Ադրբեջանն ու Հայաստանը վաշինգտոնյան համաձայնությունները դիտարկում են՝ որպես ԱՄՆ ներգրավում, ՌԴ ներգրավվածություն չի ցանկանում ո՛չ Ալիևը, ո՛չ Փաշինյանը. Բրայզա
«Սպիտակ տանը Հայաստանի, Ադրբեջանի ու ԱՄՆ-ի միջև տեղի ունեցածն առաջընթաց էր, սակայն ոչ հակամարտության ավարտի ճանապարհի վերջ»,- այս մասին ասել է ԱՄՆ պետքարտուղարի նախկին փոխտեղակալ, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի նախկին համանախագահ Մեթյու Բրայզան՝ անդրադառնալով օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում կնքված Փաշինյան-Թրամփ-Ալիև եռակողմ հռչակագրին:
Հիշեցնենք, որ Մեթյու Բրայզան եղել է նաև ամերիկյան Ատլանտյան խորհրդի (Atlantic council) ավագ գիտաշխատողը, ԱՄՆ նախկին դեսպանն Ադրբեջանում, ով ունի բազմաթիվ կապեր Թուրքիայում և Ադրբեջանում, առաջ է մղել Ադրբեջանի և Թուրքիայի շահերը ԱՄՆ-ում հանդես եկել՝ որպես Ադրբեջանի շահերի քարոզիչ խիստ հակառուսական ուղղվածությամբ: Նրա կինն ազգությամբ թուրք վերլուծաբան Զեյնո Բարանն է:
Բրայզան նշել է, որ որպես ԵԱՀԿ ՄԽ նախկին համանախագահ, երկարամյա միջնորդ՝ իր համար Սպիտակ տանը ձեռք բերված պայմանավորվածությունները հուզիչ են և կարևոր:
«Սա իսկապես կարևոր պահ է, սա հակամարտության ավարտի ճանապարհի վերջը չէ, սա խաղաղության պայմանագիր չէ, սա համաձայնություն է, ըստ էության, սա Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի մտադրության հայտարարությունն է՝ առաջ շարժվելու խաղաղության պայմանագրի ստորագրման ուղղությամբ: Թեև դեռ տեքստը չեմ տեսել, հասկանում եմ, որ այն սահմանում է կոնկրետ քայլեր, որոնք յուրաքանչյուր առաջնորդ պարտավորվում է ձեռնարկել՝ հասնելու այն կետին, որտեղ նրանք կարող են ստորագրել խաղաղության պայմանագիր: Դա ինքնին շատ-շատ կարևոր է: Այսպիսով, սա իսկապես առաջընթացի պահ է»,– նշում է Մեթյու Բրայզան:
Ամերիկացի դեսպանը կարծում է, որ այս ամենի մեկ այլ կարևոր տարրն այն է, որ կլինեն ռազմավարական գործընկերության համաձայնագրեր՝ ԱՄՆ-ի և Ադրբեջանի միջև՝ մի կողմից, և ԱՄՆ-ի ու Հայաստանի միջև՝ մյուս կողմից։
«Կա մեկ այլ մաս, նրը Ադրբեջանի, Հայաստանի և Միացյալ Նահանգների կողմից միջանցքի համատեղ զարգացման համաձայնագիրն է, ադրբեջանական կողմը դա անվանում է Զանգեզուրի միջանցք, բայց որն այժմ կկոչվի «Թրամփի ուղի՝ միջազգային խաղաղության և բարգավաճման համար», որն անցնում է Հայաստանով և կապում է Ադրբեջանը Հայաստանին և Ադրբեջանի նախկին էքսկլավային մասին՝ Ադրբեջանի մայրցամաքային մասից բաժանված Նախիջևանին։ Այդ միջանցքը նաև կձգվի դեպի Թուրքիա։ Եվ այն, ըստ երևույթին, կշահագործվի ամերիկյան լոգիստիկ ընկերության կողմից, որը կփոխարինի Ռուսաստանի Դաշնային անվտանգության ծառայության կամ ԱԴԾ զորքերին, որոնք պետք է շահագործեին այդ միջանցքը՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների մեծ դժգոհության պայմաններում։ Բայց նախագահ Պուտինը, ըստ էության, ստիպել էր նախագահ Ալիևին և վարչապետ Փաշինյանին համաձայնել այդ միջանցքում ռուսական ռազմական ներկայությանը 2020 թվականի նոյեմբերին՝ երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի ռազմական փուլի ավարտին։
Այնպես որ, կարծում եմ, որ Ադրբեջանն ու Հայաստանն այսօր այս պահը դիտարկում են՝ ոչ միայն որպես խաղաղության պայմանագրին մեկ քայլ մոտեցնող, այլև՝ որպես Միացյալ Նահանգների ներգրավում, քանի որ Ռուսաստանը նահանջում է: Իսկ ԱՄՆ-ը ներգրավվում է ոչ թե՝ որպես անվտանգության երաշխավոր, այլ, ինչպես գիտեք, աշխարհի ամենաազդեցիկ երկիր, ԱՄՆ նախագահը ցանկանում է օգտագործել ԱՄՆ ներդրումները և ամերիկյան ընկերությունների նախագծերը՝ տեղում ամերիկյան ներկայություն ունենալու համար, որը փոխարինում է ռուսական ներկայությանը՝ ռուսական ներկայությանը ոչ թե ռազմական իմաստով, այլ աշխարհաքաղաքական և աշխարհատնտեսական իմաստով: Այդ ռուսական ներկայությունը դարեր շարունակ Հայաստանում դիտվել է՝ որպես Հայաստանի անվտանգության երաշխավոր, և հիմա՝ Միացյալ Նահանգների գրկախառնությունը: Այնպես որ, սա իսկապես կարևոր պահ է, բայց ոչ ճանապարհի ավարտը»,- նշում է Մեթյու Բրայզան:
Նրա համոզմամբ, ո՛չ Ադրբեջանի, ո՛չ էլ Հայաստանի ղեկավարներն այլևս չեն ցանկանում Ռուսաստանի հետագա ներգրավվածությունը։
Ըստ Բրայզայի՝ նախկինում Ադրբեջանը փորձում էր պահպանել հավասարակշռված արտաքին քաղաքականություն, որի շրջանակներում իր ապագան, իր տնտեսական և նույնիսկ քաղաքական ապագան կապում էր տրանսատլանտյան համայնքի հետ՝ Թուրքիայի և Վրաստանի միջոցով՝ իր նավթային և գազային խողովակաշարերի միջոցով՝ լավ հարաբերություններ պահպանելով Ռուսաստանի հետ։ Սակայն, ըստ ամերիկացի դիվանագետի, ադրբեջանական մարդատար ինքնաթիռի խոցումն անցյալ տարվա վերջին փոխեց իրերի դրությունն արմատապես, ուստի Ադրբեջանը պատրաստ է վայելել Վաշինգտոնի «գրկախառնությունը», ինչպեսև՝ Հայաստանը:
Բրայզան հիշեցնում է, որ Հայաստանն էլ սկսեց հեռանալ ռուսական ուղեծրից 2020 թվականի նոյեմբերից հետո, երբ ՀԱՊԿ-ը չկատարեց իր պայմանագրային պարտավորությունները Հայաստանի հանդեպ:
Անդրադառնալով Իրանի ու Ռուսաստանի հնարավոր արձագանքին՝ ամերիկացի դեսպան Բրայզան նշում է, որ նրանք կօգտագործեն ակտիվ միջոցներ, կեղտոտ հնարքներ՝ քաղաքական կայունությունը խաթարելու համար։ Ըստ նրա, կան մի շարք մարտավարություններ, որոնք նրանք կարող են կիրառել։
«Երբ ես Բաքվում դեսպան էի ծառայում, երկու կողմերն էլ ամեն տեսակի կեղտոտ հնարքներ էին անում։ Եվ երբեմն այդ կեղտոտ հնարքները մահացու են և կարող են ներառել սպանություն, կարող են ներառել անկարգությունների խմորում, դիվերսիաներ, ամեն տեսակի բաներ։ Ես պարզապես չեմ կարծում, որ Ռուսաստանն ու Իրանն ասելու են՝ «Լավ, մենք աշխարհաքաղաքական առումով պարտվեցինք։ ԱՄՆ-ը մեծացրեց իր ազդեցությունը։ Ադրբեջանն ու Հայաստանն այլևս մեզ այդքան էլ չեն սիրում։ Լավ, դա նորմալ է։ Եկեք շարժվենք առաջ»: Պարզապես նրանք այդպես չեն աշխատում»,- ասաց Բրայզան:
Հարցին, թե ի՞նչ է իրականում ստանում ԱՄՆ-ը միջանցքի բացառիկ զարգացման իրավունքներից, Բրայզան պատասխանել է, որ հուսով է՝ ներդրումներ կատարող ամերիկյան ընկերությունները շահույթ կստանան:
«Չգիտեմ, թե ինչպես են նրանք դա անելու: Կարծում եմ, որ նրանք որոշակի վճարներ կգանձեն միջանցքի շահագործման համար: Չգիտեմ, թե որքան շահավետ կլինի դա, բայց դա ինչ-որ բան կնշանակի: Կարծում եմ՝ մենք նաև հնարավորություններ կտեսնենք ամերիկացի ներդրողների համար՝ գալ և ներդրումներ կատարել Ադրբեջանում, բայցև Հայաստանում այնպիսի նախագծերում, որոնք ներառում են, գուցե, Հայաստանը, Ադրբեջանն ու Թուրքիան, քանի որ ես սպասում եմ, որ Թուրքիան և Հայաստանը շատ արագ կկարգավորեն իրենց հարաբերությունները:
Եվ գիտեք, իմ երազանքներից մեկը 2020 թվականին երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի ավարտից ի վեր կազմակերպված արդյունաբերական գոտիների կամ կանաչ էներգիայի գոտիների միաժամանակյա զարգացումն էր Ադրբեջանի, Հայաստանի և Թուրքիայի տարածքներում՝ որպես միասնական ներդրումային ծրագիր: Այնպես որ, կարծում եմ, որ դա հիմա հնարավոր է: Կրկին, դա կարող է լավ լինել ամերիկացի ներդրողների համար։
Բայց Թրամփի տեսանկյունից՝ ԱՄՆ-ը ստանում է խաղաղություն, այսինքն՝ հակամարտության լուծում, որը Թրամփի համար ինքնին օգուտ է՝ հաշվի առնելով նրա հայացքն աշխարհին։ Բայց նա ինքը կարծում է, որ կարող է Նոբելյան խաղաղության մրցանակ ստանալ դրանից։ Դուք լսեցիք, թե ինչպես նախագահ Ալիևը Սպիտակ տանը կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ վարչապետ Փաշինյանին առաջարկեց, որ նրանք երկուսն էլ համատեղ առաջադրեն նախագահ Թրամփին Նոբելյան խաղաղության մրցանակի։ Սա երաժշտություն է Թրամփի ականջների համար։ Ահա թե ինչու նա ներգրավվեց այս գործում։ Եվ վերջապես ԱՄՆ-ը ստանում է Հարավային Կովկասում ավելի մեծ աշխարհաքաղաքական ազդեցության որոշակի վերացական զգացողություն, որը բավականին բարձր է նախագահ Ջորջ Բուշ-կրտսերի վարչակազմի օրոք եղած ազդեցությունից, իսկ հետո այդ ազդեցությունն անհետացել է նախագահներ Օբամայի և Բայդենի օրոք»,- նշում է Բրայզան:
Հրապարակման պատրաստեց 168.am-ը
