Վրացի քաղաքագետ Կախա Գոգոլաշվիլին գտնում է, որ պատերազմը Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև իրականում, իհարկե, միայն Ուկրաինայով չի սահմանափակվում: Ըստ նրա, ի սկզբանե պարզ էր, որ սա միայն Ուկրաինայի հարցը չէ, քանի որ ՌԴ-ն փորձում է որոշել աշխարհում իր ապագա շատ ավելի մեծ տեղը, քանի որ ՌԴ նախագահը չի համակերպվել ԽՍՀՄ փլուզում պատմական իրադարձության հետ:
«Երևանի՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին դիմելու որոշմանը, Մոսկվան որպես բնականոն քայլ պետք է վերաբերվի: Կարծում եմ՝ կտրուկ բացասական դիրքորոշում չկա»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսեյ Մալաշենկոն՝ անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացի վերականգնման հնարավորություններին և դրա վերաբերյալ աշխարհաքաղաքական տրամադրություններին:
Թուրքիան հետպատերազմյան տարածաշրջանային գործընթացներում հավակնում է գլխավոր միջնորդի դերին: Չնայած ռուս-արևմտյան սուր լարվածության փուլում Թուրքիայի բարձրագույն իշխանությունները ցանկանում են միջնորդի, կամրջի դեր ստանձնել Ռուսաստանի-Ուկրաինայի-ՆԱՏՕ-ԱՄՆ-ի միջև, Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունն իրականացնողները նաև գտնում են, որ ո՛չ հայ-թուրքական նորմալացման գործընթացին են հարկավոր արտաքին միջնորդներ, այս դեպքում՝ Ռուսաստանը, ո՛չ էլ Երևան-Բաքու Խաղաղության համաձայնագրի բանակցային գործընթացին, այս դեպքում՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը կամ Ռուսաստանը:
Երեկ՝ մարտի 16-ին, ՀՀ Կառավարության փոխանցմամբ, հայ-ռուսական բարձրաստիճան հեռախոսազրույց է տեղի ունեցել, որի ընթացքում քննարկվել է Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակը և անդրադարձ է կատարվել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի, 2021 թվականի հունվարի 11-ի և 2021 թվականի նոյեմբերի 26-ի եռակողմ հայտարարություններով ամրագրված պայմանավորվածությունների կատարման ընթացքին:
Ուկրաինական ճգնաժամում աշխարհաքաղաքական կենտրոնների և հատկապես Ռուսաստանի ու Արևմուտքի միջև ուժային հավասարակշռությունների հնարավոր փոփոխման ֆոնին ուշագրավ է հետևել՝ ինչպես եվրասիական գոտու, դրան մոտ գտնվող բոլոր երկրների վերադիրքավորումներին, այնպես էլ՝ հատկապես բուն հարավկովկասյան երկրների արտաքին քաղաքական «շարժումներին»:
Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում Ադրբեջանի սրած ռազմական լարվածությունն ուղեկցվում է ակտիվ դիվանագիտական գործընթացով: Պետք է արձանագրել, որ այս իրավիճակին նախորդեցին Փաշինյանի ու Ալիևի շփումները Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հետ, ինչպես նաև Ալիև-Էրդողան, Չավուշօղլու-Բայրամով բանակցությունները՝ այս օրերին Անթալիայում ընթացող դիվանագիտական ֆորումին զուգահեռ:
Աշխարհաքաղաքական լարվածությունը հրաբխանման զարգանում էր դեռևս 2014 թվականից, պարզապես, չգիտես ինչու, դա շատերը չէին զգում: Ոչ բոլորն են հասկանում քաղաքականությունից, թեև ցանկացած մեկը մեկնաբանում է: Բայց հիմա բոլորն արդեն այդ իրավիճակը նկատել են։ Ի դեպ, այս փլուզման մաս դարձան նաև Ղարաբաղի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունները, քանի որ հայ-ադրբեջանական շփման գծում առաջին սաստիկ լարվածությունը տեղի ունեցավ նույն 2014 թվականի օգոստոսին։
«Ուկրաինայի պատերազմի պայմաններում ինչպե՞ս է աշխատելու Ղարաբաղյան հակամարտության դիվանագիտությունը, բարդ է պատկերացնել»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով ԵԱՀԿ ՄԽ-ին դիմելու հայկական կողմի նախաձեռնությանն ու Խաղաղության համաձայնագրի վերաբերյալ ադրբեջանական կողմի ներկայացրած նախապայմաններին՝ 5 կետերին։
Ուկրաինայի շուրջ ծավալվող դինամիկ աշխարհաքաղաքական զարգացումների ֆոնին Բաքուն ընդլայնում է ռազմական ագրեսիան Հայաստանի և Արցախի նկատմամբ:
«Լիովին ակնհայտ է, որ ՌԴ քաղաքական իշխանությունը թույլ է տվել սխալ՝ թերագնահատելով ուկրաինական դիմակայությունը, խոսքը նաև դիմակայության հոգեբանական բաղադրիչի մասին է: Որքան էլ տարօրինակ է, մեզ մոտ լրջորեն ակնկալում էին, որ լինելու է այնպես, ինչպես 2014 թվականին Ղրիմում: Քաղաքական վերնախավի այս խորապես սխալական կարծիքը «քաշեց » բանակին, քանի որ բանակն առաջնորդվում էր այս քաղաքական հրահանգով, որի հետևանքով կրում է անհարկի կորուստներ: Որքան հասկանում եմ, դա այդպես է, ու հիմա, ինչպես երևում է, ողջ պլանը վերանայվում է»
Արդեն երկու շաբաթ երկարաձգվող Ռուսաստանի հայտարարած հատուկ ռազմական օպերացիան Ուկրաինայի տարածքում արմատապես փոխել է իրավիճակն աշխարհում՝ նոր անվտանգային, տնտեսական, էներգետիկ սպառնալիքների ու մարտահրավերների առջև կանգնեցնելով Եվրոպան, հետսովետական տարածքը՝ միևնույն ժամանակ խաղի նոր կանոններ թելադրելով գրեթե բոլոր մեծ ու փոքր խաղացողներին:
Չնայած ռուս-ուկրաինական ֆրոնտում Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի աշխարհաքաղաքական գերզբաղվածությանը, Հայաստանի ու Ադրբեջանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակի կապակցությամբ Մակրոնն ուղերձներ հղեց Նիկոլ Փաշինյանին ու Իլհամ Ալիևին: Փաշինյանին ուղարկված նամակում Մակրոնը շեշտում է.
Ռուս-ուկրաինական պատերազմի և աշխարհաքաղաքական իրավիճակի արմատական փոփոխությունների ֆոնին սկսում է «եռալ» տարածաշրջանային «կաթսան»: Ռազմական լուրջ լարվածության բռնկման միտումներ են ի հայտ գալիս:
«Հարավային Կովկասում առանձին մեծ ռազմական բախման հավանականությունը քիչ եմ համարում, շատ ավելի վտանգավոր է այն, որ փլուզվում են բոլորի կողմից ընդունված բանակցային ձևաչափերը, աշխարհը տարերային ու անվերահսկելի փուլ է թևակոխում»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց վրացի քաղաքական վերլուծաբան Իրակլի Մենագարիշվիլին՝ անդրադառնալով Ուկրաինայում պատերազմին զուգահեռ իրավիճակի սրմանը Հարավային Կովկասում՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին և Արցախում:
«Որևէ մեկը չի կարող ասել, թե ՌԴ ռազմական օպերացիան Ուկրաինայում ինչ ժամկետի համար է նախատեսված»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական փորձագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինը` անդրադառնալով ռուս-ուկրաինական պատերազմի ընթացքին։
168.am-ի հետ զրույցում այս մասին ռուս թուրքագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին ասաց, որ ռուսական կողմը բացարձակ հետաքրքրված չէ այս գործընթացում Թուրքիայի միջնորդության հեռանկարով և ակնհայտորեն անվտանգության երաշխավորի մասին պայմանավորվածությունը ուկրաինաթուրքական պայմանավորվածությունների տիրույթում է, որը գուցե ՌԴ-ն հաշվի է առել՝ որպես սպասելի զարգացում:
«Միևնույն ժամանակ հետսովետական տարածքում բազմավեկտորության քաղաքականություն վարում են գրեթե բոլոր երկրները, այդ թվում՝ Հայաստանը, և դա դառնում է վնասակար, քանի որ, երբ կա Ռուսաստան-Արևմուտք կոշտ դիմակայություն, ապա պետք է ընտրել պետության առաջնահերթությունները: Հայաստանը ցանկանում է լինել թե՛ Արևմուտքի, թե՛ Ռուսաստանի հետ, բայց այս իրավիճակում գոնե չեզոքությունն ավելի լավ է, քան հակառակորդը, Հայաստանի համար դա լավագույնն է:
«Նման ձևով աշխարհակարգի փոփոխությունը լինելու է արմատական, խաղադրույքները բարձր են, ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Արևմուտքի կողմից»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ անդրադառնալով Ռուսաստանի սկսած ռազմական գործողություններին Ուկրաինայում: Նա տեղի ունեցողը որակեց Եվրոպայում պատմության նոր էջ, որի հետևանքով աշխարհում և եվրոպական կոնտինենտում ուժային բալանսներ են փոխվելու, և թե ինչ պատկեր է ձևավորվելու՝ հնարավոր չէ նույնիսկ ասել:
«Թե ո՞րն է գինը՝ չգիտենք, թե մենք բոլորս ի՞նչ գին ենք վճարելու այս ամենի դիմաց և այս ամենի հնարավոր ելքից ինչպե՞ս ենք տուժելու՝ չենք կարող ասել, նույնիսկ Ռուսաստանի պարտությունից: Դա շատ հնարավոր է, սակայն կա մեծ վտանգ, որ Պուտինը կօգտագործի նույնիսկ միջուկային զենք, դա կլինի աղետ աշխարհի և հատկապես՝ Եվրոպայի, Ռուսաստանի համար: Հարցը նույնիսկ այն չէ՝ Ռուսաստանը կհաղթի՞, թե՞ կպարտվի, քանի որ ցանկացած ելք այս պահին բարդ է թվում»,- ասաց քաղաքագետը:
Բանաձևի օգտին է քվեարկել թվով 141 երկիր, դեմ 5 երկիր՝ ՌԴ-ն, Բելառուսը, Սիրիան, Սիրիան, Էրիթրեան և Հյուսիսային Կորեան։ Ձեռնպահ է քվեարկել 35 երկիր, այդ թվում Չինաստանը, Հնդկաստանը, Ղազախստանը, Պակիստանը, Իրանը, Իրաքը և այլն։ Նշենք նաև, որ Ադրբեջանը չի մասնակցել քվեարկությանը։
«Ռուսաստանին չպետք է Ուկրաինայից վտանգ սպառնա ո՛չ ուղիղ ռազմական, ո՛չ քաղաքական, ո՛չ սոցիալ-տնտեսական առումով»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ, Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ Անդրեյ Արեշևը՝ անդրադառնալով Ռուսաստանի հատուկ ռազմական օպերացիային Ուկրաինայի տարածքում:
168.am-ի հետ զրույցում վրացի Վրաստանի Ռազմավարական վերլուծության կենտրոնի առաջատար վերլուծաբան, քաղաքագետ Գելա Վասաձեն ասաց, որ Հայաստանը Ռուսաստանի Դաշնության դաշնակիցն է, Ռուսաստանի ղեկավարած կառույցների անդամ, ու հասկանալի է, որ ՀՀ ղեկավարությունը պետք է փորձի առավելագույնն անել, որպեսզի շատ չներքաշվի այս ամենում:
Առհասարակ հռչակագիրը քաղաքական իմաստով նաև թույլ է տալիս Ադրբեջանին պահելու ավելի, եթե ոչ՝ վերահսկողության, ապա՝ կանխատեսելիության դաշտում, այդ թվում՝ տնտեսական քաղաքականության տիրույթում, բայց ինչ վերաբերում է բնական գազին, նավթին, այստեղ ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը որևէ պարագայում և օբյեկտիվորեն ի վիճակի չէ այլընտրանք դառնալ ՌԴ-ին կամ մրցակցել նրա հետ:
Ուկրաինայում ՌԴ հատուկ ռազմական օպերացիան, որը վերջին ժամերին կենտրոնացել է մայրաքաղաք Կիևը գրավելու խնդրի վրա, լուրջ արտաքին քաղաքական խնդիրներ է ստեղծում ՀՀ-ի համար։
«Ձեր ռազմական գործիչները սիրում են ՆԱՏՕ-ի շտաբը, իսկ ՆԱՏՕ-ի շտաբում սովորեցնում են միայն պարտվել: Դա արևմտամետ, փակուղային քաղաքականություն է, չկա մեծ աշխարհայացք, չեն կարողանում գնահատել, հաշվել սեփական իրավիճակը՝ կիրթ ձևով գնահատելով աշխարհաքաղաքական իրավիճակը, որում հայտնվել են Ղարաբաղյան երկրորդ ողբերգությունից հետո: Դրանից հետո նույնիսկ չեն կարողանում ճիշտ հաշվարկներ անել, տպավորություն է, որ սա քաղաքականություն չէ, այլ էժանագին առևտուր: Դրա փոխարեն՝ Ալիևը դարձել է Հարավային Կովկասի առաջատար ղեկավարը»:
«Ռազմական գործողությունների նպատակը գլխավորապես մայրաքաղաքը՝ Կիևը, գրավելն է, պետկառավարումը քանդելն է»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական վերլուծաբան Ալեքսանդր Խրամչիխինը՝ անդրադառնալով ռուսական ռազմական օպերացիային Ուկրաինայում, որը ներկայումս կենտրոնացել է Կիև ներխուժելու խնդրի շուրջ:
Հարցին՝ ինչպե՞ս մեկնաբանել ՌԴ նախագահի այն խոսքը, թե երկկողմ հարաբերություններում նոր փուլը հնարավոր եղավ դեռևս մինչև վերջ չկարգավորված, սակայն ղարաբաղյան կարգավորման հարցում առաջընթացի հասնելուց հետո, կարելի՞ է մեկնաբանել, որ Հայաստանի պարտության հաշվին Ռուսաստանը հասավ Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում նոր մակարդակի, ինչը կարող է նշանակել, որ Ռուսաստանը կարող էր հետաքրքրված լինել հենց պարտության մեջ, Դուբնովն արձագանքեց՝ ասելով, որ այդ թեզում մի փոքր ուղղում է պետք մտցնել, որ ոչ թե պարտության հաշվին, այլ պատերազմից հետո դա հնարավոր դարձավ:
«Ռուս-ադրբեջանական հռչակագիրն ինքնին, իհարկե, սովորական իրադարձություն չէ, բայց գործնականում ոչինչ չի փոխում»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Գրիգորի Տրոֆիմչուկը՝ անդրադառնալով ռուս-ադրբեջանական դաշնակցային գործընկերության մասին հռչակագրին:
Արձագանքելով ադրբեջանցի պատգամավոր Սոլթան Մամմադովի հայտարարությանը, թե ԼՂ-ն Ադրբեջանի վերահսկողության տակ է, «Եվրանեսթ» խորհրդարանական վեհաժողովի հանձնաժողովի նիստին ԱԺ «Պատիվ ունեմ» դաշինքի պատգամավոր Հայկ Մամիջանյանը հստակեցրեց՝ ԼՂ-ն չի վերահսկվում ադրբեջանցիների կողմից:
«ԼՂ այն հատվածը, որտեղ ապրում են հայեր, գտնվում է մեր վերահսկողության տակ»,- այսօր Երևանում ընթացող Եվրանեսթի հանձնաժողովների նիստի շրջանակում նման հանդուգն հայտարարություն արեց ադրբեջանցի պատգամավոր Սոլթան Մամմադովը՝ անդրադառնալով Եվրանեսթի հայ պատվիրակ Տաթևիկ Գասպարյանի ելույթի այն հատվածին, որ Արցախի բնակչությունը չունի հասանելիություն կորոնավիրուսի պատվաստանյութերին, որը լուրջ խնդիր է:
