Կապանում «Հայաստան-Իրան. Համագործակցության ընթացքն ու նոր հեռանկարները» խորագրով փորձագիտական եռօրյա համաժողովի շրջանակում լրագրողների հետ զրույցում ՀՀ-ում Իրանի դեսպան Մեհդի Սոբհանին հերթական անգամ հիշեցրել է իր երկրի դիրքորոշումը կոմունիկացիաների բացման հարցում, որ Թեհրանը կողմ է տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների բացմանը, բայց հաշվի առնելով Հայաստանի ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը:
Միջազգային հեղինակավոր ԶԼՄ-ները շարունակում են ակտիվորեն քննարկել ԱՄՆ հանրապետական գործիչ Դոնալդ Թրամփի շռնդալից վերադարձը Սպիտակ տուն։ Ընտրությունների արդյունքները շատերի համար անակնկալ դարձան, ուստի աշխարհաքաղաքական պատերազմական զարգացումների ֆոնին փորձագիտական հանրությունն աշխարհում և ռեգիոնում քննարկում է, թե Թրամփի վերադարձից հետո ով «կհաղթի» և ով «կպարտվի» համաշխարհային առաջնորդներից:
ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում Դոնալդ Թրամփի հաղթանակն էական փոփոխություններ է մտցնելու համաշխարհային քաղաքականության, տաք և սառը հակամարտությունների շարունակության, գերտերությունների ազդեցության տիրույթների վերաբաժանման գործընթացներում։ Դրանք անխուսափելիորեն ազդելու են նաև մեր տարածաշրջանի, Հայաստանի անվտանգային միջավայրի, Արցախի հարցի և մեզ համար կենսականորեն կարևոր այլ խնդիրների վրա։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Կոնցեռն Դիալոգ» փաստաբանական գրասենյակի կառավարիչ-գործընկեր, միջազգային իրավունքի մասնագետ Արամ Օրբելյանն է։
Բաքու է ժամանել Արևելյան եկեղեցիների հարցերով Դիկաստերիայի պրեֆեկտ, կարդինալ Կլաուդիո Գուջերոտին։ Նրա այցի անսովորությունն այն է, որ Ադրբեջանում չկա պրեֆեկտի վարման առարկա, որը Վատիկանում վերահսկում է բյուզանդական ծեսի կաթոլիկների գործերը։ Այնուամենայնիվ, դա չի խանգարել Գուջերոտիին հանդես գալ մի շարք հայտարարություններով:
Շուրջ 10 օր առաջ Միջազգային քրեական դատարանի (ՄՔԴ) նախկին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն X-ում (Թվիթթեր) ZOOM-առցանց ձևաչափով վեբինարի էր մասնակցել, որի ժամանակ սկանդալային քաղաքական հայտարարություն էր արել, ինչը տարօրինակ կերպով դուրս մնաց հայկական փորձագիտական ու լրագրողական քննարկումների տիրույթից. մի տեսակ աննկատ անցավ:
Ազգային ժողովում Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանի հայտարարությունը, թե՝ «պատմության ողբերգական անցքերը՝ Հայոց ցեղասպանությունն ուսումնասիրելը կամ դա թիվ մեկ առաջնահերթություն դարձնելն արտաքին գործերի նախարարության օրակարգը չէ», բուռն քննադատվեց հանրային ու քաղաքական տարբեր շրջանակների կողմից։
Ադրբեջանը 4,7 միլիոն դոլար է վճարել բրիտանական լոբբիստներին՝ COP29 կլիմայական գագաթնաժողովից առաջ իր վատ հեղինակությունը, համբավը «մաքրելու» համար: Ռուսական «Настоящее Время»-ի հաղորդմամբ, այս մասին ասվում է Ավստրալիայի Democracy for sale-ի հետաքննության մեջ, որն անցկացվել է iPaper-ի և SourceMaterial-ի հետ համատեղ։
«Նիկոլն ու Արաբաթ Միրզոևն ո՞վ են, որ ինքնուրույն որոշում կարողանան կայացնել: Բաքուն կարող է ասել՝ չգաք՝ կհարձակվեմ, Վարդենիսի, Կապանի մոտ ինչ-որ տարածքներ կգրավեմ, Նիկոլն էլ վաղը-մյուս օրը կասի՝ COP29-ին գնացի, որ փրկեմ ձեզ ադրբեջանական հարձակումից, մենք փրկիչներ ենք: Այնպես որ, զարմանալ պետք չէ, 90 տոկոսով համոզված եմ, որ կգնան Բաքու, որովհետև դա պետք է Ադրբեջանին, որպեսզի ինքը ցույց տա կզած Հայաստանի Հանրապետություն, որպեսզի ցույց տա, որ՝ այ, դուք, ֆրանսիացիներդ, ամերիկացիներդ, որ իբր թե հայերի համար դոշ եք տալիս, իրենք գալիս են Բաքու, դուք մեզանից ի՞նչ եք ուզում»,- ընդգծեց նա:
ԱԺ վերջին նիստում ընդունվեց «Ոստիկանության գվարդիայի» մասին օրինագիծը, դրանից մի քանի օր անց ԵԿՄ նախագահ Սասուն Միքայելյանը հայտարարեց, թե «մենք այսօր ոչ մի հնարավորություն չունենք ադրբեջանցու դեմ կռվելու», իսկ երկու օր հետո Գլխավոր շտաբի պետ Էդվարդ Ասրյանն ասաց, թե Հայաստանը զինված ուժերի միջոցով չի պատրաստվում վերադարձնել ադրբեջանական զորքերի կողմից օկուպացված ՀՀ ինքնիշխան տարածքները։
Գործոնները բազմազան են, բայց սովորաբար նման գնահատական մշակվում է՝ առաջին հերթին հաշվի առնելով տարածաշրջանային ռազմաքաղաքական իրավիճակը և նրա զարգացման միտումները:
Ակնհայտ է, որ Փաշինյանի ռեժիմն ամեն ինչ արել և անում է ՀՀ երբեմնի վստահելի ու կառուցողական բանակցային դիրքերը զրոյացնելու ուղղությամբ։ Ավելին, Փաշինյանը հրաժարվեց պաշտպանել Հայաստանի ու Արցախի շահը՝ դառնալով ադրբեջանա-թուրքական տանդեմի կամակատար։
Հայաստանի իշխանությունը, սակայն, առանց այդ փոխզիջման պատրաստվում է նորանկախ երկրի պատմության համար ամենակենսական քայլին՝ չցանկանալով կամ չկարողանալով հասկանալ, որ թշնամու հետ փոխզիջումը՝ առանց ներքին կոնսենսուսի, կարող է պայթեցնել ոչ միայն պետությունը, այլ առաջին հերթին՝ իշխանությունը, որի պահպանման հարցում իրենք փոխզիջման են գնում բոլորի, անգամ թշնամիների, բայց ոչ՝ սեփական ժողովրդի հետ։
Հոկտեմբերի 28-ին ԱԺ-ում լրագրողների հետ ճեպազրույցում ՀՀ ԶՈւ ԳՇ պետ-ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, գեներալ-լեյտենանտ Էդվարդ Ասրյանն անդրադարձել է էսկալացիայի հավանականությանը կամ պատերազմի հնարավորությանը և հայտարարել՝ «այս պահին էսկալացիայի վտանգ չկա»:
«Թուրքիայի իշխանությունները ներկայումս առանձնապես չեն քննադատում ՀՀ իշխանություններին, քանի որ տեսնում են, որ վերջիններս բարյացակամ են տրամադրված, հրաժարվել են բոլոր պատմական խնդիրներից, անցյալից, ինչը եղել է Թուրքիայի տասնամյակների ցանկությունը։ Սակայն ՀՀ նման ծանրակշիռ քայլի դիմաց Թուրքիան նույնիսկ սահմանը չի բացում, սա կրում է դեմոնստրատիվ բնույթ, որպես ճնշման լծակ Հայաստանի նկատմամբ»։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն «Ապրի Արմենիա» (APRI Armenia) հետազոտական կենտրոնի ավագ փորձագետ Բենիամին Պողոսյանն է։
Քաղտեխնոլոգ Արմեն Բադալյանի գնահատմամբ՝ Վրաստանում տեղի ունեցած ընտրությունների արդյունքները շատ կարևոր են ոչ միայն այն պատճառով, որ Վրաստանը Հայաստանի հարևան երկիրն է, այլև ըստ նրա՝ քաղաքական գործընթացների ապագա զարգացումը շատ բանով կախված է այդ արդյունքներից:
Ադրբեջանը ՆԱՏՕ-ական չափանիշներով կամ թուրքական մոդելի բանակի ստեղծման գործընթացից բխող բարեփոխումները զինված ուժերում շարունակում է:
Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի ղեկավար, ՄԻԵԴ-ում հայ գերիների շահերի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանն այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրադարձավ նաև այն գերիների վերադարձի վերաբերյալ հարցերին, որոնք թեև հայտնվել են Ադրբեջանի հսկողության տակ, զրկվել են իրենց ազատությունից, սակայն Ադրբեջանը պաշտոնապես չի ընդունում այդ հանգամանքը՝ հրաժարվելով անգամ տեղեկություն տրամադրել։
«Հայաստանում, թե սփյուռքում այսօր ամեն մարդ հրաժարվեց. պասիվություն են ցուցաբերում, հոգնեցին, անտարբերություն են ցույց տալիս Արցախի իրավունքի վերաբերյալ։ Անհասկանալի է, որովհետև այդ ժողովուրդն իր հողից դուրս է դրվել, և այդ ժողովրդի իրավունքները դեռ մնում են»,- «Արցախահայերի վերադարձի իրավական հեռանկարները և հայ-ադրբեջանական իրավական վեճերը միջազգային դատարաններում» թեմայով քննարկման ժամանակ հայտարարեց իրավաբան և միջազգային իրավունքի փորձագետ Րաֆֆի-Ֆիլիպ Կալֆայանը։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերն ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանն ու Ֆրանսիայի Paris-Panthéon-Assas համալսարանի միջազգային իրավունքի դոկտոր, փաստաբան, Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի նախկին գլխավոր քարտուղար, ֆրանսահայ Րաֆֆի-Ֆիլիպ Կալֆայանն են։
168.am-ի հետ զրույցում իրանցի վերլուծաբան Կայհան Բարզեգարն ասաց, որ Իսրայելի պատասխանն ուշացավ, քանի որ, չնայած իր ռազմատենչ հայտարարություններին ու արկածախնդիր քաղաքականությանը, Իսրայելը չցանկացավ անել այնպիսի քայլեր, որոնք կապակայունացնեն ռեգիոնալ դրությունն էականորեն։
Հարավային Կովկասում իրավիճակը չափազանց դինամիկ է: Մոտ ապագայում Հարավային Կովկասի երկրները կբախվեն շատ մարտահրավերների: Վրաստանի պարագայում այդ մարտահրավերները հոկտեմբերի 26-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններն են, որոնք երկրի համար վճռորոշ կլինեն քաղաքական համակարգի առումով (ժողովրդավարությունն ընդդեմ ավտորիտարիզմի), և արտաքին քաղաքական ուղղությունում (վերադարձ ԵՄ ինտեգրմանը և ավելի սերտ հարաբերություններն ԱՄՆ-ի հետ՝ ընդդեմ Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ մերձեցման):
Բաքուն կողմնակալ է որակում Եվրախորհրդարանի կոողմից երեկ ընդունված բանաձևը։ Ըստ «Ազատության»՝ Ադրբեջանի Միլի մեջլիսը հայտարարել է, թե Եվրախորհրդարանը, մի կողմ դնելով բոլոր խնդիրները, «կրկին հարձակվել է Ադրբեջանի վրա»։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ, «Հայկական նախագծի» համահիմնադիր Կարեն Իգիթյանն է։
«Հայաստանի իշխանությունների ոչնչություն լինելը սկսել են գիտակցել նաև ադրբեջանցիները, որովհետև նրանք ասում են՝ Փաշինյանի հետ պայմանավորվելու բան չունենք, մեզ պետք է պայմանավորվել Հայաստանի հետ, Հայաստանի ժողովրդի հետ»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Արմինե Ադիբեկյանը:
«Մենք միշտ ասել ենք, որ այս երկկողմ բանակցությունները, որոնց ՀՀ իշխանությունն անընդհատ ձգտում է, և այս հարաբերությունների մեջ որևէ միջնորդ չեն ուզում տեսնել՝ մեզ համար փակուղի է»,- այս մասին ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում ասաց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արմեն Ռուստամյանը՝ անդրադառնալով Ստամբուլում Լավրովի հնչեցրած հայտարարությանը, թե «3+3» ձևաչափը կարող է դառնալ բանակցությունների համար հարթակ, և դրան հաջորդած Արարատ Միրզոյանի արձագանքին, որ Հայաստանը նման հարթակ չի դիտարկում։
«Մենք վերջում կտեղեկանանք, թե ինչ է տեղի ունենում, որովհետև ամեն ինչ տեղի է ունենում կուլիսներում։ Հանրությունը, ինչպես միշտ, վերջին պահին է դրա մասին իմանում ու կանգնում փաստի առաջ»,- շեշտեց Արմեն Ռուստամյանը։
Այսինքն՝ մինչ Հայաստանի իշխանությունը հորթային հրճվանքով ցնծում է իրականում իրենից ոչինչ չներկայացնող այդ կանոնակարգի հաստատման կապակցությամբ, Ադրբեջանն ամենաուղիղ կերպով հասկացնում է, որ այդ փաստաթուղթը որևէ կերպ իրեն հետ չի պահելու հարմար պահի պատերազմ սանձազերծելու քայլից։
Հոկտեմբերի 22-ին Եվրոպական խորհրդարանի (ԵԽ) լիագումար նիստում քննարկվել է «Ադրբեջանում քաղաքական իրավիճակը և մարդու իրավունքների խնդիրները» բանաձևը, որի քվեարկությունը կայանալու է հոկտեմբերի 24-ին։
