Մինչև որևէ միջազգային, տարածաշրջանային կամ երկկողմ համաձայնություն չհստակեցվի հրապարակային փաստաթղթով, ցանկացած հայտարարություն կամ մեկնաբանություն՝ թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի կամ միջազգային դերակատարների կողմից, մնալու է բացառապես քաղաքական մանևրի դաշտում, առանց իրական իրավական բազայի։ Իսկ առանց փաստաթղթային հիմքի, հստակ վերահսկողական մեխանիզմների ու ինստիտուցիոնալ պատասխանատվության, Սյունիքի տարածքում ցանկացած փոփոխություն կարող է վերաճել անդառնալի հետևանքների՝ պետականության ու տարածաշրջանային կայունության տեսանկյունից։
Չինաստանում կայացած Շանհայի համագործակցության կազմակերպության (ՇՀԿ) գագաթնաժողովում Ադրբեջանի ՇՀԿ անդամակցության արգելափակումից նոր մանրամասներ են ի հայտ եկել։
Վաշինգտոնում օգոստոսի 8-ին ստորագրված Փաշինյան-Թրամփ-Ալիև հռչակագրից ու Սյունիքով «Թրամփի ուղի» ձևավորելու պայմանավորվածությունից հետո կարճ ժամանակ՝ մոտավորապես մեկ ամիս անց, Ադրբեջանը կրկին սկսեց շրջանառել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը:
Սեպտեմբերի 1-ին Թիենծին քաղաքում Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթնաժողովի ՇՀԿ+ ձևաչափի հանդիպման ժամանակ Ադրբեջանի նախագահն իր ելույթում օգտագործել է «Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպումը:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ արտակարգ դեսպանորդ և լիազոր նախարար, քաղաքական վերլուծաբան Վարդան Հակոբյանն է։
Ադրբեջանի զբոսաշրջիկը ինչպե՞ս է եկել, ի՞նչ նպատակով է եկել Հայաստան, որտե՞ղ է անցկացրել իր զբոսաշրջային «հանգիստը», ոչինչ հայտնի չէ։ Իրավասու մարմիններն այդ մասին լռում են։ Գուցե նույնիսկ տեղյակ էլ չեն։ Հայտնի է միայն, որ նա Հայաստանում անցկացրել է 3 օր։ Այդ 3 օրերին ո՞ւր է գնացել, ի՞նչ է արել, ո՞ւմ հետ է հանդիպել, ոչ մի տեղեկություն չկա։
Մի՛ հավատացեք, թե ԱՄՆ-ը, հատկապես՝ Դոնալդ Թրամփի օրոք, ինչ-որ կերպ ձեզ կփրկի ձեր հարևաններից։ Նրանք ձեզ կմտցնեն լուրջ խնդիրների մեջ։ Բրյուսելի այս կարողությունը զարմանալի է։ Բայց կարելի է ասել, որ Բրյուսելն ԱՄՆ-ի վասալի դերն է խաղում։ Բրյուսելն իրականում չի ներկայացնում Եվրոպան կամ առնվազն՝ եվրոպական շահերը, այն ներկայացնում է ԱՄՆ-ի շահերը։ Ահա թե ինչու և՛ ՆԱՏՕ-ն, և՛ Եվրահանձնաժողովը տեղակայված են նույն վայրում։ Նրանք խաղեր են խաղում։ Հարավային Կովկասը տասնամյակներ շարունակ եղել է նման խաղերի հարթակ»:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, էներգետիկ անվտանգության փորձագետ Վահե Դավթյանն է։
Ըստ իրանցի փորձագետների՝ ներկայումս նավերը Հնդկաստանից Սուեզի ջրանցքով ՌԴ են տեղափոխվում 40 օր, իսկ Հյուսիս-հարավ միջանցքի դեպքում ճանապարհը կկրճատի 14 օրվա: Երկաթուղային միջանցքը պատրաստվում է միացնել Եվրոպայի, Կենտրոնական Ասիայի, Ռուսաստանի և Կովկասի տարածաշրջանի երկրները Պարսից ծոցին ու Հնդկաստանին։
Մենք երեկ անդրադարձել ենք օկուպացված Լաչինի օդանավակայանի բացման փաստին, ինչպես նաև դրա ռազմավարական նշանակությանը, որ այն Ադրբեջան-Թուրքիա-Պակիստան համատեղ ուղերձ է տարածաշրջանին և հնարավորություն է տալիս Ադրբեջանին իր դաշնակիցների հետ վերահսկել Հայաստանի, Իրանի հյուսիսային սահմանները:
Ադրբեջանը կարող է տարեկան 250-300 միլիոն դոլար ստանալ Հնդկաստանից և Հարավարևելյան Ասիայի երկրներից՝ իր տարածքով «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային տրանսպորտային միջանցքով (ՄՏՄ) ապրանքների տարանցման շնորհիվ։
Ադրբեջանն ու Իրանն Արցախում մայիսի 18-ից համատեղ զորավարժություններ են սկսել։ Ադրբեջանի ՊՆ-ի հաղորդմամբ՝ մայիսի 18-ին զորավարժություններին մասնակցող իրանական անձնակազմի ղեկավարը և մյուս մասնակիցներն Ադրբեջան են ժամանել՝ «Արաքս-2025» համատեղ զորավարժություններին մասնակցելու համար։ Հաղորդվում է, որ տեղի է ունեցել հանդիպում զորախմբերի ղեկավարների և երկու երկրների այլ բարձրաստիճան ներկայացուցիչների միջև։ Հանդիպմանը ներկայացվել է զորավարժության նպատակների, սցենարի և անցկացման […]
Հայաստանն ու Ադրբեջանը հայտարարում են, որ միմյանց միջև խոսակցություն կա, սակայն Ադրբեջանը չի դադարում թելադրել իր հայտնի նախապայմանները։
«Ստիպված պետք է արձանագրեմ մեկ բան, որը մի կողմից՝ հանրահայտ փաստ է, մյուս կողմից՝ պաշտոնյաները մեզ տևական ժամանակ համառորեն չեն ուզել ասել, որ տրամադրություններս չընկնի։
«Հուսալի, հեռուն գնացող համաձայնագիր աշխարհակարգի փլուզման ու ՀՀ-ում հնարավոր ներքին ապակայունացման ֆոնին Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև հնարավոր չէ: Երաշխավորներ չկան, անհասկանալի է Փաշինյանի դիրքորոշումը»,- այս մասին 168TV-ի «Դիպլոմատ» հաղորդման ընթացքում ասաց արևելագետ, քաղաքագետ Կարինե Գևորգյանը՝ անդրադառնալով Հայաստանի շուրջ զարգացող միջազգային իրավիճակին ու վտանգներին:
Այս ամենին զուգահեռ՝ բանակցություններ են սկսել նաև Իրանն ու ԱՄՆ-ը, այստեղ ևս ամեն բան հարթ չէ, քանի որ պատերազմի կողմնակիցները քիչ չեն, ուստի, եթե Իրանը կոշտ դիրքավորվի, ապա այստեղ ևս վտանգները կմեծանան։ Աշխարհը մեծ ու բարդ վերադասավորումների փուլ է ապրում, որը վերաբերում է գրեթե բոլոր երկրներին, սակայն կան ռեգիոններ, որոնք ավելի են ազդվում այս ամենից, որոնցից մեկը հենց Հարավային Կովկասն է։
Իրանը այս նախաձեռնության բանալին է։ Իսկ Բանդար Աբբասը՝ դրա փականը։ Արդյո՞ք այդ փականը պատահմամբ պայթեց, թե՞ ինչ-որ մեկը պարզապես հիշեցրեց, որ այն կարող է նաև փխրուն լինել։
«Ռասմուսեն Գլոբալ» միջազգային քաղաքական խորհրդատվական կազմակերպության հիմնադիր նախագահ և ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենն այսօր Իջևանում լրագրողների հետ հանդիպմանը բացատրեց, որ «Խաղաղության խաչմերուկ»-ը բխում է Ադրբեջանի շահերից:
Անցած տարի 168.am-ն անդրադարձել էր Պաշտպանության մասին 2023թ. կատարողականի «աղքատ» բովանդակությանը:
Երբ դու ասում ես, որ Հայոց ցեղասպանության հարցը պատրաստ ես քննարկել, արդեն իսկ դու այն դնում ես կասկածի տակ։ Այսպիսի հարցերում շատ կարևոր է հասարակական կարծիքը։ Կամաց-կամաց դիսկուրսը ծավալում են, ու հենց հավաքվումէայդ թեզերնաջակցողներիկրիտիկական զանգված, հարցը դնում են լայն քննարկման։
Ֆրանսիայի, Հնդկաստանի և այլ երկրների՝ Հայաստանին սպառազինության մատակարարման կամ ՀՀ զինված ուժերի զինման, դրա հետ կապված Ադրբեջանի պահանջների և Փաշինյանի որդեգրած քաղաքականության համատեքստում (սահմանափակումներ մտցնել ՀՀ բանակաշինության, ռազմական քաղաքականության մեջ, չեղարկել զենքի ձեռքբերման պայմանագրերը և մատակարարվածը վերադարձնել) 168.am-ը գրել է, որ Փաշինյանը «հաղորդում» է տվել ՀՀ զինված ուժերի դեմ:
Հայաստանի ու Միացյալ Նահանգների արտաքին գերատեսչությունների ղեկավարները Վաշինգտոնում ստորագրեցին ռազմավարական գործընկերության մասին կանոնադրություն։ Բլինքենը հայտնեց, որ առաջիկա շաբաթներին ԱՄՆ մաքսային և սահմանային պարեկային թիմ կուղևորվի Հայաստան՝ հայ գործընկերների հետ աշխատելու սահմանային անվտանգության կարողությունների զարգացման վրա։
Ռուսական էներգակիրներ տեղափոխող նավերը՝ ավելի քան 2 միլիոն բարել ռուսական նավթ տեղափոխող երեք տանկերները ԱՄՆ պատժամիջոցների պատճառով Չինաստանի արևելյան ջրերում են մնացել: Այդ մասին տեղեկացրել է Bloomberg-ը:
«Россия сегодня» գործակալության գլխավոր տնօրեն Դմիտրի Կիսելյովին տված հարցազրույցում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն անդրադարձել է Հայաստանի վերազինմանը և Հնդկաստանի, Ֆրանսիայի կողմից սպառազինության մատակարարմանը, ինչպես հայ-ամերիկյան պաշտպանական համագործակցությանը, և նշել, որ իրենց մտահոգում է այս ամենը:
Դեռ այս տարվա հուլիսին 168.am-ը գրել էր, որ 44-օրյա պատերազմում դրվեց Թուրքիա-Ադրբեջան-Պակիստան աշխարհաքաղաքական նախագծի սկիզբը, և, որ Արցախյան պատերազմում կամ «ղարաբաղյան խաղում» Իսլամաբադի մասնակցությունը պայմանավորված էր թուրք-պակիստանյան հատուկ հարաբերություններով՝ Պակիստանի բանակի ղեկավարությունը միշտ թանկ է գնահատել Անկարայի հետ միությունը:
Մենք բոլորս գիտենք՝ պետություններն առաջին հերթին առաջնորդվում են իրենց սեփական շահերով։ Կա պետության տնտեսական և աշխարհաքաղաքական շահ, շատ էական է, առանցքային հարցն այն է, թե պետությունը ո՞ր շահի վրա է դնում շեշտը։
Թուրքիայի ուժեղացումը, հատկապես կապված «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ, առանցքային սպառնալիք է Հայաստանի և Հարավային Կովկասի համար։ Այս ճանապարհը՝ Թուրքիային և Ադրբեջանին կապող ուղին, նրանց համար ոչ միայն տրանսպորտային նախագիծ է, այլև տարածաշրջանային ռազմավարական ազդեցությունը մեծացնելու գործիք։ Նրանց համար դա պանթուրքիստական գաղափարի հերթական քայլ է, որը կապահովի Թուրքիայի կապը Կենտրոնական Ասիայի թյուրքալեզու երկրների հետ։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը փիլիսոփա, սոցիոլոգ, կրոնագետ, Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին պատգամավոր Վարդան Խաչատրյանն է։
