Խայտառակության գագաթնակետն է

Նիկոլ Փաշինյանի մոտ նախագահ աշխատող Վահագն Խաչատուրյանը, որի արածն այսքան տարի եղել է պետության հաշվին արտասահմաններում անիմաստ շրջագայելն ու թաղման արարողություններին մասնակցելը, վերջին օրերին ակտիվացել է։ Օրերս Սյունիք կատարած այցի, այն էլ՝ եռօրյա այցի ընթացքում մի շարք տարօրինակ, երբեմն էլ՝ անհարկի հայտարարություններ արեց։

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի կյանքում ոչնչով աչքի չընկած նախագահի մինչև հիմա հնչեցրած քաղաքական մտքի փայլատակումներին չենք անդրադառնա։

Անդրադառնանք նրա այն հայտարարությանը, որ Հայաստանում փողի խնդիր չկա։

Ասում է՝ Հայաստանում փողի խնդիր չկա, բայց չի ասում, որ ընդամենը 6 ամսում միայն 1 միլիարդ դոլարից ավելի նոր պարտքեր են դրել պետության վրա։

Մեկ այլ հարց է, թե ի՞նչ են արել այդ գումարները։

Պարտք են վերցրել, որ բյուջեի ծախսերը կատարեն, չեն կատարել, բայց դրանց դիմաց տոկոսներ են վճարել։ Առաջին կիսամյակում պիտի 1 տրիլիոն 727 մլրդ դրամի ծախս անեին, 1 տրիլիոն 472 միլիարդինն են արել. 255 մլրդ դրամով կամ 660 մլն դոլարով բյուջետային ծախսերը թերակատարել են։

Սա խայտառակության գագաթնակետն է։ Եթե չէին կարողանում նախատեսված ծախսերը կատարել, ինչո՞ւ են այդքան պարտքեր վերցրել ու թողել պետության վրա։ Չէ՞ որ դրանց դիմաց տարեկան հարյուրավոր միլիոն դոլարների տոկոսներ են վճարվում։

Այս տարվա միայն առաջին կեսին պարտքի սպասարկման համար ավելի քան 169 մլրդ դրամ են վճարել՝ համարժեք 439 մլն դոլարի։ Նախորդ տարվա համեմատ կառավարության պարտքի սպասարկման ծախսերը 15.9 մլրդ դրամով կամ 40 մլն դոլարով ավելացել են։ Սա դեռ՝ միայն առաջին կեսին։

439 մլն դոլար վճարել են միայն պարտքի տոկոսների դիմաց։ Թե ինչքան էլ վճարել են պարտքերը փակելու համար, դեռ մի կողմ թողնենք։

Պարտքեր են վերցրել բյուջեով նախատեսված ծախսերը կատարելու համար, տոկոսներ են վճարել, բերել բանկերում ավանդ են դրել։ Շատ հաճախ այդ ավանդների տոկոսներն ավելի ցածր են, քան վերցրած պարտքերի տոկոսներն են։ Արդյունքում՝ պետությունն է տուժում, վնասներ է կրում։ Արտաքուստ ավանդներից բյուջեն եկամուտներ է ստանում, բայց պարտքերի տոկոսների դիմաց ոչ պակաս ծախսեր է կատարում։

«Հաշվետու ժամանակահատվածում բանկերում և այլ ֆինանսավարկային հաստատություններում բյուջեի ժամանակավոր ազատ միջոցների տեղաբաշխումից և դեպոզիտներից ստացվել են 18.9 մլրդ դրամ տոկոսավճարներ, որոնք 30.7 տոկոսով (4.4 մլրդ դրամով) գերազանցել են կիսամյակային ծրագրային ցուցանիշը և 3.6 տոկոսով (651 մլն դրամով)` նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը:

Տոկոսավճարների գերակատարմանն էապես նպաստել է պետական պարտատոմսերի՝ ծրագրվածից ավել տեղաբաշխումը, որից ստացված միջոցներն ավանդադրվել են՝ ապահովելով լրացուցիչ տոկոսավճարներ»,- խոստովանել է ֆինանսների նախարարությունն  առաջին կիսամյակի պետական բյուջեի կատարման հաշվետվության մեջ։

Այս տարվա սկզբին, ինչպես հայտնի է, կառավարությունը 750 մլն դոլարի եվրոպարտատոմսերի հերթական տեղաբաշխումն արեց։ Չնայած դրա աննախադեպ բարձր գնին՝ 7,1 տոկոս, պահանջվածից նույնիսկ ավելի շատ պարտք ներգրավվեց։ Գումարի մի մասով վճարեց նախորդ թողարկման պարտքը, իսկ մյուս մասը՝ շուրջ 164 մլրդ դրամը, դրեց բյուջեի ազատ միջոցների հաշվին։ Բյուջեում ազատ միջոցներ կային, որոնք չէին կարողանում ծախսել, մի բան էլ պարտքերով նորերն ավելացրին։

Տարիներ շարունակ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունների համար խնդրահարույց է եղել՝ ինչպես ընդհանրապես բյուջեի, այնպես էլ՝ հատկապես վարկային ծրագրերի, այն էլ՝ նպատակային վարկային ծրագրերի կատարողականը։

Առաջին կիսամյակում նախատեսել են նպատակային վարկային ծրագրերով 100 մլն դոլարի աշխատանքներ իրականացնել, իրականացրել են ընդամենը 37 միլիոնինը։

Կատարողականը կազմել է հազիվ 37 տոկոս։

Այսպես են իրականացնում վարկային ծրագրերը ու դեռ ամեն անգամ պարտքային բեռ են ավելացնում պետության վրա։

Նպատակային վարկային ծրագրերի կատարողականը խայտառակ վատ վիճակում է։

Տարվա առաջին կեսին նախատեսել են Համաշխարհային բանկի հետ իրականացնել 6.2 մլրդ դրամի ծրագրեր, իրականացրել են 1.9 միլիարդինը՝ 3.2 անգամով ավելի քիչ, քան պիտի իրականացնեին։ Կատարողականը կազմել է ընդամենը 30 տոկոս։

Եվրոպական ներդրումային բանկի հետ նախատեսված 2.9 միլիարդի ծրագրերից ընդհանրապես ոչինչ չի կատարվել։ Բացարձակ զրո է կատարողականը։

Ասիական զարգացման բանկի պարագայում կրկնակի ավելի քիչ նպատակային ծրագրեր են արվել, քան պիտի արվեն։

Ամենամեծ շեղումը Գերմանիայի Վերականգնման վարկերի բանկի հետ նախատեսված ծրագրերի իրականացման պարագայում է։ Ավելի քան 26 մլն դոլարի նախատեսված  ծրագրերից կատարվել է ընդամենը 1.3 միլիոնը։

Կատարողականը կազմել է 5.2 տոկոս։

Սրանք նպատակային վարկեր են, որոնց տակ ծրագրեր են դրված՝ կատարման հստակ ժամկետներով։ Այդ ծրագրերը պիտի իրականացվեն, որ արդյունք ստացվի։ Բայց ոչ միայն ծրագրերը չեն իրականացվում, արդյունքներ չեն ստացվում, մի բան էլ ուշացրած ծրագրերի դիմաց պետական բյուջեն տուգանքներ է վճարում՝ չիրացված գումարների դիմաց։ Բարձր տոկոսները քիչ են, նաև տուգանքներ ենք վճարում։ Այսպես են քոռ ու փուչ անում հարկատուների վճարած գումարները։

Շարունակում են մեծապես թերակատարել նաև բյուջեի կապիտալ ծախսերը։

Տարվա առաջին կեսին կատարել են նախատեսվածի ընդամենը 73 տոկոսը։ Ավելի քան 107 մլրդ դրամի կամ 278 մլն դոլարի աշխատանքներ չեն իրականացվել։ Դրանից 87 միլիարդը եղել է շենք-շինությունների կառուցումը։

Բյուջեի ծախսերի ընդհանուր թերակատարումը հասնում է գրեթե 15 տոկոսի։ Դրա հիմնական պատճառն այն է, որ չեն կարողանում  նախատեսված ծրագրերը ժամանակին կատարել։ Չնայած դրան, շարունակում են մեծ տեմպերով պարտքեր վերցնել ու ծանրաբեռնել պետական պարտքի բեռը։ 7 տարում ավելի քան 7.2 միլիարդի պարտք են կուտակել ու դեռ ցինիկաբար հայտարարում են, թե Հայաստանը փողի խնդիր չունի։ Եթե փողի խնդիր չունի, ինչո՞ւ եք այդքան պարտքեր վերցրել։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ