։

Նոյեմբերի 13-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնությամբ, Մասյացոտնի թեմի առաջնորդանիստ Սուրբ Հովհաննես Ավետարանիչ եկեղեցում (ք․Արտաշատ) հընթացս Սուրբ Պատարագի կկատարվի քահանայական ձեռնադրություն։

Զավա՛կս, հեռու մնա նախանձից,- հորդորում էր հայր Պորֆիրիոսը։- Այն հալումաշ է անում մարդուն։ Մի միանձնուհի նախանձում էր մեկ այլ քրոջ, և նրան սկսեց թվալ, թե վերջինս ամոթալի կապի մեջ է հոգևոր հոր հետ։ Ու սկսեց դրա մասին պատմել այնպես, ասես իրականում կատարված փաստի մասին խոսելիս լիներ․․․

Մեր կյանքում ընկերներ ու բարեկամներ ընտրելիս՝ հաճախ ենք ինքներս մեզ հարցնում՝ արդյոք նա, ով խոստումներ է տալիս հավերժ մեր կողքին լինելու, կմնա՞ մեզ հետ մինչև վերջ։

Հայ եկեղեցին, բացի Տերունի տոներից և Սրբոց օրերից, տարին մեկ անգամ հիշատակում է նաև հրեշտակներին: Ըստ մեր տոնացույցի՝ նրանց հիշատակությունը կատարվում է Ս. Խաչի ութերրորդ կիրակիին հաջորդող շաբաթ օրը հետևյալ անվամբ՝ «Սրբոց հրեշտակապետացն՝ Գաբրիէլի եւ Միքայէլի եւ ամենայն երկնային զօրացն»:

Ինչո՞ւ են մարդիկ վախենում։ Այս հարցը բազում պատասխաններ ունի՝ նայած, թե որ տեսակետից կնայենք այս երևույթին։ Օրինակ՝ կան մարդիկ, ովքեր ասում են, թե վախն ինքնապաշտպանություն է։ Երբ մենք չենք կարողանում լուծել ինչ- որ հարց, չենք կարողանում հաղթահարել խնդիրը, սկսում ենք վախենալ՝ անզոր ու անպաշտպան լինելով։

Թող որ մենք մի նպատակ ունենանք՝ սեր Քրիստոսի, Եկեղեցու և մերձավորի հանդեպ,- ասում էր հայր Պորֆիրիոսը։- Սերը, Աստծուն ծառայելը, բաղձանքը, միավորումը Քրիստոսին ու Եկեղեցուն՝ արդեն իսկ դրախտ է այստեղ՝ երկրի վրա։

Գերագույն հոգևոր խորհրդում քննարկումներ ծավալվեցին նաև տաղավար տոների, սրբերի հիշատակության օրերի շրջանակներում հոգևոր, մշակութային միջոցառումների կազմակերպման անհրաժեշտության մասին՝ դրանց առավել ժողովրդականություն հաղորդելու և համազգային համախմբման առիթ դարձնելու նպատակով։ Այս ուղղությամբ ևս կայացվեցին համապատասխան որոշումներ։