Տպագիր թերթի վերջին համարը

Կար ժամանակ, երբ Նիկոլ Փաշինյանն առիթը բաց չէր թողնում խոսելու շաքարավազի և բանանի էժանացման մասին։ Վաղուց արդեն շաքարավազն ու բանանն ավելի թանկ են, քան նախկինում էին։ Շաքարավազ գնելու համար հիմա սպառողները ստիպված են 41 տոկոսով ավելի շատ վճարել, քան վճարում էին մեկ տարի առաջ։ Բանանի գնաճը մեկ տարում կազմել է 14 տոկոս։

Այս պատմության վերջին «ակորդն» ապրիլի 9-ի աշխատանքային օրվա ավարտին հնչեցրեց Ալեն Սիմոնյանը. ՀՀ իշխանություններն իրենց ոճին համապատասխան սկսեցին հերքել իրենք իրենց: Այս իշխանությունները նույնիսկ ամենացավալի հարցն առանց խղճի խայթի վերածում են խայտառակության՝ ԱԺ փոխխոսնակ Ալեն Սիմոնյանն ասել է, որ իրականում գերիների վերադարձի մասին պայմանավորվածություն չի եղել, ուղղակի հույս է եղել:

Քաղաքականության, այդ թվում՝ արտաքին քաղաքականության մեջ արժանապատվությունը կարևորագույն գործոն է։ Քաղաքականությունը, բացի պետությունների միջև կապերից, մարդկային հարաբերությունների համակարգ է, որում կողմերից որևէ մեկի արժանապատվության բացակայությունը դիմացինին հնարավորություն է տալիս վարվել այնպես, ինչպես հիմա Ադրբեջանն է վարվում Հայաստանի հետ։

Վերջին ամիսներին Հայաստանի որոշ դպրոցներում և համալսարաններում տեղի ունեցան դեպքեր, որոնք հաստատ դուր չեկան իշխանություններին։ Մասնավորապես, պատերազմից հետո բազմաթիվ բուհեր տարբեր ձևաչափերով պահանջեցին վարչապետի հրաժարականը, նույն պահանջով հացադուլ հայտարարեց դպրոցներից մեկի տնօրենը։ Վերջին ամիսներին Հայաստանի 2 դպրոցներում տեղի ունեցան տնօրենի ընտրություններ, որոնցում թեկնածուներից ոչ մեկը չստացավ 50+1 ձայն։

Մեկ տարի առաջ երկու ոտքը մի կոշիկի մեջ դրած Նիկոլ Փաշինյանը պնդում էր, որ չի վերացվելու պետական գնումների ժամանակ պահանջվող 100 տոկոսանոց երաշխիքի ինստիտուտը։ Ազգային ժողովի «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավորի հարցին պատասխանելիս՝ ինչ մեղադրանք ասես, որ չհնչեցրեց Փաշինյանը։

Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ աշխարհաքաղաքական կրքերը չեն հանդարտվում: Ավելին, այս հակամարտության գոտում տիրող իրավիճակն անկայունացնող գործոններն օր օրի շատանում են: Բացի հակամարտության գոտում չլուծված բազմաթիվ խնդիրների, բանակցային անկայունության, տարաձայնությունների, ՀՀ ներքաղաքական անկայուն իրավիճակի, Ռուսաստանի նկատմամբ ադրբեջանական մեդիա «հարձակումների», ԱՄՆ նոր վարչակազմի, որը աշխարհաքաղաքական նոր միտումներ է ձևավորում, վերջին օրերին մեծացել է սուր էսկալացիայի վտանգը Դոնբասում, որում Թուրքիայի դերակատարությունը՝ և քաղաքական, և ռազմական, առանցքային է:

Նիկոլ Փաշինյանը՝ որպես քաղաքական պրոյեկտ, ամբողջ ընթացքում գործել է նեգատիվ հարթությունում։ Խնդիրը միայն նրա ընդդիմադիր կենսագրությունը չէ, այլ մտածողությունը, աշխարհայացքը, արժեհամակարգը։ Այդ նեգատիվի գագաթնակետը եղավ 2018 թվականը, երբ «մերժիր Սերժինը» նրա համար ճանապարհ հարթեց դեպի իշխանություն։ Նա իշխանության եկավ ոչ թե հանուն ինչ- որ նպատակի կամ գաղափարի, այլ հենց նեգատիվիզմի, մերժման շնորհիվ։ Իսկ գաղափարաբանական, փիլիսոփայական առումով դա սկզբունքորեն տարբերվում է դասական ընդդիմադիր գործունեությունից։

Սպառողը սրանից ոչ միայն չի շահել, այլև տուժել է։ Թանկացումների արդյունքում, սպառողի գրպանի հաշվին կառավարությունը փորձել է ավելացնել հարկային մուտքերը։ Թեև նույնիսկ այդ պարագայում դրանք շարունակել են ավելի քիչ լինել, քան անցած տարի էին։ Շրջանառությունների անգամ ավելի քան 20 տոկոս աճի պայմաններում, ինչպես ասում է վարչապետը, մարտին ևս հարկային եկամուտները զիջել են անցած տարվա ցուցանիշը։

Պաշտոնական տվյալներով՝ անցած տարի Հայաստանից արտահանվել է շուրջ 510 հազար տոննա պղնձի հանքաքար կամ խտանյութ՝ 604 մլն դոլար մաքսային արժեքով։ Մեկ կիլոգրամի արժեքը կազմել է շուրջ 1,2 դոլար։ Հանքաքարը վերամշակելու դեպքում կարելի էր ստանալ մինչև 125 հազար տոննա մաքուր պղինձ, որի մաքսային արժեքը կիլոգրամի համար 4,9 դոլարի կարգի է։ Արդյունքում՝ կստացվի 612 մլն դոլար՝ մի քիչ շատ, մի քիչ քիչ։

Տարօրինակ զուգադիպությամբ՝ Էկոնոմիկայի գործող ու նախորդ նախարարները երկրում ընթացող գնաճը բացատրում են միջազգային շուկայում պարեն-սննդամթերքի գնաճով:

Հայաստանում սովորական է դարձել՝ հաշվել կորոնավիրուսից մահացողների թվերը։ Օրական 15-20, երբեմն էլ՝ մինչև 30 մահ ենք ունենում, ու դա կարծես քչերին է հուզում։ Նախընտրական գործընթացները դեռ չսկսված՝ Նիկոլ Փաշինյանը մի կողմից՝ մարզեր է այցելում, բազմամարդ հավաքներ է կազմակերպում, մյուս կողմից՝ ձևացնում է, թե պայքարում է համավարակի տարածման դեմ՝ խորհրդակցություններ է անցկացնում, հանձնարարում խստացնել վերահսկողության միջոցառումները։

Համալսարանների շենքերը վաճառելու և ակադեմիական քաղաք ստեղծելու մասին Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը նորից օրակարգ բերեց կրթության թեման։ Եթե նախկինում խոսվում էր մի քանի բուհեր, օրինակ՝ արվեստի, մարզական, ագրարային, մարզեր տեղափոխելու մասին, ապա այս անգամ շատ ավելի արմատական առաջարկ ներկայացվեց։ Առաջարկվում է վաճառել բուհերի շենքերը և այդ գումարով կառուցել ակադեմիական քաղաք։

Ցանկացած ընտրություն, բացի գաղափարների ու խոստումների պայքարից, ինչ-որ իմաստով՝ նաև ժամանակային չափումների մրցություն է։ Ընտրություններին մասնակցող ուժերը նախ գնահատում են անցյալը, ախտորոշում են ներկան և ներկայացնում են ապագայի վերաբերյալ ծրագրերը։

Խամաճիկների իշխանությունը քանդել է երկիրը ու դեռ ուզում է վերարտադրվել։ Ուզում է վերարտադրվել, որովհետև այսքանից հետո հասարակության մեջ դեռ կան մարդիկ, որ Նիկոլ Փաշինյան են խաղացնում։ Ո՞ւմ և ինչի՞ համար։

Արցախյան երկրորդ մեծ պատերազմի ընթացքում ռուսական «Իսկանդեր-Է» օպերատիվ մարտավարական հրթիռային համակարգերի կիրառման հարցը դարձավ այս պատերազմի ամենամութ, սակայն անկյունաքարային և վճռորոշ հանգրվաններից մեկը: Եվ դա պատահական չէ, քանի որ «Իսկանդեր» համակարգերը ՌԴ ուժային և միջուկային իմիջի ամենաառանցքային հենասյուներն են և ՀՀ զինանոցի ամենահզոր զենքը:

Կյանքը ցույց տվեց, որ լեգիտիմ իշխանությունը, ինչպիսին պայմանականորեն կարելի է համարել Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությանը, ոչ միայն չլուծեց Հայաստանի խնդիրները, այլև պատուհաս դարձավ՝ ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ՝ Արցախի համար։ Գերլեգիտիմ իշխանության դիմաց մենք վճարեցինք Արցախի 75 տոկոսի, 5000 հայորդիների կորստով, տասնյակ-հազարավոր հաշմված ու խեղված ճակատագրերով ու Հայաստանի առջև ծառացած՝ ընդհուպ գոյաբանական սպառնալիքներով։  

Հայաստանում կատարվող գործընթացների թիրախը պետությունն է։ Պետության դեմ արշավը սկսվել է վաղուց։ 2018-ին այդ արշավը ֆունկցիոնալ հաղթանակ է արձանագրել․ իշխանության են եկել կամ բերվել մարդիկ, ովքեր պատրաստ են հանդես գալ պետության դեմ պայքարի առաջամարտիկների դերում։

Էկոնոմիկայի նախարարը հերթական սկանդալային հայտարարությունն արեց՝ այս անգամ զբոսաշրջության սպասվող աճերի վերաբերյալ, ու մի կողմ քաշվեց։ Հետո շատերը սկսեցին գլուխ ջարդել՝ նախարարի հայտարարության հիմքերը գտնելու համար, բայց չեն գտնում։

Նիկոլ Փաշինյանի նախընտրական պլատֆորմը պարզ է ու պարզունակ․ Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ տնտեսական հարաբերությունների հաստատում, որպես դրա հետևանք՝ տնտեսության զարգացում և բարեկեցության աճ, փողի ավելացում, մի խոսքով։ Նիկոլ Փաշինյանը հասարակությանն առաջարկում է կրկին իրեն ընտրել՝ կյանքի բարելավման համար։ Նրա առաջարկը նույնն է, ինչ ընտրություններին մասնակցող բոլորի առաջարկը՝ մարդկանց կյանքի բարելավում։ Այն «փոքր» նրբությամբ, որ նա դա առաջարկում է ընդամենը հինգ ամիս առաջ առնվազն 5000 հայորդիների սպանած, ավելի քան 10.000 հայորդիների վիրավոր ու հաշմանդամ դարձրած պետությունների հետ հարաբերությունների հաստատման ճանապարհով։

Հայաստանի տնտեսությունն անկման մեջ է, ու դա բացասաբար է ազդում նաև տնտեսության մեջ ձևավորվող հարկային եկամուտների վրա։ Մուտքերը շարունակում են կրճատվել։ Նույնիսկ ակտիվ գնաճը, որը լրացուցիչ աղբյուր է հարկերի համար, չի փրկում։ Մինչդեռ, ոչ վաղ անցյալում Նիկոլ Փաշինյանը տնտեսության վերականգնման մասին էր խոսում։

Կենտրոնական բանկը, որը կոչված է ապահովելու երկրում գների կայունությունը, «լավ» հույս է տալիս սպառողներին. գներն առաջիկայում կշարունակեն բարձրանալ։

Բացի դատարկ հայտարարություններից, Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունն այդպես էլ չկարողացավ ոչինչ փոխել Հայաստանի տնտեսության մեջ։ Տնտեսական իրավիճակը մեր երկրում այնքան վատ է, որ նույնիսկ դժվար է համեմատել ԵԱՏՄ երկրների հետ։ Մինչդեռ՝ կար ժամանակ, երբ հեղափոխական զարգացումների մասին էինք խոսում։

Հատկապես Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափի հեղինակազրկման և բանակցային գործընթացը շարունակելու կամ պատերազմից հետո վերսկսելու անկարողության պայմաններում հասկանալի չէ, թե որ ձևաչափի շրջանակում են շարունակվելու հակամարտող կողմերի միջև բանակցությունները:

ՀՀ-ում ստեղծված իշխանական կառավարման քաոսի մասին արդեն խոսվում է ամենուր, սկսած կառավարական շենքերի աշխատասենյակներից ու միջանցքներից, վերջացրած կառավարական ավտոտնակներով: Մեզ հասած տեղեկություններով՝ նոր զարգացումներ են հասունանում տեսչական բնագավառում․ բանն այն է, որ կառավարությունից սկսել են տեսչություններին առանձին հանձնարարականներ տալ, որոնք ակնհայտ քաղաքական պատվերներ են և ունեն հստակ ուղղորդում:

Հնարավոր արտահերթ ընտրությունների հիմնական առանձնահատկություններից մեկը լինելու է հանրային անտարբերության գերբարձր մակարդակը։ Երևանյան կուլուարներում ու սոցիալական ցանցերում ընթացող քաղաքական կյանքը տպավորություն է ստեղծում, թե հանրությունն ակտիվորեն ներգրավված է դրան, մինչդեռ դա կարող է վերաբերել քաղաքական ու մերձքաղաքական կյանքին ինտեգրված առավելագույնը մի քանի տասնյակ հազար մարդու, ինչն ամենևին ողջ հասարակությունը չէ։

Աշխարհն արդեն մտածում է համավարակով պայմանավորված ուսուցման կորուստները վերականգնելու մասին։ Ժամանակն է, որպեսզի Հայաստանը ևս սկսի մտածել այս հարցի մասին։ Տևական ժամանակ  Հայաստանի դպրոցներն աշխատեցին հեռավար կարգով։

ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի՝ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին ուղղված խոսքերն իրական աշխարհաքաղաքական փոթորիկ են դարձել, որից հետո ակտիվացել են գործընթացները՝ ինչպես ռուս-ամերիկյան, այնպես էլ՝ ամերիկաչինական, թուրք-ամերիկյան և ԵՄ-ԱՄՆ հարաբերություններում:

Այս գործարարը 2020-ին ձեռք էր բերել ընկերության 49 տոկոսը: Նախկինում վրացական ընկերությունն այս պահին ապահովում է Հայաստանի ինտերնետ տրաֆիկի 85 տոկոսը, Ադրբեջանի ինտերնետ տրաֆիկի՝ 50, և Վրաստանի թրաֆիկի՝ 55 տոկոսը:  Ընկերությունն ինտերնետային «մուտք» ունի նաև Իրան և Իրաք:

2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի խայտառակ կապիտուլյացիայից հետո Հայաստանը հայտնվել է գրեթե կատարյալ մեկուսացման ու օտարացման մեջ, ինչն արտահայտվում է ամենատարբեր դրսևորումներով։ Պատերազմում կրած պարտությանը հաջորդած հինգ և ավելի ամիսների ընթացքում Հայաստան գրեթե չի այցելել որևէ օտարերկրյա պաշտոնյա կամ պատվիրակություն, նույն կերպ հայկական որևէ պաշտոնյա կամ պատվիրակություն չի մեկնել արտերկիր։

Ընտրությունները, ահա, պատասխանելու են այդ գլխավոր հարցին՝ տեղ ունենալո՞ւ են այդ ամոթալի երևույթները հայկական իրականության մեջ, թե՞ Հայաստանը զարգացման գոնե տեսական հնարավորություն է ստանալու։ Քաղաքական պայքարը, այդպիսով, ընթանալու է Նիկոլ Փաշինյանին հաստատելու կամ մերժելու տրամաբանությամբ, որից դուրս գործող բոլոր ուժերն իրականում ծառայելու են նրա իսկ իշխանության պահպանմանը։