Գլխավոր էջ

Նիկոլ Փաշինյանը, որը թոշակների բարձրացումը սովորաբար հաշվում է ոչ թե բարձրացման չափով, այլ բարձրացումների քանակով, տարեսկզբին հոխորտում էր, թե երբեք Հայաստանում այսքան թոշակ չի բարձրացվել։

Գումարների արտահոսքի տեմպերով Շվեյցարիան հավասարվել է Արաբական Միացյալ Էմիրություններին։ Բայց եթե առաջինի դեպքում հոսքերը կտրուկ ավելացել են, ԱՄԷ պարագայում նույնիսկ մի փոքր նվազել են։

«Հայաստանի Հանրապետությունն ունի երկու ոտք՝ Սյունիք և Արցախ. այդ ոտքերից մեկն այս իշխանությունն անդամահատել է՝ հանձնել է Արցախը թշնամուն, մնացել է մյուսը՝ Սյունիքը»,- 168.am-ի հետ զրույցում, խոսելով վաշինգտոնյան փաստաթղթերի մասին, նման տեսակետ հայտնեց «Հայաստանը ես եմ» նախաձեռնության ղեկավար Նաիրի Սարգսյանը՝ ընդգծելով՝ Սյունիքով անցնող Հայաստանին պատկանող ճանապարհի արտապատվիրակումն ամերիկյան կողմին ամենևին էլ Հայաստանի տնտեսական զարգացման մասին չէ։

Ոսկեգործության բուն արտադրությունն է հայտնվել ճգնաժամի մեջ։ Նախորդ տարի ռուսական ոսկին բերում տանում էին, ճոխ-ճոխ ցուցանիշներ էին նկարում, դզում-փչում, ներկայացնում էին, թե ոսկեգործություն են զարգացնում։ Այս տարի ամեն ինչ ջրի երես է ելել։ Տարվա առաջին կեսին ընդամենը 11.9 մլրդ դրամի ոսկերչական ապրանքներ են արտադրել։ Նախորդ տարվանից գրեթե 3 անգամ քիչ։ Թե ինչպե՞ս 1-2 տարում կործանեցին արդյունաբերության այդ ճյուղը, ոչ մի պարզաբանում ու պատասխան տվող չկա։

Թե որքանո՞վ է կառավարության այս նախաձեռնությունը կապված հենց Գրիգոր Տեր-Ղազարյանին պատկանող ամրաններ արտադրող «Ջի Թի Բի սթիլ» ընկերության գործունեության հետ, թող որոշեն ընթեցողները։ Բայց մինչ այդ էլ իշխանությունները պակաս առատաձեռն չէին այս ընկերության ու իր սեփականատիրոջ նկատմամբ։

7.2 միլիարդով ինչեր կարելի էր անել, որ չեն արել։ Դա էլ «Հայաստան» հիմնադրամի 100 միլիոնը չէ, որ ասեն՝ խառնել ենք բյուջեի փողերին ու հետքը կորցրել։ Պետական միջոցներով սեփական քաղաքական շահերն են առաջ տարել։ Այսօր էլ շարունակում են նույնն անել։ Սպասվող ընտրություններին ընդառաջ՝ պատրաստվում են ավելացնել դոտացիաները, սուբսիդիաները ու կրկին՝ պարտքերի հաշվին։ Մի քանի ամսում արդեն հասցրել են բյուջեի վրա 1 մլրդ դոլարից ավելի պարտք դնել։

Անկախ այդ ամենից, ակնհայտ է, որ «Թրամփի ուղին» նվազեցնում է Ռուսաստանի ու Իրանի ազդեցությունը մեր տարածաշրջանում, քանի որ դրանով մատակարարման ճանապարհները շրջանցում են նրանց ուղիները։ Եթե ոչ այս պահին, հետագայում դա ոչ միայն տնտեսական, այլև քաղաքական հակազդեցության պատճառ կարող է դառնալ այս երկրների կողմից՝ իր տեսանելի ու անտեսանելի հետևանքներով հանդերձ։ Դեռ չենք խոսում Չինաստանի մասին, որի հետաքրքրությունները կապված են Մետաքսի ճանապարհի նախագծի հետ։ 

Հայաստանի իշխանավորները, հատկապես՝ իշխանության որոշ շրջանակներ, իրենց բացահայտ անպատժելի են զգում։ Թաքնվելով իշխանության լծակների հետևում, կարող են աջ ու ձախ ոտնահարել օրենքներն ու քաղաքացիների իրավունքները, բռնանալ նրանց սեփականությանը, արհամարհել անգամ միջազգային պարտավորությունների շրջանակներում ստանձնած պարտադիր կատարման ենթական պահանջները։

Ադրբեջանի զբոսաշրջիկը ինչպե՞ս է եկել, ի՞նչ նպատակով է եկել Հայաստան, որտե՞ղ է անցկացրել իր զբոսաշրջային «հանգիստը», ոչինչ հայտնի չէ։ Իրավասու մարմիններն այդ մասին լռում են։ Գուցե նույնիսկ տեղյակ էլ չեն։ Հայտնի է միայն, որ նա Հայաստանում անցկացրել է 3 օր։ Այդ 3 օրերին ո՞ւր է գնացել, ի՞նչ է արել, ո՞ւմ հետ է հանդիպել, ոչ մի տեղեկություն չկա։ 

Նիկոլ Փաշինյանի մոտ նախագահ աշխատող Վահագն Խաչատուրյանը, որի արածն այսքան տարի եղել է պետության հաշվին արտասահմաններում անիմաստ շրջագայելն ու թաղման արարողություններին մասնակցելը, վերջին օրերին ակտիվացել է։ Օրերս Սյունիք կատարած այցի, այն էլ՝ եռօրյա այցի ընթացքում մի շարք տարօրինակ, երբեմն էլ՝ անհարկի հայտարարություններ արեց։

Միջազգային արբիտրաժը սեփական վճիռները կատարելու պարտադրանքի միջոցներ չունի, սակայն ունի այնպիսի գործիքներ, որոնց կիրառումը հետագայում ծանր է նստելու պետության վրա։ Ընդհուպ այն, որ դա կարող է տարածվել երկրի արտաքին ակտիվների վրա։  

Իրականում ոչ մի խնդիր էլ չի լուծվել ու առաջվա նման հայկական կոնյակը հարկադիր ստուգման է ենթարկվում Վրաստանում, որի իրավունքը վրացական մաքսային մարմինները չունեն։ Այդ անօրինականությունը դադարեցնելու ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկելու փոխարեն՝ Գևորգ Պապոյանն ուրախանում է, որ ստուգումների արդյունքում հայկական կոնյակի որակը 90-95 տոկոսով համապատասխանում է ստանդարտներին։

ՀԷՑ-ը դեռ իրենցով չարած, արդեն քննարկում են այն կառավարման հանձնելու կամ ուրիշին վաճառելու հնարավորությունը։ Հայտնվել են նաև մարդիկ, ովքեր պատրաստ են խաղալ իշխանության խաղը ու մտնել այդ ծանրության տակ՝ հաշվի չառնելով, թե վաղն ինչ է սպասվելու իրենց։

Նախորդ շաբաթավերջին տարածվեց մի տեղեկություն, որ Հայաստանի կառավարությունն ընդունել է Հայաստանի Հանրապետության արտահանման խթանման 2025-2030 թվականների ռազմավարական ծրագիրը և դրա կատարումն ապահովող գործողությունների ծրագիրը հաստատելու մասին որոշումը:

Սևանում Վարդավառը նշելը կամ վիզա ստանալու հերթերն ամենին էլ լավ ապրելու չափանիշներ չեն։ Պարզապես, երբ իրական կյանքում առաջընթաց չկա, այսպիսի ճղճիմ քարոզչական փուչիկներով են փորձում խաբել ու կերակրել հասարակության։ Դրանից մարդկանց կյանքում բան չի փոխվում, հատկապես, երբ ամեն առավոտ առերեսվում են ապրելու դժվարություններին, համատարած թանկացումներին ու իրենց խղճուկ աշխատավարձերին։

Պաշտոնական վիճակագրությունը վերջին ամիսներին Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճի արագացում է արձանագրում։ Սակայն այդ աճերն իրական զարգացումների հետ կապ չունեն։

«Այսքանից հետո ուզում եմ տեսնել այն քաջագործ օտարերկրյա ներդրողին, որը Սամվել Կարապետյանի հետ կատարվողից հետո Հայաստանում ներդրում կանի. օտարերկրյա ներդրողները փախնում են Հայաստանից»:

Այս պայմաններում մանր ու միջին բիզնեսի համար կառավարության ճնշմանը դիմանալն ուղղակի հերոսություն է։ Շատ ավելի, քանի սովորական հարկ վճարողի հերոսությունը։

Արդարացնելու համար ՀԷՑ-ը գործարար Սամվել Կարապետյանից խլելու փորձերը, Նիկոլ Փաշինյանն ասում է՝ ուր գնում եմ, քաղաքացիները դժգոհում են ՀԷՑ-ի աշխատանքներից։ «Վեոլիա ջուր» ընկերության գործունեությունից քաղաքացիների դժգոհությունների պակաս երբեք չի եղել, առավել ևս՝ չկա վերջին շրջանում, սակայն կառավարությունը նույնը չի անում «Վեոլիա ջրի»  հետ։

արեսկզբի ցածր աճերի համեմատ՝ 2025թ. մայիսից սկսած տնտեսական ակտիվության աճի (ՏԱՑ) տեմպն արագացել է՝ հիմնականում բազայի էֆեկտի հաշվին։ Հունիսին ՏԱՑ-ը թեև որոշակի դանդաղել է մայիսի համեմատ, սակայն հունվար-հունիս ամիսների կուտակային ՏԱՑ-ը շարունակել է արագանալ՝ հասնելով 6.3%-ի՝ հունվար-մայիսի 5.7%-ի համեմատ։ Աճի տեմպի արագացումը հիմնականում պայմանավորված է արդյունաբերության անկման տեմպի մեղմմամբ։

Առաջիկայում շատ ավելի վատ պատկերի պետք է պատրաստ լինել՝ հաշվի առնելով այն, թե ինչ է տեղի է ունենում Հայաստանի ամենախոշոր ներդրողներից մեկի՝ Սամվել Կարապետյանի բիզնեսի ու սեփականության հետ։ Հընթացս օրենքները փոխելով՝ ներդրողից փորձում են խլել իր սեփականությունը։ Նույնիսկ ձևականությունները չեն պահպանում, արհամարհած ունեն օրենքն ու սահմանադրական իրավունքը։

Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովն օրենսդրորեն անկախ կառույց է։ Այն ոչ մեկին, առավել ևս՝ կառավարությանը ենթակա չէ։ Հաշվետու է միայն Ազգային ժողովին՝ կատարած աշխատանքների վերաբերյալ տարեկան հաշվետվություն ներկայացնելու ձևով։

Հանձնաժողովի կողմից հաստատված սակագներով, բնակչությունը հիմա գրեթե 40 տոկոսով ավելի շատ է վճարում գազի համար, քան խոշոր սպառողները։ Առանձին սպառողների հետ տարբերությունը նույնիսկ անգամների է հասնում։ Բայց հանձնաժողովը որոշել է բոլորի համար անփոփոխ թողնել սակագները, որքան էլ վերջին տարիներին դոլարի էժանացման արդյունքում պարտավոր էր նվազեցնել բնակչությանը վաճառվող գազի սակագինը։

Հայաստանի տնտեսության կախվածությունը ռուսական շուկայից այնքան խորն է ու այնքան ընդգրկուն, որ ցանկացած ապրանքի արտահանման նույնիսկ մասնակի դադարեցումն ամբողջ ոլորտը կարող է կանգնեցնել կոլապսի առջև։ Դրան հերթական անգամ ականատես եղանք այն բանից հետո, երբ տարբեր պատճառաբանություններով՝ Ռուսաստանը որոշակի խստացումներ կիրառեց Հայաստանից ծաղկի արտահանման վրա։

Երբ ներդրողներից, այն էլ՝ խոշոր ներդրողներից, բառիս բուն իմաստով, խլում են իրենց ունեցվածքը՝ սա մեջքից ուղիղ հարված է պետությանը։ Ներդրողների նկատմամբ Հայաստանում իսկական պետական ռեկետ է իրականացվում։ Սրա հետևանքները ոչ թե Նիկոլ Փաշինյանը կամ իր քաղաքական արկածախնդիրների խմբակն է կրելու, այլ առաջին հերթին՝ պետությունն ու ժողովուրդը։ 

Մինչև դանակը ոսկորին չհասավ՝ տեղից չշարժվեցին։ Չնայած այդ ամենի մասին ժամանակին լավ էլ գիտեին։ Գիտեին, որ կարող են նման իրավիճակների բախվել, բայց ոչինչ չարեցին՝ դրանից խուսափելու համար։ Արդյունքում բազմաթիվ արտադրողներ այսօր էլ անորոշության առաջ են ու չգիտեն, թե որքանով հնարավորություն կստանան վերսկսել ծաղկի մատակարարումները։ Համոզված են, որ եթե կարճ ժամանակում իրավիճակը չփոխվի, ստիպված են լինելու իրենց աշխատանքի արդյունքը ջուրը լցնել։

Այսպիսի գործողություններով նպատակ ունեն լռեցնել ընդդիմախոսներին, ահաբեկել մարդկանց, խեղդել հասարակության շրջանում մեծացող դժգոհությունները, որոնք կապված են՝ ինչպես երկրում ձևավորված քաղաքական մթնոլորտի, այնպես էլ՝ սոցիալական պայմանների հետ։ Սոցիալական իրավիճակը երկում լարվում է, ու դա գնալով շատերի համար անտանելի է դառնում։ Մի կողմից՝ մարդկանց եկամուտները չեն ավելանում, մյուս կողմից՝ համատարած թանկացումներ են։

ՀԷՑ-ի դեմ իշխանությունների սկսած արշավը գնալով թափ է հավաքում։ Դրան միացել է նաև Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը։ Դա, իհարկե, զարմանալի չէ, եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, որ առաջին հայացքից  անկախ համարվող այս կառույցը  վաղուց վերածվել է կառավարության կցորդի և կատարում է այն, ինչ թելադրում են իշխանությունները։

Ժամանակին Հայաստանի էներգետիկ համակարգի կարևորագույն հանգույցների մեկը՝ բաշխիչ ցանցերը, վաճառվեց կամ ապապետականացվեց միջազգային երկու խոշորագույն ֆինանսական կազմակերպությունների՝ Համաշխարհային բանկի ու Միջազգային արժութային հիմնադրամի պահանջով։ Այն ժամանակ ցանցերը պետական էին, այսօրվա իշխանությունների լեզվով ասած՝ պատկանում էին ժողովրդին։ Միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունները համարում էին, որ դրանք պետք է «ժողովրդից վերցնել» ու հանձնել մասնավորին, որովհետև պետությունը լավ կառավարիչ չէ, համակարգում մեծ պարտքեր են կուտակվել՝ բարձր կորուստների պատճառով։

Նիկոլ Փաշինյանի Թուրքիա կատարած այցի ու Թուրքիայի նախագահի հետ հանդիպման մանրամասներն իշխանությունները շարունակում են գաղտնի պահել հանրությունից, չնայած դրա հետ կապված տարբեր տեղեկություններ շրջանառվում են։ Թվում էր, թե այցի արդյունքներով, գոնե ձևի համար, պիտի հայտարարվեր հայ-թուրքական ցամաքային սահմանը երրորդ երկրների քաղաքացիների ու դիվանագիտական անձնագիր ունեցողների համար բացելու մասին, բայց դա էլ տեղի չունեցավ։ Նիկոլ Փաշինյանի ու ՔՊ-ականների այս վաղեմի երազանքն էլ փորներումը մնաց։