Ապրիլի 1-ի լույս 2-ի գիշերը Ջեբրաիլի շրջանում շատ թեժ մարտեր են տեղի ունեցել: Հակառակորդը կիրառել է «ТОС 1» տիպի ծանր հրանետային համակարգեր, հարվածային անօդաչու թռչող սարքեր («Կամիկաձե») ու այլ ժամանակակից զինտեխնիկա, իսկ ապրիլի 4-ի լույս 5-ի գիշերը՝ «Սմերչ» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ, որը հայկական կողմը ոչնչացրել էր:
«Ընդհանրապես անհասկանալի է՝ կոնֆլիկտային կողմերում զենք վաճառել այն պետությունների կողմից, որոնք կոչված են՝ հաշտության պայմանագիր կնքեն. դա անընդունելի բան է, բայց դա պահանջելով չէ: Այո, կարող ես պահանջել, համենայն դեպս, այդ ձայնը պետք է բարձրացնել, որ պետք չէ զենք վաճառել, վերջիվերջո, այդ զենքով էին կրակում մեզ վրա»:
Ապրիլի 9-ի լույս 10-ի գիշերը ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտ զորքերի շփման գծում հիմնականում պահպանվել է կրակի դադարեցման շուրջ ձեռք բերված պայմանավորվածությունը՝ բացառությամբ առաջնային գծի հյուսիսային հատվածի, որի ուղղությամբ հակառակորդը կիրառել է 82 մմ ականանետ (2 արկ) և 122 մմ Դ-30 հաուբից տիպի հրանոթ (2 արկ):
«Առավոտյան ժամը 09:00-ն էր, երբ արթանացա հարսիս ձայնից, ով գոռում էր՝ «շուտ արեք, դուրս եկեք, պատերազմ է սկսվել»: Մենք արագ հագնվեցինք, դուրս եկանք տանից ու նկուղ իջանք: Բայց զգում էինք, որ կրակոցները աստիճանաբար մոտենում են: Լսեցի, որ ինչ-որ բան մեզ շատ մոտ պայթեց, գոռացի «աման մեզ սպանում են»: Այդ պահին ես նկուղում պատին հենված նստած էի»,- պատմեց նա:
Ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում մոնիտորինգի իրականացման համար Ադրբեջանը պաշտոնապես անվտանգության երաշխիքներ ԵԱՀԿ-ին չի տալիս:
Նարեկն այն համեստ հերոսն է, ով տանկերի համար նախատեսված նռնականետով ոչնչացրել է հակառակորդի ռազմական ուղղաթիռը: Ոտքի վիրավորում է ստացել ուղղաթիռի վայր ընկնելուց այս ու այն կողմ թռած բեկորներից: «Թեթև բան ա, հես ա կգնամ դիրքեր»,- մեղմ ժպիտով ասում էր նա:
«Մենք կոչ ենք անում աշխարհասփյուռ հայությանն աջակցել հնարավոր միջոցներով, որպեսզի Թալիշը նորից վերականգնվի, քանի որ Թալիշը հնարավոր չէ միայն զենքով պահպանել»,- ասաց Մ. Խալափյանը` հավելելով, որ Թալիշը ժամանակին շեն բնակավայր էր, որը կարողանում էր տարեկան 2000 տոննա հացամթերք ու 4000 տոննա խաղողի բերք ապահովել:
«Ամսի 1-ին էր դիրքերից իջել, ասեց՝ իջնեմ բատալյոն, իրիկունը կզանգեմ՝ կխոսենք ու էդ զանգն է, որ պիտի գա: Էդ օրը չկա, հաջորդ օրը դե արդեն իմացանք էս խառնաշփոթի մասին», – «Ազատության»-ը պատմեց զինվորի մայրը:
«Պատկերացնո՞ւմ եք` Ռոգոզինը հայտարարում է, որ կշարունակեն զինել, այն էլ` արդիական զենքերով` քաջ գիտակցելով, որ այդ բոլոր զենքերն ուղղված են մեր դեմ: Իհարկե, ես ինձ չեմ վերապահում վերջին խոսքը: Վերջին խոսքը մեր ՀՀ նախագահինն է, մեր Ազգային ժողովինն է, մեր հասարակությանն է: Բայց առաջին և վերջին բանն այն է, որ մեր հույսը պետք է միայն ու միայն դնենք մեր վրա, չպետք է կրկնվեն պատմության դասերը, որ մի մասն արևմտամետ է, մի մասը՝ ռուսամետ, և այլն»:
Ցույցից առաջ ՀՅԴ «Գարեգին Նժդեհ» երիտասարդական կազմակերպության անդամները հրապարակում ներկա անցորդներին ու զբոսաշրջիկներին բաժանել են ցույցի իմաստը բացատրող թռուցիկներ, որով մերկացրել են ադրբեջանական քարոզչամեքենայի ապատեղեկատվությունը և հոլանդահայերի անվերապահ աջակցությունը արտահայտել Արցախի քույր-եղբայրներին:
Չնայած վերջին օրերին ղարաբաղաադրբեջանական շփման գծում լարվածության թուլացմանը՝ հակառակորդի ագրեսիան կասեցնելու նպատակով Հայաստանի տարբեր հատվածներից և սփյուռքից Արցախ ժամանած կամավորականները շարունակում են լինել հայ զինվորի կողքին:
Վերջին օրերի ծանր իրադարձությունները, որ ցնցեցին բոլորիս, այնուամենայնիվ, մեզնից պահանջում են ո՛չ միայն ոգու ամրություն և մտքի սթափություն, այլ նաև՝ գործողությունների հստակ գիտակցում՝ ով ինչպես և ինչով կարող է: Մենք տեսանք, որ թե՛ մեր զինվորականների բարձր դասը, թե՛ պարզ շարքայիններն ուղղակի դրսևորեցին ծայրահեղ գեղեցիկ, հայավարի և մարդկային վարքագիծ: Մենք՝ այստեղ, հուզմունքի, բայց խաղաղության մեջ ապրողներս, իրենց շատ սիրում ենք: Մենք գլուխ ենք խոնարհում այն զոհերի և նրանց ընտանիքների առաջ, որտեղ տեղի ունեցան այս ողբերգական դեպքերը:
Ապրիլի սկզբին Ադրբեջանի կողմից սանձազերծած ռազմական գործողությունների համատեքստում ԱԳ փոխնախարարը առանձնահատուկ կարևորել է Թալիշ գյուղում «Իսլամական պետության» ոճով խաղաղ բնակիչների նկատմամբ կիրառված բարբարոսությունների միջազգային դատապարտումը՝ որպես մարդու իրավունքների և միջազգային հումանիտար իրավունքի ոտնահարման աղաղակո ղ դեպքերի:
Այն փաստը, որ դրանք տեղի ունեցան անմիջապես Վաշինգտոնում անցած գագաթաժողովից հետո, զուգադիպություն չէ: Դա միջոց է տեղական ուժերի եւ խմբերի համար ցույց տալու, որ իրենք դեռեւս հզոր են եւ մինչ Հայաստանի կամ Ադրբեջանի նախագահները հանդիպում են փոխնախագահ Բայդենին եւ բանակցում պետքարտուղար Քերրիի հետ, իրենք կարող են ազդել տեղում իրավիճակի վրա:
Արցախի Մատաղիս գյուղն ադրբեջանական զինուժի կողմից ռմբակոծության ենթարկվելուց հետո աստիճանաբար վերականգնվում է, տարհանված մարդկանցից ոմանք արդեն վերադարձել են գյուղ:
«Երբ արդեն գյուղի կենտրոնում էի, կանգնեցրեցի մեքենան, զրուցում էի համագյուղացիների հետ, երբ մեր գյուղի վրա եկավ առաջին արկը: Ես տղերքին անմիջապես հորդորեցի նստել մեքենաներն ու գյուղից որքան հնարավոր է արագ հանել երեխաներին ու կանանց: Ես էլ իմ մեքենան նստեցի, դեռ մի քանի մետր էի առաջ շարժվել, երբ երկրորդ արկը եկավ գյուղի վրա: Այդ արկը հետևի կողմից կպավ իմ մեքենային, դրա բեկորներից էլ ես վիրավորվեցի»,- նշեց Անդրեասյանը:
«Մենք ունենք շատ լավ մարտունակ բանակ, եթե համալրված չլինեինք, այսօր չէր լինի զինադադար: Պետական միջոցները կավելացվի այնքան որքան անհրաժեշտ է»,-հավելեց Հովիկ Աբրահամյանը:
Իրանի Իսլամական Հանրապետության մայրաքաղաք Թեհրանի հայկական եկեղեցիներում ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում զոհված հայ զինվորների ու ադրբեջանական վայրագությանը զոհ գնացած խաղաղ բնակչության հոգիների խաղաղության համար պատարագ է մատուցվել:
Ստացված հասույթը, ինչպես նշեց մաեստրո Թոփչյանը, կտրամադրվի այս օրերին սահմանում զոհված ազատամարտիկների ընտանիքներին. «Մենք երկար ժամանակ մտածում էինք՝ բանակի՞ն ուղարկել հավաքված հասույթը, թե՞ զոհված ազատամարտիկների ընտանիքներին, բայց այսօր բարձրաստիճան ատյանների հետ ունեցած խորհրդակցություններից հետո որոշվեց, որ հանգանակված ողջ գումարները կտրամադրվեն զոհված ազատամարտիկների ընտանիքներին, ինչը մենք սիրով կանենք»:
Գյուղն ամայի էր։ Խաղաղ բնակչությանը, ինչպես հավատացնում էին մեզ, տարհանել էին։ Փողոցներում քաղցած կենդանիներ էին թափառում։ Շները սովից հաչում էին, նույնիսկ սրանց կապերը չէին հասցրել արձակել։ Հորդառատ անձրև էր։ Ջրի կաթիլները թրջում էին օբյեկտիվը։ Միացանք երկու ոստիկանի, որոնք սկսեցին գյուղը հետախուզել։
Ադրբեջանական բանակն իր զինանոցում գտնվող բազմաթիվ զինատեսակներից («ՄՄ-21» (Գրադ) եւ համազարկային կրակի «Սմերչ» ռեակտիվ համակարգ, ամենատարբեր տրամամափի հրետանային միջոցներ (այդ թվում՝ 152 մմ հրանոթներ), ծանր հրետանային «ՏՈՍ-1» համակարգ, ՄԻ-24 գրոհային ուղղաթիռներ, տանկեր ու այլ կարգի զրահատեխնիկա, գրոհային անօդաչու թռչող սարքեր) հրթիռա-հրետակոծման է ենթարկել ԼՂՀ մի շարք բնակավայրեր, որի հետևանքով զոհվել ու վիրավորվել են խաղաղ բնակիչներ, այդ թվում երեխաներ, կանայք և ծերեր:
«ՊՆ-ն հիմա էլ պատրաստ է շարունակել համագործակցությունը ընկերությունների հետ, եթե ներկայացված առաջարկները համապատասխանեն բանակի պահանջներին ու խելամիտ գնային սանդղակում լինեն»:
Արցախում զոհված զինծառայող Հրաչյա Սամվելի Մուրադյանը երեք անչափահաս երեխաների հայր էր: Այսօր տեղի ունեցավ նրա հոգեհանգստի արարողությունը: Հրաչյա Մուրադյանի ընկերներից՝ Վարդանը պատմեց, որ նա 2 դուստր և մեկ որդի ունի: «Ինքն այսօր որ գնացել, նահատակվել է, մեր եղբայրն է, մեզ համար է արել: Մենք էլ ենք պատրաստ իր նման հասնենք, մեր հայ հողը պահպանենք ու մինչև վերջ գնանք»,- ասաց նա՝ նշելով, որ վերջին անգամ Հրաչյա Մուրադյանի հետ խոսել է մեկ ամիս առաջ:
Մենակ գիտեմ, որ Ալիկը վարորդին է զանգել, ասել ա՝ «Աշոտ, հասի, վիրավոր եմ…» Էդքան բան գիտեմ: Գնացել են ընկերներին օգնելու: Երևի բոյի մեջ են մտել, բայց էդ դիրքն արդեն գրավված ա էղել, թուրքինն ա էղել: Հիմա ոչ մի տեղեկություն չունեմ: Ում էլ կհարցնեմ՝ մարդիկ չեն կարող ստույգ պատասխան տալ»,-պատմեց Գևորգ Առաքելյանը: Նրա խոսքով՝ Ալեքսանը և ընկերները մտածել են՝ ադրբեջանական կողմից հերթական դիվերսիան է:
Զորի Բալայանը դիմում է թալիշցիներին:
Ֆրանսիայի դեսպանատանը նրանց դիմավորեց անվտանգության աշխատակիցը, որը խոստացավ նամակը փոխանցել ղեկավարությանը:
«ՌԴ-ի դրությունն իսկապես այնքան էլ հեշտ չէ, քանի որ ՌԴ-ն միշտ միջնորդի դեր է կատարել ՀՀ-ի ու Ադրբեջանի միջև, ու պարզվում է, որ այդ միջնորդությունը չկարողացավ կանխարգելել այն ռազմական գործողությունը, որը տեղի ունեցավ օրերս։ ՌԴ-ի դրությունը շատ բարդ է, որովհետև իր դերակատարությունը, որպես միջնորդ, ընկավ, միանշանակորեն»։
«Տեղի ունեցավ այն, ինչի մասին մենք բազմաթիվ անգամ զգուշացրել ենք միջազգային հանրությանը, համանախագահ երկրներին. Բաքվի՝ ուժի կիրառման սպառնալիքներին չհակազդելու դեպքում դրանք կարող են բերել այնպիսի հետևանք ների, որոնց ականատեսը մենք դարձանք այս օրերին»։
Հարցին, թե արձանագրե՞լ են արդյոք ապացույցներ, թե որ կողմն է սկսել պատերազմը և արդյոք չեն կարծում, որ այսքան արյունահեղությունից հետո անհնար է բանակցել առանց վստահության ամրապնդման՝ հետաքննությունների մեխանիզմի ներդրման, նա պատասխանեց, որ կարող է կրկնել, որ իրենց մանդատի չի ներառում որոշել, թե ով է սկսել լարվածությունը, իրենք դրանով չեն զբաղվում:
«Մենք խիստ մտահոգված ենք մարդու իրավունքների ցանկացած ոտնահարմամբ, հաղորդումները, որ ստացել ենք, մեր անհապաղ ուշադրության կենտրոնում են«,- ասաց ամերիկացի դեսպանը:
