#Սյունիքով միջանցք

Թեև Հայաստանի դե ֆակտո ղեկավարն անընդհատ հայտարարում է, թե Ադրբեջանի հետ «Խաղաղության պայմանագրի» 90 տոկոսը համաձայնեցված է, սակայն պաշտոնական Բաքուն շարունակում է Հայաստանի առջև դնել նորանոր ծանր պահանջներ՝ աղետի առաջ կանգնեցնելով Հայաստանին. հերթական պահանջով Ադրբեջանի նախագահը պահանջում է, որ Հայաստանի ղեկավարը բանակցություններ վարի, այսպես կոչված, «Արևմտյան Ադրբեջան» համայնքի ղեկավարի հետ։

Ռուսաստան-ՆԱՏՕ հակամարտությունն Ուկրաինայի տարածքում թևակոխել է նոր փուլ. դրան նպաստեց ԱՄՆ-ը, որը նախ դուրս եկավ հեռահար հրթիռներ արտադրելու արգելքի վերաբերյալ համաձայնագրից, ապա զարկ տվեց միջին հեռահարության հրթիռների արտադրությանը,  ինչից հետո նույնն արեց նաև ռուսական կողմը։

168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշար եթերում այդ առաքելության գործունեությունը զուտ հետախուզական համարող վերլուծաբան Արման Աբովյանը նախ կեղծիք համարեց հայկական կողմի այն պնդումը, թե ԵՄ դիտորդներն ապահովում են Հայաստանի սահմանների անվտանգությունը՝ որպես ասվածի ապացույց հիշեցնելով Երասխում չկառուցված գործարանը, ադրբեջանական կրակոցները՝ ԵՄ դիտորդների ներկայությամբ։

«Հայտարարությունն էլ ընդունվեց այս անգամ, որն ուղղակի ոչինչ է, ոչինչ են նաև նախորդիվ ձեռքբերված պայմանավորվածությունները Հայաստանի համար։ Թուրքիան շարունակում է պնդել, որ հայ-թուրքական հարաբերություններում քայլ կարձանագրվի, եթե կնքվի «Խաղաղության պայմանագիր» Ադրբեջանի հետ, իսկ այդ պայմանագիրը չի ստորագրվում, քանի դեռ Ադրբեջանի պահանջով Հայաստանում հանրաքվե չի եղել։ Հետևաբար՝ նմանատիպ հանդիպումները կարող են լինել անգամ շատ ինտենսիվ, միևնույն է՝ խնդրի էությունը դրանք չեն փոխում»:

«Փաշինյանը գնալու է զիջումների. այլընտրանք չկա։ Զիջում ասելով՝ պետք է նկատի ունենանք, որ ամեն զիջումը փոխկապակցված է իշխանությանը մնալու երաշխիքի հետ։ Զիջումն իշխանության մնալու երաշխիքն է։ Ասել, թե նա չի հասկանում՝ ինչ է անում, մոլորություն է։ Պլանավորված և ճանապարհային քարտեզով ինքը շարժվում է առաջ։ Ինքը պայմանավորվում է միայն Ալիևի հետ, որովհետև Փաշինյանի իշխանությունը կախված է Ալիևից. թելադրողն Ալիևն է»,- ասաց Մելիքյանը։

168.am-ի հետո զրույցում միջազգայնագետ Գրիգոր Բալասանյանը, անդրադառնալով նոյեմբերի 9-ի 9-րդ կետի շուրջ քննարկումներին, շեշտեց՝ պետք է հստակ գրվեր, թե կոնկրետ ի՞նչ գործառույթ պետք է տրվեր ռուսներին. Օրինակ, գրվեր, որ ռուսները ճանապարհի հսկողություն իրականացնելու են կամ տիեզերքից, կամ գետնի տակից՝ բունկերից։

«Կա մի մեծ տարբերություն։ Նախկին իշխանությունը մեծաքանակ զենք էր գնում, քիչ խոսում, իսկ ներկաները շատ քիչ զենք են գնում, բայց շատ են խոսում։ Օրինակ՝ Ֆրանսիայից գնում են շատ քիչ զենք, բայց շատ թանկ գնով, կամ՝ Հնդկաստանից գնում են չփորձարկված զենք։ Սա ռազմական բալանսը չի կարող փոխել։ Սրանից բացի, կա մասնագետների խնդիր։ Հարց է առաջանում՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի դեպքում Վրաստանով հնդկական զենքը թողնելո՞ւ են, որ հասնի Հայաստան»,- իր մտահոգությունները ներկայացրեց քաղաքագետը։

«Ինքը դավեր է նյութում. իրեն պետք է մի թղթի կտոր, որ վերարտադրվի, գնա քարոզարշավի և ասի՝ ժողովո՛ւրդ, թղթի կտոր եմ բերել։ Մի մոռացեք, որ այն տարածաշրջանում, որը Փաշինյանը փոքրացրել էր՝ տարածքներ հանձնելով Ալիևին, այդ նույն Փաշինյանն ընտրություններին ձայներ է ստացել»,- խոսքը եզրափակեց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորը։

«Ոչ հեռու ապագայում քննարկման հարց է դառնալու հայ-իրանական սահմանից ռուսներին հեռացնելու հարցը. չի բացառվում, որ նաև հայ-թուրքական սահմանից ռուսական ռազմաբազան հեռացնելու հարցը դրվի»,- ասաց պատգամավորը՝ շեշտելով՝ Փաշինյանն առաջիկա ընտրություններում ժողովրդին ոչ թե իրական խաղաղություն, այլ այդ մասին թղթի կտոր է վաճառելու, որը կլինի «ոչ մի բանի մասին թուղթ»։

«2021 թվականի մայիսին Փաշինյանը փրփուրը բերանին գոռում էր խաղաղության դարաշրջանի մասին, ադրբեջացիները ոտ-ոտ իջնում էին ՀՀ ինքնիշխան տարածքներով, հետևապես՝ Ջերմուկի հարցով այն, ինչ խոսում է՝ այլ է, ինչ անում է՝ այլ։ Ինչ վերաբերում է բանակին, ապա բանակն ինքն իրենով չի կարող քայլ անել, քայլ անում է քաղաքական իշխանությունը,- ասաց Աբրահամյանը՝ շեշտելով,- Կտեսնեք՝ մեր բանակը լրիվ այլ խնդիր կլուծի առաջնագծում, եթե ՀՀ իշխանությունն այլ լինի»։

Թե ինչո՞ւ է Արարատ Միրզոյանը Խաղաղության պայմանագիրը համարում Հայաստանի սահմանները գծող թուղթ՝ այն պարագայում, երբ, ըստ Նիկոլ Փաշինյանի, չկա երաշխիք, որ այդ պայմանագրի ստորագրումից հետո էլ Ադրբեջանը Հայաստանի նկատմամբ տարածքային պահանջներ չի ներկայացնի, ավելին, ըստ Փաշինյանի, տարածքային պահանջներ էլի կլինեն, 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում փորձեցինք պարզել բանակցային գործի մասնագետ, կոնֆլիկտաբան Արթուր Մարտիրոսյանից։

«Փաշինյանը գնում է Սահակաշվիլու օրինակով։ Նա տնով-ցեղով հակառուս է, իսկ ռուսական կառույցներից Հայաստանը դեռ դուրս չի բերում, որովհետև Ռուսաստանը ցանկության դեպում կարող է մեծ վնաս հասցնել Փաշինյանին և Հայաստանին։ Մենք ապրում ենք մի տարածաշրջանում, որտեղ եթե քեզ սխալ պահեցիր, կուլ են տալու։ Փաշինյանը գիտի, որ որոշ օլիգարխներ իր գլուխը կուտեն, եթե ինքն ընդդեմ ՌԴ-ի կտրուկ քայլեր անի»,- ասաց Քոչարյանը՝ ընդգծելով՝ երբ այս տարաշածրջանի բոլոր երկրները թեքվում են դեպի Ռուսաստան, իսկ դա ավելի ակնհայտ կդառնա Վրաստանում ընտրություններից հետո, անհասկանալի է, թե ո՞ւր է պատրաստվում Հայաստանը տանել Փաշինյանը։

Հայաստանը ներկայացնող Նիկոլ Փաշինյանը սեպտեմբերի 11-ին Ազգային ժողովում հայտարարեց՝ չկա երաշխիք, որ Ադրբեջանի հետ «Խաղաղության պայմանագիր» ստորագրելուց հետո ադրբեջանական կողմն այլևս տարածքային պահանջներ չի ներկայացնի։

«Կա նաև Փաշինյանի կողմից կառուցողականություն ցուցադրելու միտում, բայց փորձել գտնել տրամաբանություն այս գործընթացի մեջ՝ հնարավոր չէ, որովհետև Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի արձագանքում բացահայտվում են այն բոլոր խնդիրները, որոնք դրված են բանակցային սեղանի շուրջ,- 168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում ասաց Բեքարյանը՝ հավելելով,- Վերջին մուրացիկի պես մուրում է փաստաթուղթ. էդպես լավ չի, թող ասի՝ կետադրական նշանների հարցում խնդիր չունենք, եկե՛ք ստորագրենք, էլ ի՞նչ 13 կետ»։

«Իրանն այս հարցում չունի մեծ գործընկերներ. Ռուսաստանի հետ չունի ադեկվատ հարաբերություն, քանի որ Ադրբեջանի նկատմամբ Իրանի և Ռուսաստանի հարաբերությունները տարբեր են։ Եթե իրանական կողմը փորձի թույլ չտալ այդ տարածքով Ադրբեջանի հարձակումը Հայաստանի դեմ՝ առանց Փաշինյանի խնդրանքի, կխախտի միջազգային նորմերը, իսկ որ Հայաստանի ղեկավարը նման խնդրանքով Իրանին չի դիմի, պարզ է»։

Սեպտեմբերի 4-ին Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը հաստատեց լուրերը, որն ամիսներ շարունակ հերքում էր՝ ապատեղեկատվություն որակելով ընդդիմադիր շրջանակների կողմից տարածվող այն տեղեկությունները, որ փաշինյանական իշխանությունը որոշել է Սյունիքով ճանապարհների վերահսկողությունը տալ արևմտյան կազմակերպության։

Սեպտեմբերի 2-ն Արցախի անկախության հռչակման օրն է. ուղիղ 33 տարի առաջ հենց այս օրնԱրցախն անկախ հռչակվեց Խորհրդային Միությունից։ Այս պատմական օրվանից 33 տարի անց,սակայն, պատմության մեջ առաջին անգամ Արցախի Անկախության օրն Արցախում հայ չկա, որովհետև Արցախի անվտանգության երաշխավոր հռչակված Հայաստանի իշխանությունը բաժին հասավ մեկին, որը հայտարարեց՝ ճանաչում է Արցախը՝ որպես Ադրբեջանի մաս։

Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունն օգոստոսի 28-ին հեթական անգամ հերքել է ադրբեջանական կողմից տարածված տեղեկությունը Զինված ուժերի կողմից ադրբեջանական դիրքերի ուղղությամբ կրակ բացելու վերաբերյալ։ Պաշտպանական գերատեսչությունն ադրբեջանական կողմին կրկին հիշեցրել է Փաշինյանի աշխատակազմի առաջարկած հրադադարի ռեժիմի խախտման դեպքերի և/կամ այդ մասին տեղեկությունների հետաքննության Հայաստան-Ադրբեջան համատեղ մեխանիզմ ստեղծելու առաջարկը, ինչին մինչև օրս Ադրբեջանը չի արձագանքել։

ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի՝ Ադրբեջան կատարած այցից օրեր անց՝ օգոստոսի 27-ին, Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովն այցելել է Թուրքիա։

«Ալիևը գնում է ռազմական էսկալացիայի՝ փորձելով նոր տարածքներ վերցնել և հայկական կողմին ստիպել կատարել իր ցանկությունները՝ միջանցքի բացում, Սահմանադրության փոփոխություն, ադրբեջանցիների բնակեցում Հայաստանում։ Պուտինի այցը Բաքու նպատակ ունի փակել միջանցքի հարցը և կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հարցը դնել սեղանին»,- ասաց Բալասանյանը՝ որպես Բաքու այցի հաջորդ նպատակ՝ դիտարկելով Ռուսաստանի Կուրսկի մարզում տեղի ունեցող զարգացումները։

Հայ-ռուսական հարաբերություններում լարվածության հերթական ալիքը բարձրացավ, երբ Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը լրագրողների հետ զրույցում ասաց՝ Ռուսաստանը Լեռնային Ղարաբաղը վերցրել է Հայաստանից և վերադարձրել Ադրբեջանին։

Նիկոլ Փաշինյանը մայիսի 22-ին խորհրդարանում առաջին անգամ ցույց տվեց այն քարտեզը, որով Տավուշ-Ղազախ հատվածում, իր ձևակերպմամբ, իրականացվել է սահմանի վերարտադրություն։

«Չկա նման թիվ, թե քանի հոգու փողոցում հայտնվելու պարագայում ուժայինները կկանգնեն փողոցում հավաքվածների կողքին։ Ինչպես ասում էր Վազգեն Սարգսյանը, կարող է 100 հազար մարդ դուրս գա փողոց, ոչինչ չստացվի, 1500-ը դուրս գա՝ հարցը լուծվի»,- ասաց նա։

168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում, խոսելով Արցախից ռուս խաղաղապահների հեռացման, դրանից հետո տարածաշրջանում թուրքական ազդեցության մեծացման, Սյունիքով միջանցք բացելու ռիսկերի մասին, նման տեսակետ հայտնեց Իրանի Ազատ համալսարանի Թեհրանի կենտրոնական մասնաճյուղի պրոֆեսոր Ահմադ Քազեմին։

«Մենք ընդհանրապես բառերին, հայեցակարգերին պետք է մեծ ուշադրություն դարձնենք։ Երբ որ վերադառնում ենք 1990-91 թվականներ և հետևում ենք այն մարդկանց խոսույթին, որոնք, ի վերջո, հեղինակել են ՀՀ անկախությունը, մի շարք զարմանալի և տարօրինակ փաստերի ենք ականատես լինում, և ինչ այժմ կասեմ, կապ ունի քիչ առաջ ասվածի հետ։ Նկատի ունեմ՝ 1990-91 թվականների խոսույթով մենք պարզում ենք, որ առաջնորդները կամ առնվազն նրանց մի մասը ոչ թե ասում են՝ մեզ անկախություն է պետք, որովհետև մենք ուզում ենք պետություն ունենալ, պետական ազգ լինել, այլ ասում են՝ մեզ անկախություն է պետք՝ ԼՂ հարցը լուծելու համար։ Էստեղ է ամենակարևոր խնդիրը»,- ասաց նա։

«Ալիևն իր սեպտեմբերյան ցեղասպան քաղաքականությամբ փաստեց, որ Արցախի էջը փակված չէ, իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանի իշխանությանր, ապա, պատվախնդրություն ունեցող ղեկավարն այս զորահանդեսից հետո նվազագույնը պետք է հեռանար»,- ասաց Օհանյանը։

«Հարց եմ հնչեցնում Փաշինյանին՝ արդյո՞ք ինքը կարող է ներկայացնել հաշվարկներ, որ այդ 42 կմ-անոց Մեղրիի երկաթգիծը Հայաստանին տնտեսապես օգուտ է տալու։ Շեշտում եմ՝ չի տալու։ Մեղրիի երկաթգծի գործարկումը նշանակում է, որ Հայաստանի բյուջեից 150 միլիոն պետք է ներդնենք, որ Ադրբեջանն ու Թուրքիան իրար հետ կապվեն։ Այս երկաթգծի շահագործումը Հայաստանին տարածաշրջանից մեկուսացնելու է։ Մենք, նստած տարածաշրջանային մայթեզրին՝ նայելու ենք, թե ով ինչ է տանում և բերում»,- պարզաբանեց ՀՀ նախկին վարչապետը։

Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարած «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագիրն անիրատեսական է հատկապես այն դեպքում, որ Հայաստանի այս իշխանությունը գնում է դառնալու Թուրքիայի և Ադրբեջանի սատելիտը։ Նման զարգացումների դեպքում է, որ կարևոր է հասկանալ, թե այդ «Խաղաղության խաչմերուկ» ասվածին ինչպե՞ս են հասնելու, երբ մեր տարածաշրջանում կան այլ կոմունիկացիոն նախագծեր։

«Խաղաղության աղավնի՞ է ուզում դառնալ, քավ լիցի, կարող է այդպիսին դառնալ, բայց ամեն ինչ հանձնելով»,- ասաց Գասպարյանը՝ ընդգծելով՝ առաջնայինը Հայաստանի պետականությունը պահպանելն ու Արցախի հարցը չփակելն է, ինչը, սակայն, չի անում օրվա իշխանությունը, որն իրեն դրել է Ռեմբոյի տեղ և փորձում է գնալ աշխարհաքաղաքական վեկտորի փոփոխության՝ չգիտակցելով դրա ծանր հետևանքները Հայաստանի համար։

 ԵԽ Խորհրդարանական վեհաժողովը հոկտեմբերի 12-ին ընդունեց «Հումանիտար իրավիճակը Լեռնային Ղարաբաղում» բանաձևը։ ԵԽԽՎ-ն այս բանաձևով դատապարտեց 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Արցախի դեմ Ադրբեջանի ռազմական գործողությունները և արձանագրեց, որ Արցախի ամբողջ բնակչությունը լքել է իր հայրենիքը ֆիզիկական ոչնչացման վտանգի և Ադրբեջանի կառավարության երկար տարիներ իրականացրած հայատյաց քաղաքականության պատճառով։ ԵԽԽՎ-ն նաև Ադրբեջանին կոչ արեց ազատ արձակել Արցախի բոլոր կալանավորված ներկայացուցիչներին և Ադրբեջանում պահվող բոլոր հայ ռազմագերիներին։