2018թ. սեպտեմբերին «Զինուժ Մեդիային» տված հարցազրույցում ՀՀ ՊՆ տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչության նախկին պետԳևորգ Ալթունյանը Նիկոլ Փաշինյանին հիշեցրել էր, որ, երբ նույն թվականի մայիսին ԱԺ-ում քննարկվում էր նրա՝ վարչապետի պաշտոնում թեկնածության հարցը, ընդդիմախոսներն ասել էին, որ Փաշինյանը բանակում չի ծառայել, ուստի պատկերացում չունի՝ ինչ էբանակը, և, մեծ հաշվով, խորությամբ չի տիրապետում անվտանգային խնդիրներին:
2020թ․ հոկտեմբերի 7-ին իրականացված հակահարձակման դրվագով հանրային քրեական հետապնդումը ՊԲ նախկին հրամանատար Ջալալ Հարությունյանի նկատմամբ դադարեցվել է արդարացնող հիմքով։
168.am-ը հունիսի 12-ին հարցում էր ուղարկել ՀՀ ԱԺ Պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանին, որտեղ նախ նշել էինք, որ ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանը մայիսին հայտարարել էր, որ հանրությանը հուզող հարցերի մասին կարող է խոսել միայն ԱԺ քննիչ հանձնաժողովում, այն էլ՝ թույլատրելիության սահմաններում բաց, հրապարակային նիստին ՀՀ վարչապետի մասնակցության պայմանով` հետագայում փաստերը որևէ մեկի կողմից չխեղաթյուրելու և չաղավաղելու նկատառումներից ելնելով:
168.am-ը հոկտեմբերի 29-ին գրել էր, որ 2023 թվականի մայիսի 3-ին երկրորդ անգամ 6 ամսով երկարաձգվել էր 2020 թվականի պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի գործունեության ժամկետը, որի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը վստահեցրել էր, որ սա վերջին երկարաձգումն է լինելու։ Ըստ այդմ՝ հանձնաժողովի լիազորությունների ժամկետը նոյեմբերի 3-ին է լրանում:
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ռազմական դրվագներով քանի՞ բարձրաստիճան զինվորականի նկատմամբ կա հարուցված գործ, ովքե՞ր են նրանք: Այս հարցի պատասխանը փորձեցինք ստանալ ՀՀ քննչական կոմիտեից:
Հոկտեմբերի 9-ին 168.am-ը հարցում էր ուղարկել ՀՀ քննչական կոմիտե՝ հետևյալ հարցադրումներով.
Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը լայնամասշտաբ հարձակում էր իրականացրել Արցախի դեմ՝ «հակաահաբեկչական գործողություն» անվան տակ: Իսկ ՊԲ զինաթափումը հրադադարի գլխավոր պայմանն էր, որի բավարարումից հետո ՀՀ իշխանության ներկայացուցիչները սկսեցին շահարկել ՊԲ լուծարման և զինաթափման հարցը: Մասնավորապես, պնդելով, որ ՊԲ զինաթափումը տեղի է ունեցել Արցախի իշխանությունների պատճառով, այսինքն, եթե նրանք «չստորագրեին» վերջին հրադադարի ադրբեջանական առաջարկով փաստաթղթի տակ, որի գլխավոր պայմանը ՊԲ զինաթափումն էր, ՌԴ-ին և Ադրբեջանին հայկական զենք-զինամթերքը չէր անցնի:
Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը լայնամասշտաբ հարձակում սկսեց Արցախի դեմ՝ փորձելով հասնել հայկական երկրորդ պետության ամբողջական կապիտուլյացիայի և հայաթափման, որն ինչ-որ առումով հաջողվել է: Եվ այս ամենը՝ «հակաահաբեկչական օպերացիայի» անվան տակ: Այսինքն, ցեղասպանական-պատերազմական գործողություններով թուրք-ադրբեջանական տանդեմը փորձում է վերջնականապես փակել Արցախի հարցը: Իսկ առջևում Սյունիքի, առհասարակ, Հայաստանի հետ կապված հարցերն են:
Եթե Ջալալ Հարությունյանին Քննիչ հանձնաժողովը պատրաստ է լսել, ապա Միքայել Արզումանյանի դեպքում կարծես թե նման պլաններ դեռ չկան, և այստեղ խնդիրը բնավ Արզումանյանի կարգավիճակը չէ:
Հադրութի և Շուշիի կորուստը դավաճանության արդյունք էր, դա ռազմական բուն գործողությունների հետ որևէ կապ չունի: Դրանք հանձնվել են այնպես, ինչպես Քարվաճառը, Լաչինը, ինչպես Խաչենի ամբողջ դաշտավայրը: Այսինքն, այն, ինչ իրենք ծախսել էին, իրենք պիտի 5 անգամ Ղարաբաղը գրավեին: Բայց Ադրբեջանը, ունենալով Թուրքիայի, Իսրայելի, Պակիստանի, վարձկանների օժանդակությունը, չի կարողացել զուտ ռազմական գործողությունների արդյունքում մեծ և ամբողջական լուծել իր առջև դրված խնդիրը: Բայց մարդիկ չեն փորձում սա հասկանալ, խոսում են միայն՝ պարտվեցինք, փախանք…
168.am-ի՝ հուլիսի 17-ի հարցմանն ի պատասխան՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարությունն օգոստոսի 9-ի իր պատասխան գրության մեջ հայտնել է, որ ՊԲ նախկին հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Միքայել Արզումանյանը մինչև 2020 թվականի հոկտեմբերի 26-ը զբաղեցրել է ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ հետախուզության գլխավոր վարչության պետի տեղակալի պաշտոնը:
Շուշիի օպերացիան մենք պետք է տեսնենք ամբողջ պաշտպանական օպերացիայի համատեքստում և ամբողջ այդ ճեղքման գոտում հակառակորդի հետևողական կամ կամաց-կամաց առաջխաղացման տիրույթում: Առանձին Շուշիի օպերացիան չպետք է տեսնել, ռազմավարական մակարդակի պատասխանատուն, իրենք մխրճման գոտում պետք է դեմն առնեին գոնե Հադրութի անտառային հատվածներում, որտեղ բավականին լավ պայմաններ էին հակառակորդին կանգնեցնելու համար։
Հուլիսի 6-ին Պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Միքայել Արզումանյանը հայտարարություն է տարածել, որտեղ անդրադարձել է վերջին շրջանում տարբեր պաշտոնատար անձանց կողմից իր անձի վերաբերյալ իրականությանը չհամապատասխանող տեղեկությունների հրապարակմանը, այդ թվում՝ Շուշիի պաշտպանության կազմակերպման հետ կապված:
Հուլիսի 6-ին Պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Միքայել Արզումանյանը հայտարարություն էր տարածել, որտեղ անդրադարձել է վերջին շրջանում տարբեր պաշտոնատար անձանց կողմից իր անձի վերաբերյալ իրականությանը չհամապատասխանող տեղեկությունների հրապարակմանը: Իհարկե, ցանկացած նման հայտարարություն նաև պաշտպանական բնույթ ունի, բայցև կան միանգամայն տրամաբանական հարցադրումներ, ավելին՝ մեսիջներ:
Հունիսի 12-ին հայտնի էր դարձել, որ Ջալալ Հարությունյանի նկատմամբ քրեական հետապնդումը կասեցնելու որոշում է կայացվել:
«Շնորհավորում եմ հայ ժողովրդին՝ վերջապես գտնվեց Հայաստանի և Արցախի միակ անմեղ մարդը, որը ոչ մի բանի համար պատասխանատու չէ և որը որևէ բանում մեղավոր չէ. այդ մարդու անունը Նիկոլ Փաշինյան է: Այս երկսերիանոց մոնոներկայացումը հետապնդում էր մեկ նպատակ՝ 44-օրյա պատերազմի պատասխանատվությունը գցել բոլորի գրպանը, սկսած՝ զինվորականներից, վերջացրած՝ նախկին երեք նախագահներով»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց «Անվտանգություն և ժողովրդավարություն» ՀԿ նախագահ Նաիրա Զոհրաբյանը:
ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ նախկին պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանը, լինելով զինվորական, միշտ պահպանել է գաղտնիության սկզբունքը և չի խախտել դա, երբ անգամ ժամանակ առ ժամանակ իրեն մեղադրական սլաքներ էին ուղղվում իշխանության ներկայացուցիչների կողմից. Շուշի, «Իսկանդերի» կիրառման խայտառակ պլան, ռազմական այլ դրվագներ, անգամ հուլիսյան մարտերի հետ կապված են ակնարկներ եղել: Այս ամենին մենք առանձին-առանձին ևս մեկ անգամ անդրադառնալու ենք առաջիկայում:
Քննիչ հանձնաժողովի նիստում Դավիթ Սանասարյանը՝ որպես հրավիրյալ, Նիկոլ Փաշինյանից հետաքրքրվել է՝ երբ 2019-ին արդեն որոշակի փաստաթղթավորված իմացել է, թե Արցախի հարցի կարգավորումն ուր է հասել, երբ Ադրբեջանը սպառնում էր, որ եթե տարածքները չվերադարձնեն, այն ուժով է վերցնելու, երբ կար պատերազմի սպառնալիք, արդյո՞ք տեղեկացված է եղել բանակի մարտունակության, սպառազինության մասին, եղե՞լ են կոնկրետ հանձնարարականներ, կամ քննարկվե՞լ է արտաքին վեկտորի փոփոխության հարցը պրոցեսը կանգնեցնելու համար:
Այսօր ԱԺ-ում 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող քննիչ հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասաց, որ պատրաստվում են հանձնաժողով հրավիրել նաև Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանին:
Երեկ 168.am-ը գրել էր, որ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մոտ 1 ամիս ՊԲ հրամանատար եղած Ջալալ Հարությունյանի նկատմամբ հարուցված հանրային քրեական հետապնդումը կասեցնելու դատավարական որոշում է կայացվել, վարույթի համակողմանիությունն ապահովելու նպատակով նշանակվել է հանձնաժողովային ռազմագիտական փորձաքննություն:
Ապրիլի վերջին «Ժողովուրդ» օրաթերթը գրել էր, որ «ՀՀ քննչական կոմիտեում Ջալալ Հարությունյանի դեմ հարուցված քրեական գործով 6-ամսյա ժամկետը լրանում է, ուստի նախաքննական մարմինը քրեական դատավարության օրենսգրքով այլընտրանք չունի և մինչև մայիսի 20-ը պետք է քրեական գործով նախաքննության ավարտ հայտարարի և գործը դատարան ուղարկի»:
Մայիսի 22-ին հրավիրված ասուլիսի ժամանակ «Հետքը» Նիկոլ Փաշինյանից հետաքրքրվել էր՝ անկլավների և միջանցքի մասին կետերը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից հանելն իր միանձնյա որոշո՞ւմն է եղել, թե՞ քննարկումներ են տեղի ունեցել Պաշտպանության նախարարության, ԳՇ ներկայացուցիչների հետ, Փաշինյանն արձագանքել էր՝ նման քննարկումներ եղել են:
Տարաձայնություններ իրականում եղել են: Եղել է 1992-ի մայիսին, երբ պետք է ազատագրվեր Հայոց Շուշին, իսկ ՀՀ օրվա իշխանությունները դեմ էին այդ օպերացիային, հետո, երբ նույն իշխանությունները 1993-ի հունիսին Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունից պահանջում էին Ադրբեջանին վերադարձնել ամիսներ առաջ ազատագրված հայկական Քարվաճառը… Հակասություն ստեղծվեց նաև 1997-ի վերջերին, երբ ՀՀ նախագահը շրջանառության մեջ դրեց Արցախյան հիմնախնդրի լուծման փուլային տարբերակը: Պետք է ասել, որ նշված երեք դեպքերում էլ հակասությունները հարթվեցին ի շահ հայ ժողովրդի:
Արցախի պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Միքայել Արզումանյանի գործն արդեն դատական փուլում է: Ապրիլի 25-ին Հակակոռուպցիոն դատարանում դռնփակ կարգով կայացել է Արցախի ՊԲ նախկին հրամանատար Միքայել Արզումանյանի գործով առաջին դատական նիստը: ՊԲ նախկին հրամանատարի կալանքի ժամկետը երեք ամսով երկարացվել է: Նա մեղադրվում է պատերազմական երկու դրվագով՝ «Արեգա» բարձունքի կորստի և նահանջի հրաման տալու և Շուշիի պաշտպանությունը պատշաճ կերպով չկազմակերպելու: Իսկ ՊԲ նախկին հրամանատար Ջալալ Հարությունյանի գործը, ըստ մամուլում շրջանառվող տեղեկությունների, դատարան կմտնի մինչև մայիս ամսվա վերջ:
168.am-ը գրել էր, որ ԳՇ նախկին պետ, գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանը 2020 թվականի սեպտեմբերի 25-ին կարգադրություն է արձակել՝ ԶՈՒ-երը պետք է պատրաստ լինեն հակառակորդի սադրիչ գործողությունները դիմագրավելու և կանխելու: Բացի այս, նա իր կարգադրության մեջ նշել է, որ ղեկավարման մարմինների համար սահմանվում է մարտական աշխատանքային ռեժիմ:
168.am-ը բաց աղբյուրների հիման վրա ուսումնասիրությունների շարք է ներկայացրել այն մասին, որ 2020 թվականի պատերազմին ՊԲ-ն պատշաճ կերպով պատրաստ չի եղել, մասնավորապես, պատերազմի սկսվելու պահին զինվորները կարևոր ուղղություններում զորամասերում են եղել, հրամանատարները՝ տանը, արձակուրդում, և միայն պատերազմի սկսվելուց հետո են կանչվել։ Այսինքն, զորքը պաշտպանության անցած չի եղել: Ավելին, պատերազմի առաջին րոպեներին իր տեղում չի եղել այդ ժամանակ ՊԲ հրամանատար Ջալալ Հարությունյանը:
Ի դեպ, մամուլը գրում է, որ Ջալալ Հարությունյանը հրավիրվելու է 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողով, նրան չեն կալանավորել:
Մարտի 18-ին Արցախի օկուպացված Թալիշ գյուղ այցի ընթացքում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է. «Թալիշ գյուղի ուղղությամբ մեր ունեցած հաջողությունները մեծ նշանակություն ունեցան պատերազմի հետագա ընթացքի վրա: Միաժամանակ, սա բարձրացրեց ժողովրդի և բանակի ոգին, որովհետև Թալիշ գյուղի ռազմավարական նշանակությունը բոլորին է հայտնի»:
Փետրվարի 1-ին ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահ Արգիշտի Քյարամյանը կոլեգիայի նիստում հրահանգել էր ուժերի գերլարումով աշխատել 2020 թվականի Արցախյան պատերազմին վերաբերող քրեական գործերի քննությունն արագացնելու և հանրության ակնկալիքները բավարարելու համար:
Արցախի պատշպանության բանակի նախկին հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Միքայել Արզումանյանի կալանքը ևս 2 ամսով երկարաձգվել է։
