Նոբելյան մրցանա՞կ, թե՞ խաղաղություն․ Ինչի՞ կհասնի Թրամփը Հարավային Կովկասում
Միացյալ Նահանգները շարունակում է ակտիվ ներգրավվածության նշաններ ցույց տալ Հարավային Կովկասում ծավալվող Երևան-Բաքու հարաբերությունների, այսպես կոչված, կարգավորման գործընթացում։ ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի հանրապետական անդամ Ջո Ուիլսոնը, ով ամիսներ առաջ հայտարարում էր, թե նախագահ Թրամփը խաղաղություն կբերի Կովկասին, X-ի իր էջում ժամեր առաջ գրել է, որ երբեք չի եղել Դոնալդ Թրամփի նման խաղաղարար նախագահ։
«- Կոնգո և Ռուանդա
– Թաիլանդ և Կամբոջա
– Պակիստան և Հնդկաստան
Եվ շուտով՝ Ադրբեջան և Հայաստան։
Նա (ԱՄՆ նախագահը) արժանի է Նոբելյան խաղաղության մրցանակի»,- գրել է կոնգրեսականը։
Վերջին երկու ամսվա ընթացքում մի քանի անգամ այս թեմային անդրադարձել է նաև ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն, այդ թվում՝ Թրամփին հաշվետվություն ներկայացնելով, որ Հարավային Կովկասում մոտ են խաղաղության հաստատմանը։
Թեմային տարբեր դրվագներով անդրադարձել է նաև ԱՄՆ նախագահի ներկայացուցիչ Սթիվ Ուիթքոֆը, խոսելով այն մասին, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը միանալու են Աբրահամի համաձայնագրերին։
Ըստ չհաստատված տեղեկությունների, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների, այսպես կոչված, կարգավորումը Ադրբեջանի՝ ԱՄՆ-ի հետ Աբրահամի համաձայնագիր ստորագրելու ճանապարհին նախապայման է։
Ավելորդ է նույնիսկ հիշեցնել օրերս Թրամփի արած աղմկոտ հայտարարությունը, թե Հարավային Կովկասում իրենք հրաշք են գործել։ Ամերիկյան կողմը թեմային վերջին ամիսների ընթացքում հաճախ է անդրադարձել՝ շեշտը դնելով հանգամանքի վրա, որ Թրամփը խաղաղություն է բերել, բեկում է մտցրել, սակայն, թե ինչ է իրականում կատարվում բանակցային սեղանի շուրջ ԱՄՆ միջնորդությամբ՝ հայտնի չէ։
Այս ամիսների ընթացքում տարածվեց նաև կրկին պաշտոնապես չհաստատված տեղեկությունն այն մասին, որ ԱՄՆ-ը առաջարկել է վարձակալել Սյունիքով անցնող երթուղին, այդ առաջարկի շուրջ ևս եղան բազմաթիվ իրարամերժ արձագանքներ, և դեռ հասկանալի չէ՝ այդ առաջարկը սեղանի՞ն է, թե՞ մերժվել է ՀՀ իշխանությունների կողմից։
Թրամփ-Փաշինյան-Ալիև՝ պաշտոնապես չհաստատվող հանդիպման տեղեկությունների ֆոնին հայտնի դարձավ, որ հեռախոսազրույց են ունեցել ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն և Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարար Ժան-Նոել Բարոն, որոնք, ի թիվս այլ թեմաների՝ քննարկել են Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության ապահովման հարցը: Պաշտոնական Վաշինգտոնի հաղորդագրությունում քննարկումից շատ մանրամասներ չկան: Պետքարտուղար Ռուբիոն և արտաքին գործերի նախարար Բարոն, ըստ Պետդեպարտամենտի հաղորդագրության, քննարկել են Գազայում մարդասիրական իրավիճակը և հրադադարի հասնելու ջանքերը, Ռուսաստան-Ուկրաինա պատերազմը, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության ապահովումը, ինչպես նաև Սուդանում շարունակվող հակամարտությունը: Մարկո Ռուբիոն և Ժան-Նոել Բարոն վերահաստատել են իրենց հանձնառությունը՝ ապահովելու, որ Իրանը երբեք չմշակի կամ ձեռք բերի միջուկային զենք:
Վաշինգտոնում բնակվող ադրբեջանական «Թուրան» գործակալության նախկին թղթակից Ալեքս Ռաուֆօղլուն նախօրեին հայտնել էր, որ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը պատրաստվում է ուրբաթ օրը Սպիտակ տանն ընդունել Նիկոլ Փաշինյանին ու Իլհամ Ալիևին։ Այնուհետև նա այլ մանրամասներ է հայտնել՝ նշելով, թե այս ուրբաթ Թրամփն առաջինը կհանդիպի Փաշինյանի հետ, հետո կընդունի Ալիևին։
«Այնուհետև երեք առաջնորդները համատեղ հայտարարություն կանեն»,- գրել է լրագրողն X-ի միկրոբլոգում։
Փաշինյանի աշխատակազմից էլ նախօրեին ո՛չ հաստատել, ո՛չ հերքել էին այս տեղեկությունները։
Middle East Eye-ն էլ գրում է, որ Ադրբեջանն ու Հայաստանն ուրբաթ օրը Վաշինգտոնում կստորագրեն փոխըմբռնման հուշագիր, որը կպարտավորեցնի խաղաղության հասնել։ Լրատվամիջոցի աղբյուրները տեղեկացրել են, որ երկու առաջնորդները, ինչպես սպասվում է, կստորագրեն «մտադրությունների նամակ», այլ ոչ թե խաղաղության համաձայնագրի նախագիծ, ինչը Թրամփին կապահովի դիվանագիտական ձեռքբերում, որը նա փնտրում է տարածաշրջանում անցյալ ամսվանից ի վեր։ Լրատվամիջոցն ուշադրություն է հրավիրում նաև այն հանգամանքի վրա, որ Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովը երկուշաբթի օրը զանգահարել է իր թուրք գործընկեր Հաքան Ֆիդանին՝ գագաթնաժողովի մասին տեղեկացնելու համար: Եվ իսկապես նախօրեին հայտնի դարձավ, որ կայացել է Թուրքիայի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարներ Հաքան Ֆիդանի և Ջեյհուն Բայրամովի հեռախոսազրույցը։ Այս մասին հաղորդել է Anadolu լրատվական գործակալությունը՝ վկայակոչելով Թուրքիայի արտաքին քաղաքական գերատեսչությանը։
Թուրքական լրատվամիջոցի փոխանցմամբ՝ Ֆիդանն ու Բայրամովը հեռախոսազրույցի ընթացքում քննարկել են «երկկողմ հարաբերություններին և տարածաշրջանային զարգացումներին վերաբերող մի շարք հարցեր»։
Բայրամով-Ֆիդան նախորդ հեռախոսազրույցը տեղի էր ունեցել հուլիսի 25-ին, hեռախոսազրույցի ընթացքում քննարկվել էին ադրբեջանա-թուրքական դաշնակցային հարաբերություններից բխող հարցեր, տարածաշրջանային և միջազգային կազմակերպություններում համագործակցությունը, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը։ Նշվել էր, որ ադրբեջանա-թուրքական եղբայրության վրա հիմնված դաշնակցային հարաբերությունները հաջողությամբ շարունակվում են բոլոր մակարդակներում և հարթակներում։
Ջեյհուն Բայրամովն իր գործընկերոջը մանրամասն տեղեկացրել է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի և դրա տարբեր ասպեկտների, խաղաղության համաձայնագրի ներկայիս վիճակի և հեռանկարների մասին։
Տեղեկացնենք նաև, որ այս օրերին Մոսկվա բանակցությունների է մեկնելու ԱՄՆ նախագահի ներկայացուցիչ Սթիվ Ուիթքոֆը։ Մոսկվայում սպասվող բանակցությունների օրակարգում Ուկրաինան է, սակայն չի բացառվում, որ Մոսկվայում քննարկվեն նաև Հարավային Կովկասում Թրամփի նախաձեռնությունները։
Ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ վերջին շրջանում տարածվող տեղեկություններից ակնհայտ է դառնում, որ ԱՄՆ-ը ձգտում է որևէ նախաձեռնությամբ աչքի ընկնել Հարավային Կովկասում։
Ըստ Տարասովի, Ռուբիո-Բարո հեռախոսազրույցը ևս ուշագրավ է նրանով, որ նման բոլոր հեռախոսազրույցների ընթացքում չէ, որ քննարկվում են այս ռեգիոնի հարցերը։
«Սակայն, ամենայն հավանականությամբ, ԱՄՆ-ը Ֆրանսիային՝ որպես երկար տարիներ հակամարտությամբ զբաղված երկրի, տեղեկացնում է գործընթացների մասին կամ գուցե՝ խորհրդակցում»,- ասաց նա։
Տարասովի խոսքով, ուշագրավն այն է, որ ռեգիոնում Երևանի ու Բաքվի միջև այս տարիների ընթացքում տեղի ունեցած բանակցությունները տարբեր հանգրվաններ են ունեցել Բրյուսելում, Մոսկվայում, Պրահայում, շատ հարցեր են քննարկվել, շատ խնդիրներ դուրս եկել հակամարտության օրակարգից՝ ոչ ուղիղ ԱՄՆ ջանքերի շնորհիվ։
«Սակայն ԱՄՆ նախագահի վարչակազմը ներկայումս հայտնվել է հակամարտության կարգավորման գործընթացի այն փուլում, երբ շատ մեծ ջանքերի կարիք էլ չկա, խաղաղության համաձայնագիրը համաձայնեցված է, մնում են մի քանի հարցեր, որոնց շուրջ, կարծում եմ, քննարկումները դեռ կշարունակվեն։ Սակայն ԱՄՆ-ը ցանկանում է արդյունքը որևէ տեսքով ամրագրել և հայտարարել, որ ռեգիոնում խաղաղություն է հաստատվել։
Երբ հայտարարվում է, որ ԱՄՆ-ը հրաշք է գործել, դա տպավորիչ է, բայց ի՞նչ է արվել, եթե շատ հարցեր համաձայնեցվել էին պատերազմից հետո»,- ասաց Տարասովը։
Նրա խոսքով, իրավիճակի զարգացման մի քանի սցենար կա։
«ԱՄՆ-ը, ամենայն հավանականությամբ, կփորձի եռակողմ հանդիպմամբ որևէ համաձայնության տպավորություն ստեղծել, դա լավ շրջանառել և վերածել իրադարձության, սակայն չի բացառվում, որ այդ նախաձեռնությունն այդպես էլ մնա առանձին նախաձեռնություն և չտա որևէ արդյունք։
Չի բացառվում նաև, որ հետևողականություն ցուցաբերեն, և ԱՄՆ ազդեցության հետագա խորացման համար հիմք դառնա։ Սակայն հակված եմ կարծել, որ սա առավելապես ԱՄՆ-ի շուրջ խաղաղարար իմիջ ստեղծելուն ուղղված նախաձեռնություն է։ Խաղաղության, Նոբելյան մրցանակի մասին խոսում են, երբ բոլոր հարցերը կարգավորված են լինում, բայց տպավորություն չկա, թե դա այդպես է»,- շեշտեց Տարասովը։
