Հոգևոր

Սուրբ Պատարագի ավարտին եպիսկոպոսության կանչվելու կապակցությամբ նորընծաներին Խորանի առջև շնորհավորեց նաև հավատավոր ժողովուրդը:

Հայր Պավելը միշտ աղոթում էր նրանց համար, ում համար աղոթող չկար, այսինքն՝ որոնք այլևս հարազատներ չունեին աշխարհում և խնդրում էր Տիրոջը հիշել այդ հոգիներին:

Կան գրավոր մարգարեություններ թողած աստվածաշնչյան տասնվեց մարգարեներ, որոնցից տասներկուսը կոչվում են մեծ, իսկ չորսը` փոքր: Մեծ կամ փոքր անվանումները պարզապես ցույց են տալիս նրանց գրավոր մարգարեությունների ծավալը: Եկեղեցին տասներկու մարգարեների տոնը տոնում է առանձին և մյուս չորսինը` առանձին: Սակայն բացի այս մարգարեներից Աստվածաշնչում հիշվում են նաև այլ մարգարեներ, ովքեր, սակայն, գրավոր մարգարեություններ չեն թողել, այլ ծավալել են մարգարեական եռանդուն գործունեություն Իսրայելի պատմության այս կամ այն ժամանակահատվածում:

Մեր Տերը՝ Հիսուս Քրիստոս, մինչև ձերբակալությունը Իր առաքյալներից երեքի՝ Պետրոսի, Հովհաննեսի ու Հակոբոսի հետ գնաց Գեթսեմանի այգի և ասաց նրանց. «Նստե՛ք այստեղ, մինչև որ գնամ աղոթեմ:

Մարդը պետք է կրթություն ստանա և սովորի, նշում է սրբակյաց հայր Թադեոս վրդ. Վիտովնիցկին, որպեսզի հասկանա, թե ինչպիսի ընդունակություններ ունի: Դպրոցը ձևավորում է միտքը, բայց ոչ հոգին: Աստվածաբանների մեծամասնությունը դասավանդում է աստվածաբանության ֆակուլտետներում, սակայն չի ապրում այնպես, ինչպես ուսուցանում է ու դասավանդում: Իսկ երեխաներին, երիտասարդներին կյանքի օրինակ է անհրաժեշտ:

Ա­ստու­ծո տնօ­րի­նու­թյան ընդ­հա­նուր ուղ­ղու­թյունից և դո­րա սկզբունք­նե­րից տե­սանք, որ մար­դը հե­ծե­լով պետք է նա­խա­պատ­րաստվեր փրկու­թյան, ա­զա­տա­պես կա­մե­նար և գի­տակ­ցու­թյամբ ըն­դու­ներ: Այդ նա­խա­պատ­րաստու­թյունը պետք է լի­ներ, որ մեղ­քի բո­լոր ըն­դար­ձա­կու­թյունը տա­րա­ծվեր, մեղ­քի բո­լոր քաղց­րու­թյունը փոր­ձվեր, և մարդ այդ փոր­ձե­րով հա­սու­նա­նար, սար­սա­փեր մեղ­քե­րից ու փրկու­թյան ըն­դու­նակ դառ­նար (Հռ., Ե 20. ԺԱ 30):

Հայր Հովհաննես Կարճահասակն ասաց. «Տունը, օրինակ, չի կարելի շինել վերևից ներքև, այլ հիմքից պետք է սկսել: Այդպես և հոգու տան շինության հիմքը ընկերոջ սերն է, քանզի նախ նրան ես շահում, որովհետև եղբոր սիրուց են կախված Քրիստոսի բոլոր պատվիրանները»:

Մի անգամ վանականը մի բարեպաշտ տարեց կնոջ հանդիպեց գերեզմանատանը, որը վշտալի տեսքով նստած էր գերեզմաններից մեկի մոտ: Վանականը մոտեցավ նրան ու հարցրեց նրա վշտի պատճառը, որին կինը պատասխանեց.

Հայ Առաքելական եկեղեցին ունի խաչին նվիրված չորս տոն՝ Խաչի երևում, Խաչվերաց, Վարագա Խաչ և Խաչի գյուտ: Այս չորս տոներից երեքը նշում են նաև քրիստոնեական մյուս եկեղեցիները, իսկ Վարագա Սուրբ Խաչը զուտ հայկական է։ Վարագա Սուրբ Խաչը նշվում է Խաչվերացից 14 օր հետո, սեպտեմբերի 25-ից հոկտեմբերի 1-ը հանդիպող կիրակի օրը, այս տարի՝ հոկտեմբերի 1-ին: Այսօր Էջմիածնից Նոր Վարագավանք կբերվի Սուրբ Խաչափայտի մասունքը: Այն մինչ օրվա վերջ կմնա եկեղեցում, ուր այցելում են բազում ուխտավորներ:

Համազգային աղոթք, Սրբազան Պատարագ` Արցախի համար.Ամենայն Հայոց Հայրապետի հանդիսապետությամբ

Ա­ստու­ծո ար­դա­րու­թյունը և աստվա­ծա­դիր օ­րի­նաց ան­վրեպ սկզբուն­քը պետք է, ան­շուշտ, ար­տա­հայտվեր նա­խա­մար­դու մե­ղանչ­ման վրա: Այդ ար­տա­հայտու­թյունն է Աս­տու­ծո օ­րի­նա­կան և ար­դար պա­տի­ժը, որ միան­գա­մայն հե­տևանք էր նա­խա­մար­դու սխալ վար­մուն­քին: Մյուս կող­մից այդ­տեղ փայ­լում է Աս­տու­ծո նա­խախ­նա­մու­թյունը` տա­լով յուր խրա­տա­կան պա­տիժն ու ավե­տի­քը:

«Ես եմ քո Տեր Աստվածը. ուրիշ աստվածներ չունենա՛ս». «Տասնաբանյա պատվիրաններ»-ից առաջինի դեմ է մեղանչում նա, ով մարդահաճության մեղքի մեջ է: Շատ անգամ թերագնահատվում են փոքր համարվող այս մեղքի իրական վտանգները, բայց խորությամբ քննողը կնկատի, որ մարդահաճոն, հույսը կապելով մարդու հետ, ոչ միայն Աստծուն է մոռանում, այլև ճշմարիտ Աստծուն փոխարինում է մեկ ուրիշ «աստծով»:

Նա­խա­մար­դու մե­ղան­չու­մը, ինչ­պես տե­սանք, ա­պա­կա­նիչ կեր­պով ներ­գոր­ծեց նո­րա ամ­բողջ գո­յու­թյան վրա թե՛ հո­գե­պես և թե՛ մարմ­նա­պես: Նա գո­յու­թյան սկիզբ պետք է լի­ներ ամ­բողջ մարդ­կու­թյան, ըստ ո­րում` յուր մեղ­քի հե­տևանք­նե­րով ևս ավե­րիչ սկիզբ ե­ղավ յուր ժա­ռանգ­նե­րի հա­մար: Նո­րա­նով բո­լոր մար­դիկ գո­յու­թյուն ստա­ցան և նո­րա­նով նո­քա յուրյանց նա­խա­հոր մեղ­քը ժա­ռան­գե­ցին (Հռ., Ե 12): Ամ­բողջ մարդ­կու­թյան զար­գաց­ման ու հարա­տևու­թյան ըն­թաց­քը խան­գա­րվեց, մար­դու կոչ­ման ի­րա­գոր­ծու­մը այ­լա­կեր­պվեց, և, փո­խա­նակ աստվա­ծա­յին սուրբ սկզբուն­քին, աշ­խար­հա­յին սկզբուն­քը տի­րա­պե­տող հան­դի­սա­ցավ նո­ցա վրա. սա­տա­նա­յի կյան­քը ե­ղավ նո­ցա շավի­ղը:

Աղոթքին նախապատրաստվելը նաև Աստծու պատվիրանները պահելու մեջ է։ Վանեք կրքերը՝ դատապարտելը, բարկությունը և այլն, սակայն վանեք մեղմորեն։ Ուզում եմ ասել՝ միանգամից մի նետվեք չարի վրա, ավելի լավ է, ատելով կիրքը՝ սիրով դարձեք դեպի Աստված։

Մար­դու սկզբնա­կան վի­ճա­կի ե­րա­նու­թյունը կա­խված էր նո­րա այն դիր­քից, որ նա բռնե­լու էր դեպի Աս­տված և դեպի ա­րա­րա­ծա­կան աշ­խար­հը: Ե­թե նա յուր հավատ­քը, հույսն ու սերը վար­սեր ա­մուր խարս­խով Աս­տու­ծո ա­նվան վրա, աշ­խար­հի տերը կլի­ներ և աստվա­ծա­տուր ե­րա­նու­թյունը կվա­յե­լեր. իսկ ե­թե աշ­խար­հի վրա հաստա­տեր, աշ­խար­հի հետ կկա­պվեր և նո­րա ա­նո­ղոք ըն­թաց­քին կեն­թար­կվեր:

Մեր սուրբ եկեղեցիների զանգերն ամեն օր հնչում են՝ կոչելով մեզ ընդհանրական աղոթքի, սակայն աղոթքը նաև առանձնական սխրանք է, ամեն մի հավատավոր հայորդի իր անձնական աղոթքով պետք է վարի հոգևոր կյանքի՝ հավատքի բարի պատերազմը:

Տերը նախ երանի տվեց հոգևոր ախտերից աղքատացած հոգիներին (հոգով աղքատներին), այնուհետև`սգավորներին, «որովհետև նրանք պիտի մխիթարվեն» (Մատթ. 5:4):

Բոլոր ժամանակներում և բոլոր հասարակություններում մարդը փնտրել է ուրախություն, քանի որ ի սկզբանե կոչված է Երկնային Արքայության ուրախության համար: Ուրախությունը, ըստ Պողոս առաքյալի խոսքի, Սուրբ Հոգու պտուղներից է (Գաղատ. 5:22): Քրիստոնյայի կյանքում ուրախությունը վկայում է այն մասին, որ Տերը գործում է իր մեջ, որովհետև մեծագույն ուրախություն է Աստծու ներկայությունը: Դարեր շարունակ վանքերում ապրող վանականների հիմնական բնութագրիչներից մեկն ուրախությունն էր, որն արտահայտվում էր ամեն ինչում՝ սիրո, ողորմության, պահքի, աղոթքի, երկրպագության և մարդկային փոխհարաբերությունների մեջ:  

Մար­դու հո­գևոր և թե մարմ­նավոր ա­րա­րած լի­նե­լը բնա­կա­նա­բար ցույց է տա­լիս, որ նա յուր մարմ­նով հարա­տևում է հո­ղի կա­պակ­ցու­թյամբ, իսկ հո­գով կեն­դա­նի է Աս­տու­ծո հա­ղոր­դակ­ցու­թյամբ:

Նախ և առաջ մի կո՛ղմ նետեք, հեռացրե՛ք ձեզանից շահասիրությունը։ Աղոթքը պետք է լինի անշահախնդիր։ Թող ամեն ինչ ծածուկ, անշահասեր կերպով լինի։ Այսինքն՝ մի մտածեք, որ եթե միտքը կենտրոնացնեք, սիրտը շնորհով կլցվի ու կթրթռա ուրախությունից։ Մի՛ աղոթեք նման հաշվարկով, այլ աղոթեք պարզորեն ու խոնարհաբար։

Ա­ստու­ծո ա­րար­չա­գոր­ծու­թյունն, ըստ ա­մե­նայ­նի, բա­րի է թե՛ յուր հիմ­քով, թե՛ գո­յու­թյամբ և թե՛ նպա­տա­կով: Չա­րը չէ ե­ղել և ա­մե­նա­բա­րի Աս­տու­ծո ա­րա­րած­նե­րի մեջ չէր էլ կա­րող լի­նել (Ծննդ., Ա 4, 8, 10, 12, 18, 21, 31. Ժող., Գ 11. Առ., Ը 31. Ա Տիմ., Դ 4):

Երբ աստվածային սիրո լուսասփյուռ ճառագայթները մխրճվում են թանձր խավարի մեջ և թափանցում ամենուր, լույսի պայծառությունից մարդու սրտում հանդարտություն, ուրախություն, խաղաղություն է տիրում: Անհետանում է տագնապն ու անհանգստությունը, անորոշությունը և կասկածամտությունը, որովհետև լույսը պայծառացնում է մարդու հոգին, իսկ խավարն, իր սև քողով, ծածկում է կյանքի բացահայտման ուղին ու բնության երփներանգ բազմազանության համադրությունը և շրջապտույտ գործելով մարդու շուրջը՝ նրան պատում է ապագայի ու կյանքի հանդեպ անորոշության և վտանգի սպասման շղարշով:

Այսօր աղանդավորներից հաճախ ենք լսում հետևյալ արտահայտությունը` մենք վերջին ժամանակներն ենք ապրում։ Սակայն բացի աղանդավորներից, այլ մարդիկ ևս, դեմ լինելով տարբեր գործընթացների, շահարկում են աստվածաշնչյան թեմաները` մարդկանց վախեցնելով աշխարհի վերջով և Ահեղ Դատաստանով։ Քրիստոս Իր գալստյան օրվա և ժամի մասին ասաց, որ ոչինչ չգիտի (Մատթ. 24.36, Մարկ. 13.32), սակայն Իր երկրային կյանքի ընթացքում շատ դեպքերում […]

Սուրբ Խաչը տոնվում է ի հիշատակ Տիրոջ խաչափայտի` պարսկական գերությունից Երուսաղեմ վերադարձի և կանգնեցման (վերացման):

Դեպի հավերժության արահետով քայլելու և Աստծուն մոտենալու ուղիների հանգրվաններից մեկն ընտանիքն է, որն արարչագործված է Երկնավոր Հոր հոգատար ձեռքով, որպեսզի մարդն ունենա օգնական՝ ամբողջացնելու համար աստվածային նախախնամության կողմից տրված երկրային առաքելությունը և իր սրտում բացահայտելու Աստծուց պարգևած սիրո հրաշքի երփնագույն երանգներն ու նվիրումը իր նմանի հանդեպ: 

Ո՞րն է քրիստոնյայի պատերազմը։ Պատկերացրեք, որ հոգին ծաղկուն այգի է՝ բաժանված երկու կեսի։ Մի կեսում աճում են փշեր, մյուսում՝ ծաղիկներ․․․

Ոմանց համար դիմացինին նախանձելը թեթև և անկարևոր մեղք է: Թեթև և անկարևոր համարելով՝ անտեսում ու չեն խուսափում այդ մեղքից, որ գաղտնի ավերածություններ է տարածում, ինչը նկատում են միայն խելամիտներն ու պաշտպանվում:

Խաչելությունը հին աշխարհի հայտնագործած ամենաանմարդկային պատիժներից մեկն էր: Այն համարվում էր անպատվաբեր վախճան: Հռոմեական կայսրության սահմաններում սովորաբար խաչ էին հանում ապստամբ բարբարոսներին, ամենանողկալի ոճիր գործածներին, ստրուկներին:

Արդ` մարդ յուր մարմ­նով հո­ղից է և դեպի հողն է դառ­նում, իսկ հոգ­վով Աս­տու­ծուց գո­լով` վերս­տին գնում է առ Աս­տված` նո­րա­նից, ըստ յուր ձգտման և ար­ժա­նյաց, ե­րա­նու­թյուն կամ ան­տե­սու­թյուն վա­յե­լե­լու⁵ (Ե­ղի­շե, 372, 374, 375. Հաճ., Դ 68): Ըստ այսմ` «ե­ղե­րուք կա­տա­րեալ, որ­պէս և Հայրն ձեր երկ­նաւոր կա­տա­րեալ է». (Մատթ., Ե 48). այս է նո­րա հո­գու էու­թյունն ու կո­չու­մը⁶: «Լի­նել Աս­տուած շնոր­հօք ընդ Աս­տու­ծոյ միաւո­րե­լովն». այս է մար­դու կյան­քի նշա­նա­բա­նը (Հա­ճախ.), և այս է մեր ծա­ռա­յել կամ պաշ­տելն Աս­տու­ծո⁷:

«Ո՛վ մեղավոր, հեռացի՛ր քո չար սովորությունից, ու Ես կհեռացնեմ Իմ բարկությունը»,- ապաշխարության այս հորդորով է դիմում ընթերցողին տիեզերական վարդապետ սբ. Եփրեմ Ասորին՝ իր «Ապաշխարության հորդորակը» գրքում: