Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության տարիներին ապառիկով ապրելը Հայաստանում դարձել է օրինաչափություն։ Ոչ միայն պետությունն է ապառիկով գոյատևում, այլև հասարակությունը։ Իշխանությունը պարտքեր է վերցնում՝ պարտքերով պետական բյուջեի ծախսերը կատարելու ու գործ անելու իմիտացիա ստեղծելու համար, քաղաքացիները վարկեր են վերցնում՝ վարկերով իրենց կենցաղային կարիքները հոգալու համար։
Այս պայմաններում մանր ու միջին բիզնեսի համար կառավարության ճնշմանը դիմանալն ուղղակի հերոսություն է։ Շատ ավելի, քանի սովորական հարկ վճարողի հերոսությունը։
168TV-ի «Կապիտալի ուժը» հաղորդաշարի այս հաղորդման ընթացքում ձեզ ենք ներկայացնում հաղորդաշարին հյուր եկած 7 տարբեր ոլորտներ ներկայացնող գործարարների կյանքի պատմությունների ամենակարևոր և դիտարժան դրվագները։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ 3-րդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի մամուլի նախկին քարտուղար, ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր, պատմական գիտությունների թեկնածու Սամվել Ֆարմանյանն է։
Ներքին գործերի նախարարությունը շաբաթներ առաջ տեղեկացրել էր՝ կիբեռհանցագործություններից տուժած քաղաքացիների խնդրին լուծում տալու նպատակով ինտենսիվ քննարկումներ են իրականացրել փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի գրասենյակի, Քննչական կոմիտեի ու Կենտրոնական բանկի գործընկերների հետ, որոշվել է քաղաքացիների պարտավորությունները բանկերի նկատմամբ համապատասխան պայմանագրի կնքմամբ սառեցնել՝ մինչև քրեական վարույթի ավարտը։
Օրերս կառավարությունը Ազգային ժողով է ներկայացրել ՀՀ 2025թ. պետական բյուջեի՝ առաջին եռամսյակում կատարման հաշվետվությունը, որի նույնիսկ ոչ շատ խորքային-մասնագիտական ուսումնասիրությունը բավական է՝ հասկանալու համար, որ սա բնավ էլ գործող իշխանության «երազանքի» կատարողականը չէ։
«Մեկը չի իջնում՝ հարցնի, թե ինչ խնդրով ենք այստեղ, հետևաբար՝ այս կառույցը դատարկ է։ Կառավարությունում քննարկվող հարցերից մեկն էլ թող այս մասին լինի, թե պետությունում ինչ է կատարվում»:։
Տևական ժամանակ, է մի խումբ քաղաքացիներ բողոքում են, որ իրենք զեղծարարության զոհ են դարձել՝ իրենց անուններով բաներկում վարկեր են ձևակերպել և հիմա պահանջում են, որպեսզի այդ վարկերը մարեն։
Կիբերհանցագործությունները 2024 թվականին, ըստ տարբեր աղբյուրների, համաշխարհային տնտեսությանն արժեցել են շուրջ 16 միլիարդ դոլար։ Տնտեսությանը հասցված այդ վնասը գրեթե մեկ երրորդով ավելի է, քան 2023 թվականին։Այսմտահոգիչ վիճակագրությանը մաս կազմող Հայաստանում քաղաքացիներն ու մասնագետներն ահազանգում են հանցագործության տարբեր ձևաչափերի մասին՝կեղծ հղումներ, զանգեր, գովազդներ, կեղծ էջեր։
Կառավարությունը որոշել է բյուջեի հաշվին հարստացնել բանկերին ու նրանց վերադարձնել վերջին 3 տարիներին անհուսալի ճանաչված մինչև 1 մլն դրամ ժամկետանց վարկերը։ Տպավորություն են ստեղծում, թե իբր դրանով քաղաքացիներին են լավություն անում, բայց իրականում բանկերի պարտքերն են վերադարձնում։ Այդ պարտքերի մեծ մասից բանկերը վաղուց հույսները կտրել էին։ Գիտեին, որ դրանք երբեք էլ չեն վերադարձվելու։ Բայց կառավարությունը որոշել է վերադարձնել։ Պատրաստվում են բյուջեից տասնյակ, եթե ոչ՝ հարյուրավոր միլիոն դոլարներ վճարել բանկերին՝ անհուսալի վարկերի դիմաց։
Հայաստանի պետական պարտքը հատել է 13 միլիարդ դոլարի սահմանագիծը։ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունն անցած 7 տարիներին պետական պարտքն ավելացրել է մոտ 7 միլիարդ դոլարով։ Տարին 1 միլիարդ դոլար։
Իշխանության գալուց հետո հեղափոխականները հասցրել են պետական պարտքն ավելացնել 6 մլրդ 827 մլն դոլարով։ Կառավարության պարտքն այդ ընթացքում նույնիսկ ավելի շատ է աճել՝ 6 մլրդ 913 մլն դոլարով։
Տարեսկզբի առաջին 2 ամիսներին նույնիսկ կուտակային կենսաթոշակային ֆոնդերի մասնակիցների կենսաթոշակային հատկացումները չեն կատարել։ Խոսքը տասնյակ միլիարդավոր դրամների մասին է, որոնք պիտի նստեին կենսաթոշակային ֆոնդերի մասնակիցների հաշիվներին ու շրջանառվելով՝ եկամուտներ ապահովեին նրանց համար։
Վերջին շրջանում բանկային համակարգում «գողությունների» ու զեղծարարությունների իսկական շքերթ է։ Մինչ բանկերն աջ ու ձախ վարկեր են շռայլում, քաղաքացիներն ահազանգում են այլ անձանց կողմից իրենց անունով վարկեր ձևակերպելու ու պարտավորություններն իրենց վրա թողնելու մասին։ Բազմաթիվ քաղաքացիներ հանկարծ հայտնաբերել են, որ վարկեր ունեն, որոնցից իրենք տեղյակ չեն։
Հայաստանի բանկերի միությունը Գերմանահայկական հիմնադրամի հետ համատեղ մեկ հարկի տակ էր համախմբել ֆինանսական ոլորտի ներկայացուցիչներին՝ բանկեր-ՓՄՁ կարևոր երկխոսությունն իրականացնելու, նախորդ տարվա արդյունքներն ամփոփելու և առաջիկա անելիքները մատնանշելու համար։
Մարտի 13-14-ը Թբիլիսիում կայացել է «Navigating Trade Finance: Building Awareness for Accessibility» տարածաշրջանային համաժողովը: EBRD TFP, FCI և ICC Georgia-ի համատեղ տարածաշրջանային այս կարևոր միջոցառումը համախմբել էր ֆինանսական ոլորտի առաջատար մասնագետներին՝ մասնավոր հատվածի համար առևտրի ֆինանսավորման գործիքների հասանելիության բարելավման ուղիները քննարկելու նպատակով:
Քաղաքացիները մինչև 2025 թվականի մայիսի 1-ը եկամտային հարկի տարեկան հայտարարագիր պետք է ներկայացնեն էլեկտրոնային ծառայությունների միասնական համակարգի միջոցով
Հոկտեմբերին տնտեսական ակտիվության աճը Հայաստանում կազմեց ընդամենը 4,2 տոկոս։ Սա այս տարվա ընթացքում մինչև հիմա գրանցված վատագույն ցուցանիշն է, բայց որպես այդպիսին, ամենևին էլ՝ ոչ վերջինը. Առաջիկա երկու ամիսներին շատ ավելի վատ ցուցանիշների ականատես կլինենք։
Ժողովրդին թալանելուց էր խոսում՝ ժողովրդի կաշին քերթում են, հարկերն են ավելացնում, տուգանքներն են ավելացնում, հարկային բեռն են ծանրացնում, տարբեր ծառայությունների գներն են բարձրացնում։ Տրանսպորտն են պատրաստվում կրկնակի-եռակի թանկացնել։ Ժամանակին 150 դրամին դեմ էին, հիմա 300 դրամ են դարձնում։ Կարծես ժողովուրդը՝ նախկին ժողովուրդը չէ։ Իրենք որ հարստացել են, «պադավատներով» են շրջում, հասարակական տրանսպորտից այլևս չեն օգտվում, ժամերով կանգառներում չեն սպասում, խցկված չեն երթևեկում, արդեն կարելի է տրանսպորտի գինը 100-ից 300 դրամ դարձնել։
Յունիբանկը թողարկել է 10 մլն ԱՄՆ դոլարի ստորադաս պարտատոմսերի թողարկման մասին: Տարեկան արժեկտրոնային տոկոսադրույքը կազմում է 6.25%, պարտատոմսերի մարման ժամկետը՝ 7 տարի: Արժեկտրոնային եկամուտը կվճարվի եռամսյակը մեկ:
Կենտրոնական բանկը մտահոգություններ ունի նաև շինարարությանը տրամադրվող վարկերի ակտիվության առումով՝ պայմանավորված հատկապես անշարժ գույքի շուկայում տեղի ունեցող դրսևորումներով։
Բոլորն էլ ենթակա են հեռացման, որովհետև ամեն մեկն իր տեղում ձախողել է, և դա եղել է կառավարության ղեկավարի գլխավորությամբ, ով այդ բոլոր ձախողումների թիվ մեկ մեղավորն ու պատասխանատուն է։ Եվ եթե պետք է ինչ-որ մեկին հեռացնել՝ պետք է սկսել հենց նրանից։
Արդեն տևական ժամանակ Կենտրոնական բանկը պարբերաբար նվազեցնում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը։ Պարզ ասած՝ իրականացնում է էժան փողի քաղաքականություն։ Իջեցնում է փողի գինը։
Այս օրերին ռուսական և հայկական մեդիայում մեծ աղմուկ էին բարձրացրել այն տեղեկությունները, որ Չինաստանի պետական բանկերը զանգվածաբար դադարեցնում են գործառնությունները Ռուսաստանի հետ:
168.am-ի հետ զրույցում «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանը նկատեց. «Վատ է, որ մենք արդեն դարձել ենք աշխարհաքաղաքական խաղերի ու բախումների կենտրոն: Հետևանքները չեն ուշանալու: Եթե դու արգելում ես որևէ երկրի, հատկապես՝ հիմնական առևտրային գործընկեր-երկրի վճարային գործիք քո երկրում, պետք է սպասես հայելանման արձագանք այդ երկրից:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայ կառուցողական կուսակցության նախագահ, քաղաքագետ Անդրիաս Ղուկասյանն է։
Պետական եկամուտների կոմիտեն վերջերս հրապարակեց անցած տարվա խոշոր հարկատուների ցանկը։ Մինչ իշխանությունները հպարտանում են տնտեսության բարձր ու համաշխարհային մակարդակի աճերով, այս ցանկը ցույց է տալիս մեր տնտեսության խղճուկ վիճակը։ Արտաքուստ խոշորների կողմից բյուջե վճարված հարկերն ավելացել են, բայց ավելացել են ոչ ամենևին տնտեսության, մասնավորապես՝ տնտեսության արտադրական հատվածի վճարած հարկերի հաշվին։
Վերջին երկու տարիներին արձանագրվող բարձր տնտեսական աճերի պայմաններում, թվում է, թե բանկերը պետք է մեծապես հետաքրքրված լինեին տնտեսության իրական հատվածի ֆինանսավորմամբ։
Հիփոթեքով ձեռք բերված բնակարանների սեփականատերերի փոխարեն՝ բյուջեի հարկային եկամուտների 3,1 տոկոսը կառավարությունը տալու է բանկերին՝ եկամտային հարկի սպասարկման նպատակով։ Սա է պատճառը, որ բանկերն այդքան հետաքրքրված են այս ծրագրով և հանդիսանում են ծրագրի առանցքային շահառուներից մեկը։ Պետական բյուջեի հաշվին հսկայական գումարներ են մտնում բանկեր, որոնք ամբողջությամբ ապահովագրված են կորուստներից։ Ու այդպես՝ ոչ թե մեկ կամ երկու, այլ՝ տասնյակ տարիներ։
Աբսուրդ է, երբ ավանդները գերազանցում են վարկերին։ Բայց Հայաստանի բանկային համակարգում արդեն մեկ-մեկուկես տարի է, այդպես է։ Թեև վերջին շրջանում, երբ ոչ ռեզիդենտների ավանդները դադարել են աճել, ավանդների ու վարկերի տարբերությունը կրճատվել է։
