Տպագիր թերթի վերջին համարը

Նիկոլ Փաշինյանի վարչապետության 3 տարիները ցույց տվեցին, որ հասարակությունը կրկին խաբվեց իր ընտրության մեջ։ Նա այն մարդը չէր, ով կարող էր հավակնել երկրի վարչապետի պաշտոնին, առավել ևս՝ լուծել այն լրջագույն խնդիրները, որոնք կանգնած էին պետության ու հասարակության առջև։

Արդեն հրապարակվել են 2020թ․ հիմնական տնտեսական հաշվետվությունները: Հետևաբար՝ արդեն կարելի է տեսնել, թե նոր իշխանությունները՝ իրենց անփորձությամբ, ու անողոք համավարակն ինչ հետք են թողել տնտեսության վրա:

Օրերս Վիճակագրական կոմիտեն հրապարակեց աշխատաշուկայի վերաբերյալ հերթական տվյալները։ Առաջին աչք ծակող նորությունն այն էր, որ չնայած տնտեսության վիճակի վատացմանը՝ գործազուրկների թիվը մեր երկրում կտրուկ պակասել է։ Այն էլ՝ ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ և պատերազմից հետո։

Կառավարության անգործության հետևանքով՝ Կենտրոնական բանկը դժվարին կացության մեջ է. ոչ այն է՝ գնաճը ճնշի, ոչ այն է՝ մտածի տնտեսությունը խթանելու մասին։ Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացնում է՝ տնտեսությունն է տուժում, չի բարձրացնում՝ գներն են թռնում։

Կառավարությունն անցած տարվա դեկտեմբերի վերջին փոխել է խոշոր հարկատուների դասակարգումը։ Ըստ այդմ՝ խոշորների ցանկում որոշել են ներառել նաև պետական կառավարման մարմիններին։ Ստացվել է այնպես, որ խոշոր հարկատու են դարձել նախարարություններն ու գերատեսչությունները՝ ի դեմս իրենց աշխատակազմերի։ Անգամ Ազգային ժողովն ու կառավարությունն են ընդգրկվել խոշոր հարկատուների ցանկում։   

«Առաջանում են բանակցելու համար որոշակի հնարավորություններ, քանի որ միայն Բելառուսի և Ադրբեջանը ցանկությունը բավարար չէ, որպեսզի Ադրբեջանը միանա ԵԱՏՄ-ին, հարկավոր է նաև ՌԴ-ի, Հայաստանի, Ղազախստանի կարծիքը: Այս հնարավորությունը մսխել չի կարելի հատկապես այն իրավիճակում, որում Հայաստանն է պատերազմից հետո»,- ասաց նա:

Պետությունների գոյության հիմքում ընկած են ֆորմալ ու ոչ ֆորմալ օրենքները, բայց հավասարապես նաև՝ բնական ու բանական օրինաչափությունները։ Հայաստանը, սակայն, ոչ այնքան օրենքների ու օրինաչափությունների, որքան բացառությունների երկիր է։ Բացառությունների երկիր լինելով՝ հակասությունների ու անհեթեթությունների երկիր է։

Այս փուլում նախարարությունը 2 քայլ պետք է անի։ Առաջինը՝ անհրաժեշտ է հրատարակել կրթական հասկացությունների բառարան։ Վերջին տասնամյակներին բազմաթիվ նոր հասկացություններ են մտել շրջանառության մեջ։ Բայց չկա մի վստահելի աղբյուր, որում դրանց սահմանումները տրված լինեն։ Մեզ պետք է մի բառարան, որում հանգամանալից կսահմանվեն հիմնական հասկացությունները։

ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները հայտարարություն են տարածել՝ ԼՂ հակամարտության կողմերին կոչ անելով իրենց հովանու ներքո հնարավորինս շուտ վերսկսել բարձր մակարդակի քաղաքական երկխոսությունը: Ուղերձում համանախագահներ Իգոր Պոպովը (ՌԴ), Ստեֆան Վիսկոնտին (Ֆրանսիա) և Էնդրյու Շեֆերը (ԱՄՆ), վկայակոչելով իրենց մանդատը և «տարածաշրջանի բոլոր ժողովուրդների՝ կայուն, խաղաղ և բարգավաճ ապագայի ձգտումը», ընդգծել են՝ հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել վերջնական, համապարփակ և կայուն կարգավորման ձեռքբերմանը:

Թեպետ Վահրամ Դումանյանը 2020թ. նոյեմբերի 23-ին նշանակվեց  ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի (ԿԳՄՍ) նախարար, սակայն 168.am-ին հասած տեղեկություններով՝ նախարարությունում դրության լիիրավ տերը շարունակում է մնալ ԿԳՄՍ նախկին նախարար Արայիկ Հարությունյանը, ով ներկայումս Նիկոլ Փաշինյանի գլխավոր խորհրդականն է:

Նիկոլ Փաշինյանի ցինիզմի ու ամբարտավանության համար ամենաքիչը մեղավոր է ինքը՝ Նիկոլ Փաշինյանը։ Ընդամենը վեց ամիս առաջ նա մասնակից է եղել գլոբալ մասշտաբի աղետաբեր գործողության, նրա՝ լավագույն դեպքում՝ անկարողության, ըստ այլ կարծիքների՝ դավաճանության արդյունքում զոհվել են հազարավոր հայորդիներ, վիրավորել են տասնյակ-հազարավորները, հանձնվել է Արցախի մեծ մասը, վտանգվել են Հայաստանի սահմանները։

Վրացի միջազգայնագետ Սոսո Ցինցաձեն «168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ևս կարծիք հայտնեց, որ ԱՄՆ-ը կարող է պլան ունենալ՝ Ցեղասպանության ճանաչմամբ փոխել տարածաշրջանում որոշ խաղի կանոններ, որոնք ձևավորվել են պատերազմից հետո: Նրա որակմամբ, եթե նման բան տեղի ունենա, դա լինելու է քայլ մի քանի նպատակով, և իրականում խնդիրն իրականում չի լինի Ցեղասպանության հարցը:

Ճիչերն արձակվում են, դժգոհությունը պարպվում է, և մարդիկ շարունակում են հանդուրժել այն խորքային անբարոյականությունն ու հակարժեքայնությունը, որոնք ծնում են այս կամ այն գռեհիկ երևույթը։ Եվ եթե հասարակությունն արցախյան պատերազմում կրած խայտառակ  պարտությունից 6 ամիս անց հանդուրժում է գործող իշխանությանը՝ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ, ապա պարտավոր է հանդուրժել նաև առանձին անձանց ու խմբերի լպիրշ կենսակերպն ու  հրավառության ժայթքումները գերեզմանի վերածված երկրում։ Այդպես առնվազն ավելի ազնիվ կլինի։

«Այս պահին հաշվի առնելով մեր քաղաքական ուժի հետագիծը, որ մենք, 15 տարի է՝ խորհրդարանում ենք և եղել ենք երկրորդ ուժը, հիմա մեր հերթն է, մենք ենք գալու իշխանության, Գագիկ Ծառուկյանը պետք է լինի երկրի ղեկավար»,- նման հայտարարություն է արել ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» (ԲՀԿ) խմբակցության պատգամավոր, խորհրդարանական հանձնաժողովներից մեկի  նախագահ Միքայել Մելքումյանը։

Կենտրոնական բանկի ու կառավարության անտարբեր հայացքի ներքո, վերջին մի քանի օրերին դրամը շուկայի հիմնական արժույթներից մեկի՝ դոլարի նկատմամբ թուլացավ շուրջ 15-16 կետով։ Միայն դրանից հետո գլխավոր դրամատունը հայտարարեց, որ արժութային շուկայում որոշակի գործառնություններ կիրականացնի։ Մինչ այդ ազգային արժույթը դոլարի նկատմամբ հասցրել էր արժեզրկվել առնվազն ևս 3 տոկոսով։

Երկրի տնտեսության վիճակի ամենաբնութագրիչ մակրոտնտեսական ցուցանիշն արտաքին առևտրի տվյալներն են: Այս տարվա հունվար-փետրվարի ապրանքաշրջանառության թվերը ոգևորող չեն: Մեղմ ասած:

Տնտեսական իրավիճակը Հայաստանում մնում է լարված ու անորոշ։ Չնայած տնտեսության վերականգնման մասին վերջին շրջանում իշխանական ճամբարից հնչող հայտարարություններին՝ տեղական ու միջազգային կազմակերպությունների գնահատականները շարունակում են հոռետեսական լինել։  

Կար ժամանակ, երբ Նիկոլ Փաշինյանն առիթը բաց չէր թողնում խոսելու շաքարավազի և բանանի էժանացման մասին։ Վաղուց արդեն շաքարավազն ու բանանն ավելի թանկ են, քան նախկինում էին։ Շաքարավազ գնելու համար հիմա սպառողները ստիպված են 41 տոկոսով ավելի շատ վճարել, քան վճարում էին մեկ տարի առաջ։ Բանանի գնաճը մեկ տարում կազմել է 14 տոկոս։

Այս պատմության վերջին «ակորդն» ապրիլի 9-ի աշխատանքային օրվա ավարտին հնչեցրեց Ալեն Սիմոնյանը. ՀՀ իշխանություններն իրենց ոճին համապատասխան սկսեցին հերքել իրենք իրենց: Այս իշխանությունները նույնիսկ ամենացավալի հարցն առանց խղճի խայթի վերածում են խայտառակության՝ ԱԺ փոխխոսնակ Ալեն Սիմոնյանն ասել է, որ իրականում գերիների վերադարձի մասին պայմանավորվածություն չի եղել, ուղղակի հույս է եղել:

Քաղաքականության, այդ թվում՝ արտաքին քաղաքականության մեջ արժանապատվությունը կարևորագույն գործոն է։ Քաղաքականությունը, բացի պետությունների միջև կապերից, մարդկային հարաբերությունների համակարգ է, որում կողմերից որևէ մեկի արժանապատվության բացակայությունը դիմացինին հնարավորություն է տալիս վարվել այնպես, ինչպես հիմա Ադրբեջանն է վարվում Հայաստանի հետ։

Վերջին ամիսներին Հայաստանի որոշ դպրոցներում և համալսարաններում տեղի ունեցան դեպքեր, որոնք հաստատ դուր չեկան իշխանություններին։ Մասնավորապես, պատերազմից հետո բազմաթիվ բուհեր տարբեր ձևաչափերով պահանջեցին վարչապետի հրաժարականը, նույն պահանջով հացադուլ հայտարարեց դպրոցներից մեկի տնօրենը։ Վերջին ամիսներին Հայաստանի 2 դպրոցներում տեղի ունեցան տնօրենի ընտրություններ, որոնցում թեկնածուներից ոչ մեկը չստացավ 50+1 ձայն։

Մեկ տարի առաջ երկու ոտքը մի կոշիկի մեջ դրած Նիկոլ Փաշինյանը պնդում էր, որ չի վերացվելու պետական գնումների ժամանակ պահանջվող 100 տոկոսանոց երաշխիքի ինստիտուտը։ Ազգային ժողովի «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավորի հարցին պատասխանելիս՝ ինչ մեղադրանք ասես, որ չհնչեցրեց Փաշինյանը։

Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ աշխարհաքաղաքական կրքերը չեն հանդարտվում: Ավելին, այս հակամարտության գոտում տիրող իրավիճակն անկայունացնող գործոններն օր օրի շատանում են: Բացի հակամարտության գոտում չլուծված բազմաթիվ խնդիրների, բանակցային անկայունության, տարաձայնությունների, ՀՀ ներքաղաքական անկայուն իրավիճակի, Ռուսաստանի նկատմամբ ադրբեջանական մեդիա «հարձակումների», ԱՄՆ նոր վարչակազմի, որը աշխարհաքաղաքական նոր միտումներ է ձևավորում, վերջին օրերին մեծացել է սուր էսկալացիայի վտանգը Դոնբասում, որում Թուրքիայի դերակատարությունը՝ և քաղաքական, և ռազմական, առանցքային է:

Նիկոլ Փաշինյանը՝ որպես քաղաքական պրոյեկտ, ամբողջ ընթացքում գործել է նեգատիվ հարթությունում։ Խնդիրը միայն նրա ընդդիմադիր կենսագրությունը չէ, այլ մտածողությունը, աշխարհայացքը, արժեհամակարգը։ Այդ նեգատիվի գագաթնակետը եղավ 2018 թվականը, երբ «մերժիր Սերժինը» նրա համար ճանապարհ հարթեց դեպի իշխանություն։ Նա իշխանության եկավ ոչ թե հանուն ինչ- որ նպատակի կամ գաղափարի, այլ հենց նեգատիվիզմի, մերժման շնորհիվ։ Իսկ գաղափարաբանական, փիլիսոփայական առումով դա սկզբունքորեն տարբերվում է դասական ընդդիմադիր գործունեությունից։

Սպառողը սրանից ոչ միայն չի շահել, այլև տուժել է։ Թանկացումների արդյունքում, սպառողի գրպանի հաշվին կառավարությունը փորձել է ավելացնել հարկային մուտքերը։ Թեև նույնիսկ այդ պարագայում դրանք շարունակել են ավելի քիչ լինել, քան անցած տարի էին։ Շրջանառությունների անգամ ավելի քան 20 տոկոս աճի պայմաններում, ինչպես ասում է վարչապետը, մարտին ևս հարկային եկամուտները զիջել են անցած տարվա ցուցանիշը։

Պաշտոնական տվյալներով՝ անցած տարի Հայաստանից արտահանվել է շուրջ 510 հազար տոննա պղնձի հանքաքար կամ խտանյութ՝ 604 մլն դոլար մաքսային արժեքով։ Մեկ կիլոգրամի արժեքը կազմել է շուրջ 1,2 դոլար։ Հանքաքարը վերամշակելու դեպքում կարելի էր ստանալ մինչև 125 հազար տոննա մաքուր պղինձ, որի մաքսային արժեքը կիլոգրամի համար 4,9 դոլարի կարգի է։ Արդյունքում՝ կստացվի 612 մլն դոլար՝ մի քիչ շատ, մի քիչ քիչ։

Տարօրինակ զուգադիպությամբ՝ Էկոնոմիկայի գործող ու նախորդ նախարարները երկրում ընթացող գնաճը բացատրում են միջազգային շուկայում պարեն-սննդամթերքի գնաճով:

Հայաստանում սովորական է դարձել՝ հաշվել կորոնավիրուսից մահացողների թվերը։ Օրական 15-20, երբեմն էլ՝ մինչև 30 մահ ենք ունենում, ու դա կարծես քչերին է հուզում։ Նախընտրական գործընթացները դեռ չսկսված՝ Նիկոլ Փաշինյանը մի կողմից՝ մարզեր է այցելում, բազմամարդ հավաքներ է կազմակերպում, մյուս կողմից՝ ձևացնում է, թե պայքարում է համավարակի տարածման դեմ՝ խորհրդակցություններ է անցկացնում, հանձնարարում խստացնել վերահսկողության միջոցառումները։

Համալսարանների շենքերը վաճառելու և ակադեմիական քաղաք ստեղծելու մասին Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը նորից օրակարգ բերեց կրթության թեման։ Եթե նախկինում խոսվում էր մի քանի բուհեր, օրինակ՝ արվեստի, մարզական, ագրարային, մարզեր տեղափոխելու մասին, ապա այս անգամ շատ ավելի արմատական առաջարկ ներկայացվեց։ Առաջարկվում է վաճառել բուհերի շենքերը և այդ գումարով կառուցել ակադեմիական քաղաք։

Ցանկացած ընտրություն, բացի գաղափարների ու խոստումների պայքարից, ինչ-որ իմաստով՝ նաև ժամանակային չափումների մրցություն է։ Ընտրություններին մասնակցող ուժերը նախ գնահատում են անցյալը, ախտորոշում են ներկան և ներկայացնում են ապագայի վերաբերյալ ծրագրերը։