Եվրոպայի հետ ինտեգրացիայի մասին հայտարարություններ անող Հայաստանի իշխանության համար իրականում իդեալական է Եվրոպայի հետ հարաբերությունների ներկայիս որակն ու ռեժիմը, երբ Եվրոպայի մաս կազմելու մասին խոսվում է միայն հայտարարությունների մակարդակում, ու միաժամանակ Եվրոպայից ստացվում է փող` այդ մասին խոսելը շարունակելու համար:
Հայաստանում ինչ-որ բան է փոխվել: Փոխվել է ինչ-որ տեղ՝ խորքում, գուցե հավաքական ենթագիտակցության մեջ: Որքան էլ առանձին վերցրածների գիտակցությունը, կամ այն, ինչ հանդես է գալիս՝ որպես գիտակցություն, փորձում է դիմադրել` համոզելով, որ վերադարձել ենք «բնականոն հուն»:
Վաղուց հասունացել է պետությունն իշխանությունից տարանջատելու հարցը: Հակառակ դեպքում իշխանության` անցողիկ լինելու օբյեկտիվ հատկանիշը տարածվելու է նաև պետության վրա:
Հայրենիքը պահում են սահմանագծում, հանձնում` աշխատասենյակներում: Դա իրականություն է, որն այլևս թաքցնել հնարավոր չէ, որովհետև համազգային ողբերգությունը չի կարող պետական գաղտնիքի նշանակություն ունենալ:
Հասարակությունը ցույց է տվել, որ պետությանը սպառնացող ագրեսիայի դեպքում ունակ է համախմբվելու: Եվ եթե դա տեղի ունեցավ ադրբեջանական զինված ագրեսիայի դեպքում, կարող է տեղի ունենալ նաև ռուսական ագրեսիայի պարագայում, որը, իհարկե, զինված չէ, բայց կարող է շատ ավելի վտանգավոր հետևանքներ ունենալ: Այդ թվում` նաև ռազմական:
«Սուս մնացեք»: Մինչև հասարակությունը կգտնի ձեզ լռեցնելու ձևը: Ինչպես կարողացավ լռեցնել ադրբեջանցիներին, որոնք կրակում էին ձեր գաղափարական հայրերի վաճառած զենքով:
Ամիսներ շարունակ Հայաստանի իշխանությունը բոլոր խողովակներով տարածում էր, թե Մեդվեդևը Երևան է գալու՝ հայտարարելու, որ Հայաստանին մատակարարվող գազի գինը նվազելու է: Ամենայն հավանականությամբ, այդպես էլ լինելու է: Ու գազի մի քանի կոպեկ էժանացման լուրից կուրացած Մեդվեդևին ոչ մեկը չի համարձակվելու հարցնել անցած չորս օրերին Ռուսաստանի «դաշնակցային պահվածքի» ու անցած չորս տարիներին Ադրբեջանին զենք վաճառելու ու էլի շատ այլ հարցերի մասին:
Այդ պատերազմի նպատակը պետք է լինի Հայաստանի Հանրապետության` որպես ինքնիշխան պետության, կարգավիճակի վերանվաճումը և Ռուսաստանի հետ նորմալ, իրավահավասար հարաբերությունների հաստատումը:
Իշխանությանն անհրաժեշտ է վստահելի սերնդափոխություն, անհրաժեշտ է, որպեսզի իշխանությունը փոխանցի այնպիսի երիտասարդների, որոնց համար գործող իշխանությունները կլինեն «հեղինակություն», իսկ նրանց ունեցվածքը կլինի անձեռնմխելի:
Մենք կորցրել ենք անկախ պետություն ունենալու ցանկությունը, ստրկամտությունն է դարձել ազգային կենսակերպ: Արդյունքում՝ Պուտինը դարձել է հայ ազգի իդեալը: Պուտինը գրավել է ոչ թե Հայաստանի տարածքը, հայ հասարակության ուղեղն ու հոգին, հույսն ու հավատը, ինչը շատ ավելի անդառնալի է, քան անգամ տարածքի կորուստը:
Հայաստանի ընդդիմության ռուսական հատվածն այս ելույթը կարող է Կրեմլին ներկայացնել՝ որպես Ռուսաստանին ու ՀԱՊԿ-ին «դավաճանության» փորձ, ու փորձել Հայաստանում ներքաղաքական գործընթացներ հրահրելու, իշխանափոխության ալիք բարձրացնելու «դաբրո» ստանալ: Լևոն Զուրաբյանի ու Սմբատ Կարախանյանի ականջը կանչի:
Կախված ներքաղաքական զարգացումներից, իշխանությունը կարող է զգալ Գագիկ Ծառուկյանի պահանջը: Դրա համար էլ նա շարունակում է գումարներ ծախսել «բարեգործության» վրա:
Այս նախաձեռնության հիմքում դրված է այն սկզբունքը, որով ՀԱԿ-ն առաջնորդվում է տարիներ շարունակ: Իսկ ավելի ճիշտ՝ դա այն սկզբունքն է, որով գործել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը՝ ինչպես իր նախագահության տարիներին, այնպես էլ՝ դրանից հետո: «Ով մեզ հետ չէ, մեր դեմ է»,- դա է ՀԱԿ-ի սկզբունքը, որն արտահայտվել է նաև այդ նախաձեռնության հիմքում:
Հայաստանի ամենամեծ խնդիրներից մեկն այն է, որ իշխանությունները քրեական պատասխանատվության չեն ենթարկվում ընտրություններից հետո թափված արյան համար, ընդդիմությունն էլ բարոյական պատասխանատվություն չի կրում հասարակությանն այդ ճանապարհով տանելու ու տապալվելու, ձախողելու համար:
Հանրահավաքների առնվազն առաջին երեք օրերին արձանագրված ռեսուրսով հնարավոր չէ տապալել սահմանադրական հանրաքվեն՝ անգամ առանձին վերցրած մեկ ընտրատեղամասում, իսկ այդ ռեսուրսով հանրային փորկության ճակատը կարող է հասնել առավելագույնը՝ Ոստիկանության որևէ գումարտակի հրամանատարի հրաժարականին:
Մինչ Հայաստանում բոլորը զբաղված են սահմանադրական փոփոխություններով, «այո»-ի ու «ոչ»-ի քարոզչությամբ, Հայաստանի շուրջ տեղի են ունենում իրադարձություններ, որոնք իրենց մեջ բավական մեծ վտանգներ են պարունակում երկրի համար:
Իրավիճակի ողջ նրբությունն այն է, որ Տիգրան Խաչատրյանը նշանակվել է ոչ թե որևէ «հարազատ ՀՀԿ-ականի», այլ «սկզբունքային ընդդիմադիր» ՀՅԴ-ականի օգնականի պաշտոնում: Սա շատ խորհրդանշական քայլ է, որը ցույց է տալիս ՀՅԴ-ի «հարազատացումը» Հանրապետականի հետ:
Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, մեղմ ասած, չափազանցնում է իր այն գնահատականում, թե Ռուսաստանը կարող է ցանկանալ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորում: Չափազանցնում է՝ անուղղակիորեն հերթական անգամ ծառայություն մատուցելով Կրեմլին, որի համար այս խառնակ ժամանակներում շատ անհրաժեշտ է ներկայանալ՝ որպես խաղաղարար տերություն:
Ռուսական ինքնաթիռի խոցմանը հետևած Մոսկվայի պաշտոնական առաջին արձագանքը բավական խիստ էր: «Դա հարված է թիկունքից»,- հայտարարեց ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը: Հայոց ցեղասպանության հարցն օգտագործելով Թուրքիայի հասցրած «թիկունքից հարվածին» պատասխանելու համար՝ Ռուսաստանն իրականում թիկունքից հարված է հասցնում Հայաստանին:
Բոյկոտն ամեն ինչ Ադրբեջանի խավիարային դիվանագիտության վրա բարդելու քաղաքականության շարունակությունն է, որը միայն մեկ իմաստ ունի՝ արդարացնել հայկական դիվանագիտության խայտառակ գործելաոճը, ավելի ճիշտ՝ անգործությունը:
Եթե ցանկանում եք տնտեսական հաջողության հասնել «պահպանողական» ճանապարհով, կամ, եթե ցանկանում եք հաղթել ընտրություններում սովորական մեթոդներով, ապա երկու դեպքում էլ ի սկզբանե խաղը տանուլ է տրված: Դա նշանակում է, որ պետք է փնտրել ոչ ստանդարտ, «միաբջիջությունից դուրս» եղանակներ:
Հայաստանում որքան սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը վատթարանում ու մարդկանց դժգոհությունն ավելանում է, այնքան ընդդիմությունն ավելի հեղինակազրկվում ու կորցնում է վստահությունը հասարակության շրջանում:
Առաջին հայացքից կարող է թվալ, որ սահմանադրական փոփոխություններն իրենց հիմքում կարող են լուծել որակի խնդիրը: Մեխանիկական իմաստով՝ այո, սակայն բովանդակային առումով՝ հազիվ թե: Քանի որ կառավարման կարգի փոփոխությունից հետո էլ համակարգը «լցված» է լինելու նույն կուսակցություններով ու նույն դեմքերով:
Ովքեր համաձայն չեն, թող ասեն՝ «այո», ովքեր համաձայն են, թող ասեն՝ «ոչ»: Դրանից ևս ոչինչ չի փոխվելու:
Բացառված չէ, որ Մոսկվան շանտաժի միոջոցով ՀՀ իշխանությանը փորձում է հասկացնել, որ տարածքների վերադարձին չհամաձայնելու դեպքում կարող է «ներքին դիմադրություն» կազմակերպել և տապալել հանրաքվեն:
Ո՞րն է Գագիկ Ծառուկյանին քաղաքականություն վերադարձնելու՝ իշխանության նպատակը. դժվար է միանշանակ ասել: Պատահական չէ, որ հենց Ծառուկյանի բիզնեսներում հարկային ստուգումների ավարտի մասին տեղեկությունների հրապարակմանը հաջորդող օրերին տեղեկություններ հրապարակվեցին, որ ԲՀԿ են վերադառնում փետրվարյան իրադարձություններից հետո կուսակցությունից հեռացած գործարար պատգամավորները:
Կենցաղային մակարդակից մինչև քաղաքական քննարկումներ՝ ամենահաճախ հնչող հարցն այն է, թե երբ է Հայաստանը երկիր դառնալու: Կարելի է այդ հարցին պատասխանելու համար մի քանի էջանոց տարբերակների ցանկ գրել:
Ուորլիքն ասում է, որ երկու ժողովուրդները հոգնել են պատերազմից, և, որ բավական է, պետք է հասնել խաղաղության: Միանգամայն իրավացի է ամերիկացի դիվանագետը: Սակայն կա մի նրբերանգ, որի մասին Ուորլիքը գիտի, բայց հասկանալի պատճառներով՝ չի բարձրաձայնում:
Հայաստանի քաղաքական կյանքը շարունակում է պտտվել երեք նախագահների առանցքի շուրջ: Այն, ինչ տեղի է ունենում երկրում, հանրային քաղաքական կյանքում, ուղղակի կամ անուղղակի կապված ու պայմանավորված է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի ու նրանց ընդդատյա ու նրանց սպասարկող համակարգերի հետ:
Ովքե՞ր են Կրեմլի գործակալները Հայաստանում: Այս հարցը ոչ միայն հռետորական չէ, այլ շատ առարկայական է ու հասցեական պատասխաններ է պահանջում՝ անուն-ազգանուններով, զբաղեցրած պաշտոններով ու հանրային դիրքով: