Գլխավոր էջ

Ղարաբաղյան պատերազմի ծանր պարտությունից հետո, երբ իշխանության դիրքերը սկսել էին սասանվել, Նիկոլ Փաշինյանին  սատարելու, քաղաքական աջակցություն ցույց տալու ու ժողովրդին փողով սիրաշահելու համար, դեռևս 2021թ., Եվրամիության պաշտոնյաները հայտարարեցին առաջիկա 5 տարիներին Հայաստանին 2.6 մլրդ եվրոյի ֆինանսական օժանդակություն տրամադրելու մասին։

Նիկոլ Փաշինյանի ղեկավարած կառավարությունը խոստացել էր աղքատությունը Հայաստանում կիսով չափ կրճատել։ Հինգ տարում աղքատությունը, կարելի է ասել, գրեթե չի կրճատվել։ Այնինչ՝ պիտի կրճատվեր առնվազն 13 տոկոսային կետով։

Նիկոլ Փաշինյանն ասում է՝ այսօր Հայաստանը ծաղկող ու զարգացող պետություն է։ Որտեղի՞ց է վերցրել, որ այդպես է, հավանաբար միայն ինքը գիտի ու իր շրջապատը։ Այն, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանի տնտեության մեջ, հակառակի մասին է խոսում։ «Ծաղկող ու զարգացող» պետության տնտեսությունն այնպիսի խղճուկ վիճակում է, որ ամենախոշոր հարկատուն առևտրով զբաղվող ընկերություն է։ Այն էլ այնպիսի ընկերություն, որի գործունեությունը Հայաստանի տնտեսության հետ այնքանով է կապված, որ տարբեր երկրներից բջջային հեռախոսներ, տեխնիկա է ներմուծում ու արտահանում Ռուսաստան։

Ինչպե՞ս է կառավարությունը ստացել 56 հազար դրամ, հավանաբար դժվար չէ հասկանալ։ Շատ մեծ է եղել բարձր թիվ ցույց տալու գայթակղությունը։ Հատկապես որ, խոստացել էին մինչև 2026թ. նվազագույն կենսաթոշակի և կենսաթոշակի միջին չափերը հավասարեցնել պարենային և սպառողական զամբյուղների արժեքներին։ Երկու դեպքում էլ խոստումը չեն կատարել։ Թե՛ նվազագույն կենսաթոշակի, և թե՛ կենսաթոշակի միջին չափերն այսօր անհամեմատ ավելի ցածր են, քան պարենային և սպառողական զամբյուղների արժեքները։

Պարտքերով են երկիրը պահում։ 7 տարում ավելի շատ պարտք են կուտակել, քան Հայաստանի նորանկախ պատմության նախորդ ամբողջ ժամանակաշրջանում։

Այն բանից հետո, երբ տարվա կեսերին, մի քանի ամսվա անկումից հետո, մի կարճ ժամանակահատված զբոսաշրջային հոսքերը Հայաստան ավելացան, Գևորգ Պապոյանի ու Նիկոլ Փաշինյանի լեզուն բացվեց. Սկսեցին պարծենալ, թե Հայաստանը վերածել են տուրիզմի օջախի։ Զբոսաշրջային հոսքերն աննախադեպ տեմպերով ավելանում են, ու այսուհետ միշտ այդպես է լինելու։  

Պաշտոնական տվյալներով, այս տարվա առաջին կեսին Հայաստանի իրական տնտեսության մեջ կատարված օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների զուտ հոսքերը կազմել են ընդամենը 5 մլրդ դրամ։ Տարադրամի համարժեքով՝ խոսքը 6 ամսում հազիվ 13 մլն դոլարի մասին է։

Տարեսկզբից խոսում են բյուջեի հարկային եկամուտների բարձր կատարողականների մասին, սակայն կառավարությունը հույս չունի, որ այս տարի էլ կհաջողի նախատեսած հարկերն ամբողջությամբ ապահովել։

Դեպի Հայաստան բեռներ տարանցելու սահմանափակումները վերացնելու վերաբերյալ Ալիևի հայտարարությունն այնքան է ոգևորել Հայաստանի այսօրվա կառավարիչներին ու նրանց արբանյակներին, որ պատրաստ են նրա առաջ նորանոր խոնարհումների։ Դրա համար էին հավանաբար շտապում զոհաբերել Արցախն ու հազարավոր երիտասարդին։

Ռոմանոս Պետրոսյանը ՀԷՑ-ում կառավարության ժամանակավոր կառավարիչ էր նշանակվել, որպեսզի հիմքեր ստեղծեր՝ արդարացնելու ընկերությունը խլելու իշխանությունների անօրինականությունները, բացահայտեր ընկերության սեփականատերերի ու նախկին ղեկավարների  չարաշահումները, վարկաբեկեր նրանց ու ցույց տար, որ թալանել են սպառողներին, նրանց հաշվին միլիոններ են աշխատել, միտումնավոր անվտանգային խնդիրներ են ստեղծել սպառողների համար։

Հայաստանը թուրքական աշխարհի մաս դարձնել ձգտող ՔՊ-ական իշխանությունը սկսել է թուրքական մոդելները պրոյեկտել Հայաստանում։ Ուզում են թուրքական գյուղատնտեսական ապահովագրության համակարգը տեղայնացնել։ Ուսումնասիրություններ ու խորհրդակցություններ են անցկացնում թուրքերի հետ։

Երկրորդ ամիսն անընդմեջ աշխատավարձերը Հայաստանում նվազում են։ Թվում է, թե սա պիտի անհանգստացներ իշխանություններին։ Բայց այս մասին չի եղել, որ Նիկոլ Փաշինյանը կամ ՔՊ-ական քարոզիչները որևէ բան ասեն։ Պարզաբանեն, թե ինչո՞ւ են աշխատավարձերը նվազում, և դա ինչպե՞ս է ազդում մարդկանց կյանքի վրա։

Կառավարության գործունեության ակտիվ քարոզիչ Գևորգ Պապոյանը մեկ ամիս առաջ մի ոգեշունչ գրառում էր կատարել՝ փորձելով ցույց տալ, թե՝ տեսեք, կառավարության արտահանման աջակցության ծրագրերն ինչպես են արդյունք տալիս, ԵՄ շուկաներ հայկական արտադրության ապրանքների արտահանումը կտրուկ ավելացել է։

ՔՊ-ական վարչախումբն ընտրություններին է մոտենում թղթի վրա մնացած ծրագրով։ Չնայած ջանում են ներկայացնել, թե կատարել են տված խոստումները, բազմաթիվ ծրագրեր մնացել են անկատար։ Խոսքը քաղաքական կամ աշխարհաքաղաքական ծրագրերի մասին չէ, որոնք ամբողջությամբ տապալել են, խոսքը սոցիալական, տնտեսական, կրթական ծրագրերի մասին է, որոնք չեն կատարել։

Թեև հաջորդ տարվա պետական բյուջեի նախագծում պետական համակարգի աշխատողների աշխատավարձերի բարձրացման մասին որևէ խոսք չկա, վերջերս Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, թե պատրաստվում են վերանայել պետական ապարատի աշխատավարձերը։ Նույնիսկ որոշումն արդեն կայացրել են, բայց իբր վախենում են բարձրաձայնել։

Ստացվում է՝ քաղաքացիները փաթեթները ձեռներին պիտի սպասեն, թե երբ պատրաստ կլինի առողջապահական համակարգը, որպեսզի կարողանան օգտվել իրենց հասանելիք բժշկական ապահովագրությունից։

Հիփոթեքային վարկերի տոկոսները փոխհատուցելու համար այս տարի կառավարությունը պատրաստվում է պետական բյուջեից ահռելի գումարներ հատկացնել։

ՔՊ-ական վերնախավը վերջապես գիտակցեց, որ այդքան փափագած եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրման համակարգի ներդրումը կանգնեցրել են տապալման փաստի առաջ։

Հայաստանի կառավարությունը մոլագարի նման մի գլուխ պարտքեր է վերցնում։ Մինչև տարեվերջ պատրաստվում են կառավարության պարտքն ավելացնել աննախադեպ 1 մլրդ 809 մլն դոլարով՝ հասցնելով 14 մլրդ 147 մլն դոլարի։

 Վերջին 7 տարիներին իշխանությունները երկիրը բառացիորեն վերածել են վարկային գաղութի։ «Կոռուպցիայի դեմ պայքարի», «տնտեսական աճի» ու «բարեկեցության» վերաբերյալ բարձրագոչ խոսքերը են ասում, բայց չեն ասում, որ տնտեսությունը զարգացնելու, ներդրումներ բերելու, արդյունաբերական ներուժը ավելացնելու փոխարեն՝ քաղաքացուն ու երկիրը մխրճել են վարկային ճահճի մեջ։

Կառավարությունը պատրաստվում է պետական կառավարման մարմինների թիվն ավելացնել ևս մեկով։ Որոշել են կիբեռանվտանգության հարցերով զբաղվող նոր մարմին ստեղծել, որի պահպանումը պետական բյուջեի վրա բավական խոշոր գումար կարժենա. Խոսքը տարեկան 4-6 մլրդ դրամի կամ 10-15 մլն դոլարի մասին է։

Փաստացի Հայաստանը գտնվում է մի իրավիճակում, որ մի կողմից՝ ծնելիությունն է նվազում, մյուս կողմից՝ արտագաղթի տեմպերը չեն դադարում։

Մինչ Նիկոլ Փաշինյանը Տիգրան Ավինյանի հետ փորձում է չոր դուրս գալ պետությանը միլիոնների վնասներ հասցրած ԱՆԻՖ-ի շուրջ ստեղծված խայտառակ պատմությունից ու պատասխանատվությունը դնել ուրիշների վրա, հայտվում է արտասահմաններում թաքնվող ԱՆԻՖ-ի նախկին տնօրենն ու Նիկոլ Փաշինյանին է մեղադրում հետաքրքրությունների ֆոնդի միջոցով իրականացված ծրագրերի ձախողման համար։

Նախորդ շաբաթվա վերջին կառավարությունը հավանություն տվեց 2026թ. պետական բյուջեի նախագծին։ Բյուջեի եկամուտները և ծախսերը հաջորդ տարի կավելանան։

ՔՊ-ական իշխանությունները, իրենց քաղաքական ամբիցիաները բավարարելու համար, վերջին տարիներին Հայաստանը դրել են հսկայական պարտքերի տակ։ Բայց դա նրանց չի խանգարում այսօր էլ նույնն անել։

7 տարի է՝ թալանը հատիկ-հատիկ հետ են բերում, այդպես էլ ոչ մեկը չտեսավ՝ ինչպես հետ բերված թալանը, այնպես էլ՝ դրա արդյունքը։ Պարբերաբար հետ բերած թալանի վերաբերյալ թվեր են հրապարակում, բայց հետ բերած թալանը ոչ մի տեղ չի երևում։ Երբեմն էլ նույնը բանը մի քանի անգամ են հետ «բերում»։։ Կարծում են՝ դրանով հատիկ-հատիկը դառնում է տասնապատիկ։

Կառավարությունը պետական բյուջեի դեֆիցիտը ֆինանսավորելու համար անցել է վարկային միջոցներով նախատեսված ծրագրերի բյուջեների կրճատմանը. փող է պետք հայթայթել դեֆիցիտը փակելու համար։

Վերջին շրջանում իշխանությունները բացահայտ տնտեսական տեռոր են իրականացնում բիզնեսի նկատմամբ, երբեմն՝ ակնհայտ քաղաքական երանգներով։ ՀԷՑ-ը դրա վառ օրինակներից մեկն է։ Բայց ՀԷՑ-ը բոլորովին էլ եզակի չէ։ ՀԷՑ-ի պարագան ավելի շատ քաղաքական է, չնայած քաղաքականի տակ նաև տնտեսական բաղադրիչ կա։ ՀԷՑ-ը ոչ միայն քաղաքական նպատակով են ուզում խլել, այլև մտադիր են տիրանալ դրան։ Իշխանության ներսում կան մարդիկ, ովքեր աչք ունեն ՀԷՑ-ի վրա։

Այս իրավիճակի առաջացման մեղավորն առաջին հերթին իշխանություններն են, որոնք տարբեր միջոցներով անհարկի ծանրացրել  են կառուցապատողների ֆինանսական բեռը՝ պարարտ միջավայր ստեղծելով նրանց սնանկացման համար։ Սնանկացումը շատ դեպքերում դարձել է ֆինանսական բեռից ազատվելու միակ միջոցը։ Ոչինչ, որ դրա հետևանքով բազմաթիվ քաղաքացիներ ստիպված կլինեն կորցնել բնակարանն ունենալու հույսը։

Շենգավիթում միջին գների տարբերությունը՝ 7 հազար դրամի, Ավանում՝ 3 հազար դրամի, էրեբունիում՝ 2.5 հազար դրամի սահմաններում է։