Փաշինյան-Էրդողան ուղերձների փոխանակումից, իսկ ավելի ճիշտ՝ Թուրքիայի կողմից պայմանների հստակեցումից հետո Թուրքիայի ԱԳ նախարարն է ներկայացնում հայ-թուրքական հարաբերությունների հնարավոր կարգավորման գլխավոր պայմանը: Փաստորեն ակնհայտ է դառնում, որ այն, ինչ իրականում պայման է, ՀՀ իշխանությունները ներկայացնում են որպես դրական ուղերձ` հասարակությանը փորձելով նախապատրաստել հնարավոր գործընթացների հայ-թուրքական հարաբերություններում:
«Ես չեմ կարող ասել, թե որքան ժամանակ ԼՂ-ում կլինեն մեր խաղաղապահները»,- այս մասին «Ռուսաստանը Պետական Դումայի ընտրությունների նախօրեին. Միասնական քվեարկության օրվանից մեկ շաբաթ առաջ» թեմայով քննարկման ժամանակ ասաց ՌԴ սենատոր, Դաշնային Խորհրդի արտաքին գործերի հանձնաժողովի անդամ Անդրեյ Կլիմովը՝ արձագանքելով հարցին, թե ինչ տարաձայնություններ կան Արցախում ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի մանդատի շուրջ, և որքան կշարունակվի Արցախում ռուսական խաղաղապահների տեղակայումը:
ՌԴ սենատոր, Դաշնային Խորհրդի արտաքին գործերի հանձնաժողովի անդամ Անդրեյ Կլիմովն օրերս է Երևանից Մոսկվա մեկնել: Այս մասին «Ռուսաստանը Պետական Դումայի ընտրությունների նախօրեին. Միասնական քվեարկության օրվանից մեկ շաբաթ առաջ» թեմայով քննարկման ժամանակ տեղեկացրեց անձամբ սենատորը՝ ներկայացնելով քաղաքական խորհրդակցությունների որոշ մանրամասներ:
Սեպտեմբերի 19-ին կայանալիք Պետդումայի ընտրություններին ընդառաջ՝ ներքաղաքական կրքերը Ռուսաստանում սրված են: «Ռուսաստանը Պետական Դումայի ընտրությունների նախօրեին. Միասնական քվեարկության օրվանից մեկ շաբաթ առաջ» թեմայով քննարկման ժամանակ ՌԴ սենատոր, Դաշնային Խորհրդի արտաքին գործերի հանձնաժողովի անդամ Անդրեյ Կլիմովն ակնարկեց, որ գուցե արևմտյան որոշ երկրներ միջամտության փորձեր անեն:
44-օրյա դաժան պատերազմից հետո տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական ամենակարևոր և բարդ հանգրվանը հայ-թուրքական հարաբերություններում առաջընթացն է, որի ուղղությամբ ակտիվորեն աշխատում են պաշտոնական Մոսկվան և Երևանը։
Տարածաշրջանում սպասվող առանցքային և դինամիկ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների ֆոնին պաշտոնական Մոսկվան, ինչպես և գրեթե բոլոր ռեգիոնալ խաղացողները, անընդհատ փոփոխում է Ղարաբաղյան հակամարտության շեշտադրումները:
«Ներքին տեղեկատվության բացակայության դեպքում ես ուշադրություն դարձրի այն հանգամանքի վրա, որ Ղարիբաշվիլին ասաց, թե Նիկոլ Փաշինյանը նոր մոտեցումներ ունի հակամարտությունները կարգավորելու հարցի, ինչպես նաև տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի հարցի շուրջ ևս: Սա բավականին հետաքրքրական հանգամանք է: Կարծում եմ, որ սրա շարունակությունը մենք տեսնելու ենք, հատկապես, երբ Փաշինյանն ասաց, որ Հայաստանն ու Վրաստանը պետք է միմյանց օգնեն հակամարտությունների կարգավորման գործում: Սա ես կառանձնացնեի՝ որպես վրացական բանակցությունների առանցք»,- ասաց Վասաձեն:
Նիկոլ Փաշինյանը սեպտեմբերի 8-9-ը պաշտոնական այցով Վրաստանում է: Կառավարության փոխանցմամբ` նախատեսված են հանդիպումներ Վրաստանի վարչապետի և նախագահի հետ, այնուհետև՝ հայ-վրացական բարձր մակարդակի բանակցություններ:
Ադրբեջանն ու Թուրքիան իրենց կնքած ռազմական համագործակցության մասին համաձայնագրի շրջանակներում Ադրբեջանի օկուպացրած Քաշաթաղի շրջանում համատեղ մարտավարական զորավարժություններ են սկսել։ Այս մասին նախօրեից հայտնում են ադրբեջանական լրատվամիջոցները: Ըստ տարածված տեղեկատվության՝ զորավարժությանը մասնակցում են երկու երկրի զինված ուժերի ներկայացուցիչները, նպատակը փոխգործակցության և ռազմական գործողությունների ժամանակ մարտական ներդաշնակության բարձրացումն է, այդ թվում՝ հրամանատարների կողմից ռազմական որոշումների և ստորաբաժանումների […]
«Կարծում եմ՝ Ռուսաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի, Հայաստանի և Թուրքիայի հետ հարաբերություններով կարող է փորձել մասամբ լուծել այս հարցը: Չի բացառվում, որ Ռուսաստանը պատրաստ է նաև դրամատիկ և անպասելի լուծումների խաղաղապահների մասով, չէր բացառվում նաև, որ այս հարցը քննարկման դրվի միջազգային հարթակներում: Բարդ խաղ է ընթանում Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ, հարաբերությունների բարդ համակարգ է գործում և, ինչպես երևում է, այս հարցում կոնսենսուսի հասնելը գրեթե բացառված է»,- ասաց նա:
«2008 թվականին կային արձանագրություններ, հստակ օրակարգ, ներկայումս ամեն ինչ անորոշ է հայ-թուրքական օրակարգում»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց թուրք վերլուծաբան Ջենգիզ Աքթարը՝ անդրադառնալով Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ օրերս արած մեկնաբանություններին:
Ռուսաստանը սկսում է հրապարակայնորեն դիրքավորվել հայ-թուրքական հնարավոր մերձեցման գործընթացում՝ հիմնավորելով այն կանխատեսումները, որ սա տարածաշրջանի հետպատերազմյան վերադասավորման բաղադրիչներից մեկն է և ամենևին ոչ պատահականորեն սկսված։
Մալաշենկոյի կարծիքով, այդ հայտարարություններից հետո էլ ռազմատենչ հռետորաբանությունը, քաղաքականությունը շարունակվել է, և այդ ժամանակահատվածում հնարավոր չի եղել ունենալ կայուն հրադադարի իրավիճակ, ուժի մթնոլորտում հնարավոր չէ պայմանավորվածություններ ձեռք բերել ճանապարհների շուրջ, կամ, եթե դրանք նույնիսկ ձեռք բերվեն, ապա այդ ամենը Ռուսաստանը չի կարող անվերջ վերահսկել, պետք է լինի համագործակցություն ինչ-որ մակարդակի, որպեսզի Ռուսաստանը հավելյալ ռեսուրս չներդնի անվտանգային հարցերի վրա:
«ԵԱՀԿ ՄԽ վերակենդանացման հնարավորությունը թույլ է նաև այն պատճառով, որ Փարիզն ու Վաշինգտոնն իրենց աշխատանքի ոճը փոխում են, ըստ իրենց շահերի՝ Ռուսաստանի և Թուրքիայի հետ հարաբերություններում: Եվ կարծես շտապողականություն չկա վերականգնելու ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, համանախագահ երկրները հետաքրքրված են առավելապես առանձին «խաղով»: Ուստի ներկայումս չի հաջողվում արևմտյան դիվանագիտական ամենօրյա մասնակցությունը հարավկովկասյան իրադարձություններում դարձնել մշտական: Բայց հարկ է նաև նշել, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մասին ոչ մի դերակատար չի մոռանում իր հայտարարություններում, բացի Ռուսաստանից, Ադրբեջանից իհարկե, ինչը կարելի է բացատրել:
Լուկիանովի կարծիքով, սրանք երեք ուղղություններ են, որոնք պատերազմից հետո անընդհատ խանգարում են միմյանց առաջ շարժվել մեկ կոնկրետ ուղղությամբ՝ այս դեպքում, օրինակ, եռակողմ հայտարարությունների իրագործման:
«Այսօր մենք Թուրքիայի կնքահայրը լինելու կարիքը չունենք, բայց բարիդրացիութունն այլ է, բարեկամությունը՝ այլ: Թուրքիայի հետ բարեկամություն հնարավոր է միայն այն ժամանակ, երբ թուրքն ինքը բարեկամական մերձեցում կունենա Հայաստանի հետ, Ցեղասպանության փաստի ընդունմամբ: Եթե հրաժարվենք պահանջատիրությունից, դա կլինի բացարձակապես սխալ»,- նկատեց Բագրատ Էստուկյանը:
«Այս փուլում Խաղաղության համաձայնագրի շուրջ որևէ բանակցություն չի ընթանում»,- այս մասին այսօր ՌԴ ԱԳՆ-ում Սերգեյ Լավրովի հետ բանակցություններին հաջորդած ասուլիսի ընթացքում ասաց ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը՝ անդրադառնալով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Խաղաղության համաձայնագրի վերաբերյալ հարցին:
ՌԴ ԱԳՆ-ում քիչ առաջ ավարտվեցին ՀՀ նորանշանակ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի և ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի բանակցությունները, որի արդյունքներով նրանք հանդես են գալիս մամուլի ասուլիսով:
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանն ըստ էության պատասխանելով Նիկոլ Փաշինյանին՝ ներկայացրել է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման թուրքական տեսլականը կամ Թուրքիայի նոր նախապայմանները: 1993 թվականին հայ-թուրքական սահմանը միակողմանիորեն փակած Թուրքիայի նախագահն օրերս թուրքական լրատվամիջոցներին տված ասուլիսի ընթացքում խոսել է նաև տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի մասին՝ ասելով, թե տարածաշրջանին կառուցողական մոտեցում է պետք:
«Բեկում է հասունանում հայ-թուրքական հարաբերություններում»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուսական «Ռեգնում» լրատվական գործակալության սյունակագիր, ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը` անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին ծավալվող վերջին ամիսների և հատկապես օրերի իրադարձություններին, Ադրբեջանի կողմից Գորիս-Կապան, կամ ավելի լայն՝ Իրան-Հայաստան ճանապարհի արգելափակմանն ու Նիկոլ Փաշինյանի նախօրեի հայտարարություններին, որոնցից հետո ճանապարհն արգելափակվեց։
Թեհրանը մտադիր է առաջիկայում ավարտին հասցնել «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային տրանսպորտային միջանցքի վերջին հատվածն իր տարածքում։ Այս մասին հայտարարել է Մոսկվայում Իրանի դեսպան Քազեմ Ջալալին։
Հայ-ադրբեջանական սահմանին ռուս սահմանապահներ և ՀԱՊԿ դիտորդներ տեղակայելու առաջարկների մերժումից հետո Նիկոլ Փաշինյանը հերթական անգամ դիմեց միջազգային հանրությանը և ՀՀ գործընկեր երկրներին:
Հայաստանի Հանրապետությունը մինչ օրս չունի Արտաքին գործերի նախարար, և Կառավարությունը, կարծես, չի շտապում այս հարցում:
Մոսկվայում նախօրեին կայացած Կարապետյան-Շոյգու առաջին պաշտոնական բանակցություններն ուշագրավ արարողությամբ են ավարտվել:
ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասի և ՀՀ Պաշտպանության նորանշանակ նախարար Արշակ Կարապետյանի հանդիպմանը հաջորդեց Կարապետյանի առաջին արտասահմանյան այցը Մոսկվա, որպես ՀՀ Պաշտպանության նախարար: Ուշագրավն այն է, որ, ըստ մամուլի տեղեկությունների, Կարապետյանը, որպես ՀՀ ՊՆ առաջին տեղակալ, հուլիսի 27-ին մեկնել էր Մոսկվա ՌԴ ՊՆ Սերգեյ Շոյգուի հետ հանդիպելու նպատակով, ու օրեր անց Արշակ Կարապետյանը կրկին մեկնեց Մոսկվա այն դեպքում, երբ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Զասը շարունակում էր իր հայաստանյան այցը:
«Բացի այդ, որքան հասկանում ենք, Ռուսաստանն ակտիվորեն ներգրավված է իրավիճակում, ՌԴ-ն ամենաբարձր մակարդակով քննարկում է, անհանգստանում այս հարցով, աշխատում ՊՆ-ի հետ, նորանշանակ նախարարը Մոսկվայում է, բանակցություններ պետք է տեղի ունենում և շատ հարցեր քննարկվում են երկկողմ մակարդակում: Տեսնում ենք, որ ՀԱՊԿ-ը փորձում է արձագանքել և սպասում է քաղաքական գործընթացի մեկնարկին, եթե այն երկարաձգվի, կարծում եմ՝ կա՛մ ՌԴ-ն կակտիվացնի կողմերին, կա՛մ մոնիտորինգային մեխանիզմներ գործի կդրվեն: Մյուս կողմից՝ հասկանալի է, որ Հայաստանը փորձում է իր անվտանգության ամրապնդման գործում ներգրավել թե՛ Ռուսաստանին, թե՛ ՀԱՊԿ-ին, թե՛ հնարավոր միջազգային այլ կառույցի»,- ասաց վերլուծաբանը:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս ռազմական վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ նման այց պետք էր սպասել՝ հաշվի առնելով խնդիրների բազմությունը և օրակարգի հագեցածությունը, որը պայմանավորված է ոչ միայն անսպասելիորեն ստեղծված իրավիճակներով, անվտանգային սպառնալիքներով, այլև պլանային ՀԱՊԿ գործունեությամբ:
«Հայաստանի առաջարկը՝ ռուս սահմանապահներ տեղակայել հայ-ադրբեջանական սահմանին, հակասեց ռուսական շահերին»,- այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց վրացի քաղաքական վերլուծաբան Իրակլի Մենագարիշվիլին՝ անդրադառնալով ՌԴ ԱԳՆ օրերս հրապարակված հայտարարությանը։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովն անդրադարձավ ՌԴ վերոնշյալ որոշմանը և ՌԴ հարավկովկասյան նոր քաղաքականությանը: Նա ասաց, որ ՌԴ ԱԳՆ որոշումը պետք է դիտարկել քաղաքական-իրավական հարթության մեջ, կան շատ նուրբ ու սկզբունքային հարցեր. Ռուսաստանը փորձում և ձգտում է գործել միայն իրավական շրջանակի սահմաններում, կա՞ նման իրավական փաստաթուղթ, որը կարգավորում է նման հարցը, ոչ, գոյություն չունի, իսկ հնարավո՞ր է նման փաստաթղթի ձևավորում, հնարավոր է:
Այսօր Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում նորընտիր նախագահ, ԻԻՀ 13-րդ նախագահ Սեյեդ Էբրահիմ Ռայիսիի երդմնակալության պաշտոնական արարողությունն էր: Հանդիսավոր արարողությանը ներկա էին 73 երկրի 115 բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, այդ թվում՝ 10 պետությունների ղեկավարներ, խորհրդարանների 20 խոսնակներ և 11 արտգործնախարարներ: