168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման շրջանակում զրուցել ենք Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ, դասախոս, պ․գ․թ․, Էհսան Մովահեդիանի հետ:
ՀՀ իշխանությունների հրապարակային դժգոհություններն անտեսելով՝ Ադրբեջանի իշխանությունները շարունակում են ակտիվորեն գործածել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը:
Երկար դադարից ու ռուս-ադրբեջանական հարաբերություններում լարվածությունից հետո Դուշանբեում կայացավ Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարներ Պուտինի և Ալիևի հանդիպումը։
ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանն ասուլիս է հրավիրել, որտեղ անդրադարձավ վաշինգտոնյան փաստաթղթերին՝ նշելով, որ դրանից Հայաստանի օգուտը 0-ական է:
«Ապագայում առանց Մեղրիի, շուտով գուցե նաև՝ առանց Սյունիքի, Հայաստանը կենսունակ պետություն դժվար լինի: Իրենց վերջնանպատակն է՝ մեզ կուլ տալ, քանի որ մենք հիմա կընկնենք շրջափակման մեջ, ինչպես Արցախը… Մեր մեղքն է, որ մեզ ձեռք առնելը շարունակվում է, մեր մեղքն է, որ մենք սա հանդուրժում ենք»:
«Մի լսեք նրա խոսքերը, նրա գործերին նայեք, իսկ գործն այն է, որ ինքն այնտեղ դանդաղ գործողության ռումբ է դրել»:
Միացյալ Նահանգների նախագահ Դոնալդ Թրամփը, զբաղված լինելով միջազգային օրակարգի առանցքային հարցերով, ինչպիսին է իրավիճակն Ուկրաինայի ու Եվրոպայի, մասնավորապես՝ Լեհաստանի շուրջ, շարունակում է անդրադառնալ Վաշինգտոնում օգոստոսի 8-ին Նիկոլ Փաշինյանի ու Իլհամ Ալիևի հետ բանակցություններին ու ձեռք բերված պայմանավորվածություններին՝ շեշտելով դրանցում իր բացառիկ դերակատարությունն ու պայմանավորվածությունների պատմական լինելը։
Լեհաստանում Հայաստանի նախկին դեսպան Էդգար Ղազարյանն այն կարծիքին է, որ Վաշինգտոնում «Նիկոլ Փաշինյանը Մեղրին հանձնել է Ադրբեջանին, ուղղակի այդ գործընթացի երաշխիքներ ստեղծելու համար այնտեղ նաև տեղակայվելու է ամերիկյան ռազմաբազա»:
«Որևէ նշան չեմ տեսնում, որ Թուրքիան պիտի գնա սահմանների բացման, կամ՝ Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման, քանի դեռ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ստորագրված չի ֆորմալիզացված փաստաթուղթ, խաղաղության պայմանագիր։ Այսինքն՝ ես կարծում եմ, որ իրենք կխոսեն, ինչ-որ հնում ձեռք բերված, բայց դեռևս չկատարված փոքր պայմանավորվածություններ գուցե կատարվեն, կամ՝ մասնակի կատարեն, կամ գուցե հռչակագրային տոնայնությամբ արձանագրեն հայ-թուրքական հարաբերություններում առկա առաջընթացի մասին, բայց լուրջ տեղաշարժեր, քանի դեռ Երևանի և Բաքվի միջև ստորագրված պայմանագիր չկա, ես չեմ սպասում»։
«ՔՊ-ականները հատել են բոլոր կարմիր գծերը, ոչ մի քաղաքավարություն չկա, ոչ մի ազգայնասիրություն չկա: Նրանք ամեն ինչ ոտնակոխ են անում, և զարմանալի չէ, որ լկտիորեն են վերաբերվում կին պատգամավորին: Իրենք միայն գիտեն՝ ինչպես դիմացինին վիրավորել, հայհոյել, և չեմ կարծում, որ ներողություն խնդրեն»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց «Կալիֆոռնիա Կուրիեր» թերթի գլխավոր խմբագիր, ամերիկահայ գործիչ Հարութ Սասունյանը՝ անդրադառնալով ՔՊ-ական Արթուր Հովհաննիսյանի կողմից ընդդիմադիր պատգամավոր Թագուհի Թովմասյանի հասցեին հնչեցրած վիրավորանքներին:
«Ըստ իս, հայկական կողմի ձեռքբերումը Վաշինգտոնում այն էր, որ երթուղին կկոչվի Թրամփի ուղի և ոչ՝ միջանցք կամ մեկ այլ նմանատիպ անվանում, ուստի եթե զանգահարեն Թրամփին, Թրամփը պետք է անվանումների հա՞րցը լուծի, կամ հորդորի չօգտագործե՞լ այս կամ այն տերմինը, հետո էլի կօգտագործվի, ամեն անգամ այս հարցով հնարավո՞ր է զանգահարել Սպիտակ տուն։ Սա պարզապես ցույց է տալիս, որ այս պայմանավորվածություններն իրականում այնքան էլ ամուր չեն, և նման զանգերի առիթներ դեռ շատ կարող են լինել։ Բայց այդ տերմինի կիրառումը, կրկնեմ, շղթայական ձևով խախտում է այն տրամաբանությունը, որը դրված էր և փորձ էր արվում ներկայացնել։
«1992 թվականից գործող ՄԽ գործունեության նպատակներն էին՝ խաղաղության գործընթացի առաջմղումը՝ ԵԱՀԿ բազմազգ խաղաղապահ ուժերի տեղակայման միջոցով, հակամարտության կարգավորման համար համապատասխան շրջանակի ապահովումը՝ Մինսկի խմբի կողմից աջակցվող բանակցային գործընթացի միջոցով, զինված հակամարտության դադարեցման մասին համաձայնագրի կնքմանը հասնելը․․․։ Եվ, փաստորեն, այս ձևաչափից հրաժարումը հրաժարում է Արցախյան հակամարտությունից, Արցախյան հարցից՝ իր բոլոր կոմպոնենտներով»,- 168․am-ի հետ զրույցում նշեց Գոհար Մելոյանը։
Օգոստոսի 25-30-ը «GALLUP International Association»-ի Հայաստանում լիիրավ անդամ «Էմ Փի ՋԻ» ՍՊԸ-ն հանրայնացրել է «TriPPvs ՏՏռաս» խորագրով հարցումները։ Հեռախոսային այս հարցմանը մասնակցել են 1101 քաղաքացիներ՝ Հայաստանի բոլոր մարզերից և Երևանի բոլոր համայնքներից։
«44-օրյա պատերազմում Հայաստանի պարտությունն անխուսափելիություն չէր, Նիկոլ Փաշինյանի ընտրությունն էր. մենք պետք է էն գլխից պարտվեինք։ Ինձ այս հարցում ոչ ոք չի կարող հակառակը համոզել»,- ասաց Խոսրով Հարությունյանը։
ՀՀ-ում իր դիվանագիտական առաքելությունն ավարտող Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպան Մեհդի Սոբհանին հարցազրույց է տվել, որտեղ փորձել է բացել վաշինգտոնյան պայմանավորվածությունների մանրամասները, որոնք իրանական կողմին հասանելի են դարձել կամ ներկայացվել է ՀՀ իշխանությունների կողմից։
«Վերելք» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի քաղաքական մեկնաբան Հայկ Խալաթյանը չի հավատում, թե վաշինգտոնյան գործընթացները կբերեն խաղաղության:
Սեպտեմբերի 1-ին Թիենծին քաղաքում Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթնաժողովի ՇՀԿ+ ձևաչափի հանդիպման ժամանակ Ադրբեջանի նախագահն իր ելույթում օգտագործել է «Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպումը:
Արցախի Հանրապետության ԱԺ պատգամավոր Արամայիս Աղաբեկյանը շոու է համարում իշխանությունների այն հայտարարությունները, թե օգոստոսի 8-ից խաղաղություն է հաստատվել: «Դա շոու է նրանով, որ նախ՝ այդ փաստաթղթի բովանդակությանը որ նայում ես՝ կարելի է ցանկացած կետ 10 տարբեր ձևերով մեկնաբանել: Օրինակ՝ երբ ասում են՝ անխոչընդոտ ճանապարհ, ամեն մեկն իր մեկնաբանությունն է տալիս անխոչընդոտ ճանապարհի: Արարատ Միրզոյանը Պետրոսի […]
«Փաստաբանները զբաղվում են այդ հարցով: Այս պահին ԱԱԾ-ից ես պատասխան չունեմ, բայց պատգամավորներից մեկն ասել է, որ այսպիսի ձևակերպում են տվել՝ ազգային անվտանգությանը և հասարակական առողջությանը սպառնալիք ներկայացնելու համար»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
«Դասեր» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Հայացք» վերլուծական կենտրոնի խորհրդի նախագահ, Արցախի ժողովրդի հիմնարար իրավունքների պաշտպանության հարցերով հանձնախմբի ներկայացուցիչ Կարեն Բեքարյանն է։
«Ադրբեջանի ղեկավարը, երբ հայտարարում է, որ գնում են խաղաղության, հաջորդ օրը հայտարարում է, որ պետք է ցանկացած վայրկյանի պատրաստ լինեն պատերազմի»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ադրբեջանագետ, իրավաբան Արամ Փոլադյանը՝ ընդգծելով, որ ցանկացած սրացման պարագայում Ալիևն ուղիղ հրահանգում է խեղել հայկական կողմի ռազմական գործողությունների դաշտում գտնվող անձանց:
Ներկայացնում ենք «168 Ժամ»-ի (168.am) բացառիկ հարցազրույցը Կոլումբիայի համալսարանի աշխարհահռչակ պրոֆեսոր, տնտեսագետ, միջազգային քաղաքականության վերլուծաբան, նորարարական կրթության առաջամարտիկ, կայուն զարգացման համաշխարհային առաջնորդ, բեսթսելլերների հեղինակ Ջեֆրի Դ. Սաքսի (Jeffrey David Sachs) հետ:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ Սուրեն Սուրենյանցն է։
«Եթե դարավոր իրանական դիվանագիտությունը հավատում է այս իշխանության տված հավաստիացումներին, իրենց խնդիրն է, թեպետ չպետք է մոռանալ Իրանի նախագահ Փեզեշքիանի ադրբեջանական ծագման ու նրա որդու պրոադրբեջանական գործունեության մասին։ Բաց աղբյուրների նյութերին ծանոթանալով՝ ես չեմ հավատացել, որ Թրամփի ուղին Թուրանի ճանապարհը չէ, եթե Իրանում դրան հավատացել են, ինչպես ասում են, իրենք գիտեն…»։
Փաշինյանի իշխանության գոյության ամենամեծ խնդիրը ընտրություններով ձևականորեն ստացած իրավական մանդատը չէ։ Նրա հիմնական թուլությունը այն է, որ նա դադարել է ընկալվել որպես վստահելի իշխանություն։ Հանրային հոգեբանության մեջ նրա խոսքը զրկված է արժեքից։ Նրա որոշումները նույնիսկ, եթե տեսանելիորեն լավ արդյունք խոստանան, հանրության ճնշող մեծամասնության կողմից ընկալվում են կասկածանքով։ Սա կոչվում է լեգիտիմության դեֆիցիտ․ իշխանությունը չի ընկալվում որպես օրինական և արժանահավատ առաջնորդություն։
«Բազմիցս եմ ասել, որ չեմ սիրում մեկնաբանել սուտասանի խոսքերն ու սադրիչ արտահայտությունները»,- ՀՀ առաջին ՄԻՊ, իրավապաշտպան Լարիսա Ալավերդյանն այսպես է արձագանքում Արցախի ու արցախահայության վերադարձի էջը փակելու մասին Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններին, բայցև վստահեցնում է՝ այլ իշխանության, լրջագույն ջանքերի պարագայում ոչ միայն կվերադարձվի հայկական բնօրրանում հայի ապրելու իրավունքը, այլև պատմական հայրենիքը։
«Բա էդ «Սրբազան պայքարը» ի՞նչ էր, կամ էդ պերմանենտ միտինգներն ի՞նչ էին. դրանք առայժմ չեն բերում հաջողության այն պատճառով, որ Նիկոլ Փաշինյանը եռապատկել, քառապատկել է իրավական համակարգը, և նրան դեռ հաջողվում է ճնշել դիմադրությունը։ Ըստ որում, այդ ճնշումներն անիրավական են, ուղեկցվում են մասսայական ռեպրեսիաներով։ Սա է խնդիրը»։
Վաշինգտոնյան գործընթացի, ստորագրված թղթի մասին պարզաբանումների համար Նիկոլ Փաշինյանը երեկ ուղերձով դիմել է ժողովրդին, որտեղ վերահաստատել է Արցախից հրաժարվելու «անհրաժեշտության» մասին իր դիրքորոշումը։
Անկախ այդ ամենից, ակնհայտ է, որ «Թրամփի ուղին» նվազեցնում է Ռուսաստանի ու Իրանի ազդեցությունը մեր տարածաշրջանում, քանի որ դրանով մատակարարման ճանապարհները շրջանցում են նրանց ուղիները։ Եթե ոչ այս պահին, հետագայում դա ոչ միայն տնտեսական, այլև քաղաքական հակազդեցության պատճառ կարող է դառնալ այս երկրների կողմից՝ իր տեսանելի ու անտեսանելի հետևանքներով հանդերձ։ Դեռ չենք խոսում Չինաստանի մասին, որի հետաքրքրությունները կապված են Մետաքսի ճանապարհի նախագծի հետ։
«Ադրբեջանում նկատվում է իրենց հռետորաբանությունը թաքցնելուն միտված քաղաքականություն, որովհետև նյութերի մեծ մասը, որոնք կապված են զավթողական կոնցեպտների, հայատյացության և սպառնալիքների հետ, հրապարակվում են բացառապես ադրբեջանալեզու աղբյուրներում: Վաշինգտոնյան հանդիպումից հետո «Արևմտյան Ադրբեջան» զավթողական անունը կրող համայնքը նամակ է ուղղում Ալիևին, ողջունում, և այդ նամակը լրահոսի մեջ տեսանելի չէր, պետք էր հատուկ որոնել և գտնել, և չէր թարգմանվել ռուսերեն և անգլերեն: Այսինքն՝ ես նկատում եմ, որ իրենք փորձում են այդ քաղաքականությունը քողարկել՝ մտածելով, որ գտնվելու են ավելի մեծ ուշադրության ներքո, բայց խորքային առումով որևէ փոփոխություն չկա»:
