Հայոց ցեղասպանության հարցը երկար ժամանակ եղել է Հայաստանի արտաքին քաղաքական օրակարգի առանցքային բաղադրիչներից մեկը։ Այն արտահայտել է ոչ միայն պատմական արդարության վերականգնման ձգտումը, այլև ծառայել է որպես համահայկական ինքնության, անվտանգության և միջազգային ճանաչման համար պայքարի գործիք։ Սակայն Նիկոլ Փաշինյանի կառավարման տարիներին Ցեղասպանության թեման աստիճանաբար դուրս է բերվել պետական ռազմավարական խոսույթից և փոխարինվել է «խաղաղության դարաշրջան» գաղափարով։ Փորձենք համադրել Սարգսյանի և Փաշինյանի կառավարման մոտեցումները՝ Ցեղասպանության հարցի ընկալման, գործարկման, իսկ Նիկոլի դեպքում՝ նաև քաղաքական վախերի դիտակետից։
Քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանը 168․am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով այս գործընթացին՝ նկատեց՝ թեև այս պահի դրությամբ իրատեսական չի համարում իմփիչմենթի մեկնարկը՝ նկատի ունենալով իշխանության՝ ԱԺ-ում սահմանադրական մեծամասնություն կազմելու հանգամանքը, սակայն տեսականորեն չի բացառում փողոցի ակտիվ աջակցության պարագայում այս ուղղությամբ հնարավոր տեղաշարժերը։
Ապրիլի 26-ին Նիկոլ Փաշինյանը մասնակցել էր Ազգային անվտանգության ծառայության սահմանապահ զորքերի օրվա առթիվ կազմակերպված միջոցառմանը, որի ժամանակ, մասնավորապես, նշել է, որ տեղի է ունենում գաղափարախոսական կարևոր վերափոխում, որտեղ առանձնակի նշանակություն է ստանում սահմանը և սահմանապահը։
Էստոնիայի վարչապետի հետ համատեղ ասուլիսի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը նշեց, որ էստոնացի գործընկերոջը ներկայացրել է «ՀՀ-ԵՄ վերջին զարգացումները, ՀՀ քաղաքացիների եվրոպական նկրտումները՝ ակնկալելով պաշտոնական Տալլինի աջակցությունը՝ դեպի ԵՄ տանող բարդ և երկարատև ճանապարհին», և շնորհակալություն հայտնեց ցուցաբերված աջակցության համար։
«Նախկինում Ադրբեջանի այս սադրանքներին հայկական կողմը համարժեք էր արձագանքում, լռեցնում էր թշնամուն, բայց այսօր, ինչպես տեսնում եք, Ադրբեջանն Արցախից հետո շատ է մեծամտացել։ Կրկնում եմ՝ թշնամու պատասխանը պետք է տրվի, հակառակ դեպքում՝ այսպես շարունակվելու է։ Իշխանությունը հայ ժողովրդին քարոզում է, թե թշնամին ուժեղ է, մենք՝ թույլ, բայց այդպես չէ, մեր ռեսուրսն ամբողջովին սպառված չէ։
Ադրբեջանը շարունակում է սահմանագոտում կրակոցները և դրանում մեղադրելը հայկական կողմին: Ադրբեջանը շարունակում է նաև ՀՀ զինված ուժերի զինումը դիտարկել որպես սպառնալիք՝ չհրաժարվելով սահմանափակում կիրառելու իր պահանջներից, բայց դրան զուգահեռ՝ ադրբեջանական կողմն ընդլայնում է իր ռազմական և ռազմավարական համագործակցության աշխարհագրությունը, այդ թվում՝ Չինաստանի համար աստիճանաբար ռազմավարական նշանակություն ունեցող գործընկեր դառնալով Հարավային Կովկասում:
Չնայած գործունեության նախորդ ոչ ամբողջական 7 տարիներին Նիկոլ Փաշինյանն ու իր վարչախումբը հասցրել են հեղափոխական տեմպերով ավելացնել պետական պարտքը, այսօր էլ նրանք շարունակում են ակտիվությամբ պետության վրա նոր պարտքային պարտավորություններ կուտակել։
«Դասեր» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերը հասարակական-քաղաքական գործիչ, Լեհաստանում Հայաստանի նախկին դեսպան Էդգար Ղազարյանն ու «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ, քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցն են։
Ապօրինի գույքի բռնագանձման շրջանակներում 2-3 տարի է՝ 1.7 մլրդ դոլարի բացահայտումներից են խոսում։ Դեռ մեծ հարց է, թե վերջում ինչ կմնա այդ գումարից։ Իսկ որ 7 տարում 11 մլրդ դոլարը վատնել են, խոսքը չկա։
Ինքը քաղաքականության մեջ զրո է: Քանի գնում, Հայաստանը փոքրանում է: Քայքայեցին Հայաստանը, սա իշխանություն չէ: Ո՞վ է տեսել՝ ամեն ինչի վրա հարկ դնեն: Շատ եմ խնդրում, մեր երիտասարդությունը մեղք է, փրկե՛ք մեր երիտասարդությանն էդ անօրեն, անուղեղ մարդկանցից:
«Ակնհայտ է, որ իրենք ծառայում են թուրքին: Բայց իրենք արդեն գործում են իրենց խելքով: Ես նկատում եմ, որ ՔՊ-ական խաժամուժը մի տեսակ առանց իրար հերթ տալու՝ Նիկոլի համար ականջահաճո ինչ-որ բան է ուզում ասել: Տպավորություն է, որ սրանք հիմա գործում են Նիկոլի ինտելեկտով և թելադրանքով: Ընդ որում՝ այնտեղ ինտելեկտուալ հրետանի ունեն, որը նստած՝ Դաշնակցություն է վարկաբեկում, Ցեղասպանության ուրացման, այն կասկածի տակ դնելու վերաբերյալ բաներ են ասում, բայց դա ապարդյուն է: Իրենց կերպարը պարզ է: Ես հաճախ եմ ասել, որ մեր հասարակությունը զոհի է վերածվել, բայց աստիճանաբար մեր ժողովուրդը շտկում է ողնաշարը»:
Ապրիլի վերջին շաբաթ օրը Հայաստանի Հանրապետության «հպարտ քաղաքացիները» նշում են Քաղաքացու օրը: Իրենց իշխանամուտից հետո՝ 2019 թվականի մարտի 21-ին, կառավարությունը հավանություն է տվել «Տոների և հիշատակի օրերի մասին» Հայաստանի օրենքի փոփոխություններին, որոնցում առաջարկվել է սահմանել Քաղաքացու օրը՝ նոր տոն։
7 տարի երկրի կառավարման ղեկը վերցրած անձը՝ Նիկոլ Փաշինյանը, ՀՀ քաղաքացու օրվա իր ուղերձում, ըստ էության, հոգեբանորեն «մնացել» է դեռևս 2018 թվականի «թավշյա հեղափոխության» ճանապարհներին, և շարունակում է խաբել, թե երկրի տերն իրեն իշխանության բերած քաղաքացին է:
«Երկրի տերը երկրի քաղաքացի՞ն է։ Ես այլ կարծիքի եմ. անտեր երկիր է։ Մեր երկիրը տեր չունի և ոչ մի առումով երաշխավորված չէ երկրի անվտանգությունն ու շարունակականությունը, ի՞նչ քաղաքացու տոն,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց հրապարակախոսը, ապա անդրադարձավ տոնի բովանդակային մեկ այլ կողմին,- Էդ Քաղաքացու տոնը կուզեի լիներ հայի ծագման տոն, Հայկ Նահապետի տոն։ Գլոբալ քաղաքականության հետևանքով ստեղծված մտքերը չեմ ընդունում. հիմա մենք էլ ենք քաղաքացի, ամերիկացին էլ է քաղաքացի…
Արցախի Հանրապետության ԿԳՄՍ նախարար Անահիտ Հակոբյանը Նիկոլ Փաշինյանի կողմից հայտարարված և ամեն տարի ապրիլի վերջին շաբաթ օրը նշվող Քաղաքացու օրը տոն չի համարում։
«Կարծում եմ՝ պետք է լինի հաղթանակ, որ հայ ժողովուրդն ուրախանա, տոնի, բայց այդ հաղթանակը չկա։ Ինձ համար անհասկանալի է, թե իշխանությունն ի՞նչն է տոնում»,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց Աննա Մայիլյանը։
Ադրբեջանցիների ու թուրքերի հետ համագործակցությունն այսպիսով ստացել է նաև նոր՝ դեռևս պաշտոնապես չհայտարարված դրսևորում, որը Հայաստանի իշխանությունը կարող է ևս մեկ դրական քայլ համարել Ադրբեջանի հետ «խաղաղության» հաստատման գործընթացում։
«Որտեղի՞ց է Խաչատուր Սուքիասյանի՝ 44-օրյային առնչվող տեղեկացվածությունը, ո՞վ է «ինֆորմատորը»…» վերտառությամբ հոդվածում օրերս անդրադարձել ենք ԱԺ ՔՊ-ական պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանի՝ 44-օրյա պատերազմին առնչվող հայտարարությանը, որը հնչեցրել է լրագրողների հետ ճեպազրույցում: Նա, մասնավորապես, ասել է՝ «ես լավ ամեն ինչից տեղեկացված եմ, ձեզ եմ ասում, որ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մեծ մասը չի կռվել, մի մասն ինադու սաբոտաժ է արել, մի մասն էլ ինադու տվյալներ է տվել, սա բոլորը գիտեն, ընթացքում էլ կտեսնենք դատական պրոցեսները»:
«Աշխարհաքաղաքական այս անկայուն վիճակում նրանք տիրոջ փնտրտուքի մեջ են, և իրենց կարծիքով՝ լավագույն տերը կարող է լինել Թուրքիայի գործող իշխանությունը՝ Էրդողանի գլխավորությամբ: Դրանով է պայմանավորված, որ Հայոց ցեղասպանության հարցում չկան նախկին գնահատականները, չի երևում Հայաստանի հանձնառությունը, չկան Սփյուռքի հետ կապերը, և Հայաստանի արտաքին քաղաքականության կարևոր բաղադրիչներից մեկը տարվում է այնպես, ինչպես Անկարային թելադրվում է՝ պարզապես մոռացության տալ»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:
«Հայոց ցեղասպանության հարցն այսօր միայն հայերի ու թուրքերի հարցը չէ, այն մեր տարածաշրջանի օրակարգի հարց է, որը տարբեր ժամանակներում ու տարբեր ինտենսիվությամբ շահարկում են տարբեր երկրների ղեկավարներ։ Մենք տեսանք Լիբանանի նախագահի հայտարարությունը, Հունաստանից ևս հնչեցին հայտարարություններ։ Այս հարցը ո՛չ Էրդողանը, ո՛չ էլ Փաշինյանը չեն կարող փակել, սա իրենց մասշտաբի հարց չէ։
«Շատ բարդ է պարկեշտ գնահատել Հայաստանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը,- հերթական դատական նիստից հետո 168․am-ի հետ ավանդական հարցուպատասխանի ժամանակ նշեց ՀՀԿ փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը՝ պարզաբանելով,- Քանի որ վերջերս էշը Սերժ Սարգսյանի թեթև ձեռքով դարձավ որպես քաղաքական տերմինաբանություն, էսպես ասենք՝ Ադրբեջանում և Թուրքիայում էշին ոչ ավանդական եղանակով են ուզում օգտագործել, Բրյուսելից էդ էշին ասում են՝ է՛շ, մի սատկի, գարուն կգա, Վաշինգտոնում էշը պահանջարկ չունի, Մոսկվայում էլ տրամադրությունից կախված՝ կամ «իշակ» են ասում, կամ «օսլիկ»»։
Ընդամենը 10 տարի առաջ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին համայն աշխարհով տարածված «Հիշում եմ և պահանջում» կարգախոսն այսօր պետք է վերափոխվի «Հիշում եմ և ամաչում» չբարձրաձայնվող գործողության, որից հետո միայն Հայաստանում իրավիճակի և իշխանության փոփոխության միջոցով հնարավոր կլինի վերադառնալ պահանջի իրավունքին։
Հայաստանի իշխանության, գլխավորապես՝ Նիկոլ Փաշինյանի գործողությունները շատերի կողմից գնահատվում են՝ որպես ոչ կոմպետենտություն, ապաշնորհություն կամ հոգեկան անհավասարակշռության արտահայտություն։
«Բառ չեմ գտնում նկարագրելու այն, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում: Երբևէ չէինք պատկերացնի, որ Հայաստանի իշխանությունը կարող է այսպիսի լկտի դիրքորոշում ունենալ հայ ժողովրդի դեմ: Դա է պատճառը, որ ես հաճախ տպավորություն ունեմ, որ Հայաստանի վարչապետի աթոռին նստած է ոչ թե Փաշինյանը, այլ՝ Ալիևը, և ինչ ուզում՝ անում է: Եթե Ալիևը նստեր ՀՀ վարչապետի աթոռին, ավելի վատ բաներ չէր կարող անել, քան այն, ինչ Փաշինյանն արդեն անում է»:
Ապրիլի 23-ին տեղի է ունեցել ջահերով ավանդական երթը: Այս տարի՝ Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին, այն կրում էր «Մի՛ ուրացիր» կարգախոսը՝ հաշվի առնելով ՀՀ գործող իշխանության դիրքորոշումը, որ Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցն արտաքին քաղաքական օրակարգի առաջնահերթություն չէ։ Ավելին, ինչպես այս տարվա հունվարին շվեյցարահայ համայնքի մի խումբ ներկայացուցիչների հետ հանդիպմանն ասել էր Նիկոլ Փաշինյանը, «մենք Հայոց ցեղասպանության պատմությանն էլ պետք է վերադառնանք, պետք է հասկանանք, լավ՝ ինչ է տեղի ունեցել և ինչու է տեղի ունեցել, և ինչպես ենք մենք դա ընկալել, ում միջոցով ենք ընկալել…»:
ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պատմական գիտությունների դոկտոր Ռուբեն Մելքոնյանն այսօր «Վերիմաստավորելով ցեղասպանությունը 21-րդ դարում» խորագրով պանելային քննարկումից առաջ լրագրողների հետ զրույցում անդրադարձավ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը, որով նա դատապարտել էր երեկ Երևանում Թուրքիայի ու Ադրբեջանի դրոշները այրելու քայլը։
«Նա այսօր արդեն հարցականներ է բարձրացնում Ցեղասպանության մասին՝ «ինչ է պատահել», «ինչպես է պատահել»․ հարցականներ, որոնք Ցեղասպանության ժխտողականության մի տեսակն են, խոսքեր, որոնք նաև թուրքերն են ասում,- նշեց Հարութ Սասունյանը՝ հավելելով,- Ավելին՝ ՀՀ իշխանությունները ոչ միայն ոչինչ չեն պահանջում Թուրքիայից ու Ադրբեջանից, այլև փորձում են Ադրբեջանի հետ խաղաղության դաշնագիր ստորագրել, իսկ Թուրքիայի հետ սիրալիր հարաբերություններ մեկնարկել, սահմաններ բացել։ Այս ապազգային մտայնությամբ մարդկանցից չի կարելի սպասել մեկ այլ բան»։
SMS-ներով աշխատելու պրակտիկան հավանաբար շատ է դուր եկել կառավարության ՔՊ-ական վարչախմբին։ Նիկոլ Փաշինյանի հայտնի SMS-ային պաշտոնանկություններից հետո որոշել են հիմա էլ SMS-ային գրոհ կազմակերպել քաղաքացիների վրա։
Ժողովուրդը վառվում է, պայքարում է խեղճ ժողովուրդը, բայց փաստորեն ոչ ոք չի լսում ժողովրդին: Խեղճ ժողովուրդը տուժում է հա՛մ հոգեպես, հա՛մ ֆինանսապես: Ամեն ինչը թանկացնում են, պետական տուրքերը, հարկերը բարձրացնում են: Հեչ լավ չի: Հայաստանը պետք է ծաղկի, բայց Ցեղասպանության հարցը ո՞նց կարելի է մի կողմ դնել, որ նորից կրկնե՞ն:
«Երբ ասում ենք, որ ԱԺ-ում պետք է վարչապետին անվստահություն հայտնելու գործընթաց սկսել, դա չանելու պատճառաբանություն են բերում այն, որ դրա համար պետք է 54 կողմ ձայն, որ որոշումն ընդունվի, ընդդիմադիր պատգամավորների քանակը 54-ից պակաս է, ուրեմն՝ պետք է ՔՊ պատգամավորների կողմ լինելը, ո՞վ է խոսել ՔՊ-ի հետ, առանց ՔՊ-ի հետ խոսելու՝ այդ գործընթացը նախաձեռնելն անլրջացնել է նշանակում: Այդ նույն պատգամավորները, որոնք գիտեն, որ օրենքի ընդունման համար պետք է նույն 54 կողմ ձայնն առնվազն, օրենքի նախագիծ են ներկայացնում՝ առանց ՔՊ-ի հետ խոսելու և փողոց գեներացնելու»:
