Բնակարանային մեծածավալ շինարարության պայմաններում վերջին տարիներին կտրուկ աճել են շինարարության ոլորտին տրամադրվող վարկերը։ Դրանց ծավալներն այս տարվա ապրիլի վերջի դրությամբ հասել են 713 մլրդ դրամի, որը համարժեք է գրեթե 1,8 մլրդ դոլարի։ Այս ցուցանիշով շինարարությանը տրամադրված բանկերի վարկային պորտֆելը զիջում է միայն սպառողական ու հիփոթեքային վարկերին։ Վերջին 2 տարվա ընթացքում շինարարությանն ուղղված վարկերը գրեթե կրկնապատկել են։
«Մեկը չի իջնում՝ հարցնի, թե ինչ խնդրով ենք այստեղ, հետևաբար՝ այս կառույցը դատարկ է։ Կառավարությունում քննարկվող հարցերից մեկն էլ թող այս մասին լինի, թե պետությունում ինչ է կատարվում»:։
Տևական ժամանակ, է մի խումբ քաղաքացիներ բողոքում են, որ իրենք զեղծարարության զոհ են դարձել՝ իրենց անուններով բաներկում վարկեր են ձևակերպել և հիմա պահանջում են, որպեսզի այդ վարկերը մարեն։
Բանկային զեղծարարություններից տուժած քաղաքացիների մի մասի խնդրով զբաղվող «Հանրային վերահսկողություն» իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպությունը նախագահող Մհեր Կարագոզյանն իրականությանը չհամապատասխանող է որակում նախօրեին Կենտրոնական բանկի նախագահի կողմից իր շահառուներին վերաբերող մի շարք հայտարարությունները։ Ավելին՝ նա նշում է․ «Նրա ասածներն իրականում նաև անհնարին են»։
Ակբա Բիզնես ակումբի նախաձեռնած ինտերակտիվ ձևաչափով հանդիպմանը գործարարներն ուսումնասիրել են հաղթող բանակցություններ վարելու հմտություններն ու ամուր բիզնես կապեր ստեղծելու մշակույթը։
«Այս պահի դրությամբ մենք խորքային ուսումնասիրություն ենք իրականացնում 3-4 բանկում»,- հավելեց նա՝ համոզմամբ, որ խնդիրը կլուծվի, եթե դիագնոստիկան ճիշտ է։
Հայաստանի կենտրոնական բանկի խորհուրդը մայիսի 6-ի նիստում որոշել է անփոփոխ թողնել վերաֆինանսավորման գործող տոկոսադրույքը՝ 6.75 տոկոս։ Տեղեկությունը նաև լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ հանրայնացրեց Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը՝ որոշումը հիմնավորելով միջնաժամկետ հորիզոնում ներքին պահանջարկը կարգավորելու և գնաճը նպատակային ցուցանիշի շուրջ կայունացնելու հանգամանքով։
«Idram հավելվածից եմ տուժել. տեսա՝ փողերս տանում եմ, մի րոպե հետո հասել եմ բանկ, ասել են՝ դիմում գրի»,-այսօր Կենտրոնական բանկի մոտ բանկային խարդախություններից տուժած քաղաքացիների ակցիայի ժամանակ ասաց քաղաքացիներից մեկը:
«Արմավիրում մեր տուժած քաղաքացիներից մեկի դեպքով զեղծարարին բռնել են, բա ինչո՞ւ բանկը նրանից չի պահանջում գումարը, այլ քաղաքացուց»,-այսօր Կենտրոնական բանկի մոտ բանկային խարդախություններից տուժած քաղաքացիների ակցիայի ժամանակ ասաց իրավապաշտպան Մհեր Ղարագյոզյանը:
«Արդեն 2 ամսից ավել է՝ սպասում ենք, որ պետք է չեղարկվեն ապօրինի վարկայի պահանջները: Գլխավոր դատախազությունից, Քննչական կոմիտեից արձագանքներ ունեցել ենք, բավարար կգնահատեի այդ քայլերը, բայց օրինակ, գլխավոր դատախազը հայտարարություններից պետք է անցնի ավելի գործուն քայլերի: Բանկերի զեղծարարության պատճառով քաղաքացին չպետք է տուժի»,-այսօր Կենտրոնական բանկի մոտ բանկային խարդախություններից տուժած քաղաքացիների ակցիայի ժամանակ ասաց իրավապաշտպան Մհեր Ղարագյոզյանը:
«Ո՞վ պետք է վճարի սպասարկման գումարները, այսինքն՝ ո՞վ է վճարելու այդ 7,1 տոկոսը, և այդտեղ պետական բյուջեի մասնաբաժինն ինչպիսի՞ն է»:
«Վարկերի տոկոսադրույքները կախված են վարկերի նկատմամբ պահանջարկից և առաջարկից,- վարկերի բարձր տոկոսադրույքների մասին լրագրողների հարցադրմանն արձագանքեց ԿԲ նախագահ Մարտին Գալստյանը՝ մանրամասնելով,- Եթե տեսնում ենք պրոդուկտի նկատմամբ հսկայական պահանջարկ, այդ պահանջարկից եկող գործոններն են, որ թույլ չեն տալիս, որպեսզի վարկերի տոկոսներն արագ ճշգրտվեն ներքևի ուղղությամբ»։
Կենտրոնական բանկը մտահոգություններ ունի նաև շինարարությանը տրամադրվող վարկերի ակտիվության առումով՝ պայմանավորված հատկապես անշարժ գույքի շուկայում տեղի ունեցող դրսևորումներով։
Վստահաբար այդ դահլիճում նստածների մի մասը՝ վերը նշված պաշտոնյաների գլխավորությամբ, գիտակցում էին նրա մտքերի անհամարժեքությունն ու անթույլատրելիությունը, բայց նրանցից որևէ մեկը չհամարձակվեց որևէ տառ արտաբերել այդ մասին։ Եվ այնպես չէ, որ հրապարակավ լռության ուխտ կնքած նշված պաշտոնյաներն իրենց այլ կերպ են դրսևորում փակ քննարկումներում, համարձակվում են առարկել Նիկոլ Փաշինյանին կամ ցուցանել նրա անգրագիտությունը։
Համաշխարհային բանկը հրապարակել է Հայաստանի տնտեսական զարգացման ամսական ամփոփագիրը, որում արձանագրվում է` 2024թ. առաջին կիսամյակում զբոսաշրջությանն առնչվող ծառայությունների հաշվեկշիռը նվազել է 62 տոկոսով։
2024 թ. հուլիսի 30-ի նիստում ԿԲ խորհուրդը որոշեց իջեցնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը՝ սահմանելով այն 7,75 տոկոս․ ԿԲ խորհուրդը կարծում է, որ ավելի ցածր վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքն անհրաժեշտություն է միջնաժամկետ գնաճի 4 % մակարդակի և գների կայունության նպատակի իրագործման համար։
Այս տարվա հունիսի 12-ին Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովը թույլատրեց «Արդշինբանկ» և «Էյչ-Էս-Բի-Սի Բանկ Հայաստան» փակ բաժնետիրական ընկերությունների համակենտրոնացումը՝ եզրակացությամբ, որ այն չի հանգեցնում մրցակցության սահմանափակմանը, սպառողների շահերի վնասմանը։
Դոլարի փոխարժեքի նվազումը շարունակվում է. եթե 2023թ. վերջից դոլարի փոխարժեքը կայունացել էր 400-405 դրամի տիրույթում, ապա 2024-ի մարտից սկսեց աստիճանաբար նվազել։
Այսքանից հետո կառավարությունն ու Կենտրոնական բանկը հանգիստ հետևում են, թե ինչպես է ազգային արժույթի ամրապնդումը կործանում Հայաստանի տնտեսությունը։ Անունը դրել են փոխարժեքի լողացող քաղաքականություն, որին իբր չեն միջամտում, ու «վարի են տալիս» տնտեսությունը։
2024 թվականի ներդրումային տեսլականն աշխարհի ու Հայաստանի համար, մակրոտնտեսական զարգացումները համաշխարհային և տեղական համատեքստում, արհեստական բանականությունն ու բնապահպանական, սոցիալական, կառավարչական սկզբունքների զարգացումը. Ամունդի-Ակբա տնտեսական համաժողովն այս բազմաձև խճանկարի շուրջ էր համախմբել Հայաստանից ու աշխարհի տարբեր կետերից Հայաստան ժամանած գաղափարական առաջնորդներին, ոլորտի փորձագետներին և նորարարներին:
Պաշտոնական տվյալներով՝ գնաճը Հայաստանում էապես թուլացել է, տասներկուամսյա հատվածում նույնիսկ գնանկում է արձանագրվել, բայց Կենտրոնական բանկը զգուշանում է ավելի մեծ քայլերով նվազեցնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը։ Վերջին անգամ ԿԲ-ն կրկին 0,25 տոկոսային կետով քայլ կատարեց և 9,5-ից՝ տոկոսադրույքը դարձրեց 9,25 տոկոս։
Սեպտեմբերի 19-ին Ստեփանակերտը հարկադրաբար լքած ու Հայաստան եկած արցախցի մեր հայրենակից Գևորգ Խանումյանը 168.am-ին հայտնեց, որ ՀՀ սահմանն անցնելուց հետո ինքը ֆինանսական որևէ աջակցություն չի ստացել կառավարությունից:
«Ինչպես միշտ, մեր տնտեսությունն արագ է արձագանքում արտաքին գնաճային ճնշումների ազդեցություններին, իսկ վերջին ժամանակահատվածում համաշխարհային տնտեսությունից խիստ գնաճային ճնշումները նվազեցին:
Այս օրերին Արժույթի միջազգային հիմնադրամը, Համաշխարհային բանկը, նաև ՀՀ Կենտրոնական բանկը 2024 թվականի դիտարկումներում Հայաստանի համար տնտեսական աճը կանխատեսել են 4.8-5.5-ի միջակայքում: Բայց կառավարությունն առավել լավատես է՝ նշում են, որ տնտեսական աճի թիրախը կպահպանվի 7 տոկոսի մակարդակում:
Ի հայտ եկած բացասական սպասումների հետևանքով փոխարժեքի շուկայում մի պահ սկսված աժիոտաժը Կենտրոնական բանկին արտաքուստ հաջողվեց հաղթահարել։ Դա ի՞նչ նստեց ԿԲ-ի վրա, հայտնի չէ, բայց տարադրամային ներարկումներից հետո դրամի կտրուկ արժեզրկումը դադարեց, իսկ արհեստականորեն ձևավորված բարձր փոխարժեքները նվազեցին։
Կենտրոնական բանկն այնքան հապաղեց, որ արժութային դաշտում վերջին օրերին սկսված խուճապն ու բացասական սպասումներն արագորեն տարածվեցին նաև սպառողական ապրանքների շուկա՝ կրկնակի հարվածելով քաղաքացու գրպանին։ Հասկանալով, որ տարադրամի թանկացմանը կամ դրամի արժեզրկմանը հետևելու է բազմաթիվ ապրանքների գների բարձրացում, մարդիկ սկսեցին սրբել խանութների ցուցափեղկերը։
«Դոլարի նկատմամբ դրամն արժեզրկվել է, ընդ որում՝ բավականին կտրուկ: Այս ամենը տեղի է ունենում Արցախում ռազմական գործողությունների, անվտանգային սպառնալիքների ու ցեղասպանության ու Հայաստանի նկատմամբ սպառնալիքների մեծացման արդյունքում»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը՝ հավելելով, որ տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին սա դրամական շուկայի բնական արձագանքն է, ինչին ԿԲ-ն այս ընթացքում դեռևս չի միջամտում:
Կենտրոնական բանկը 2023 թվականի համար կանխատեսում է 6․9 տոկոս տնտեսական աճ, իսկ գնաճը՝ թիրախից ցածր, և կկայունանա 4 տոկոսի սահմաններում։
ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը լրագրողների հետ հանդիպմանը կանխատեսեց՝ տարվա ընթացքում «կտեսնենք ներմուծման և արտահանման ընդհանուր ծավալների որոշակի նվազում՝ նախորդ տարվա պիկերի համեմատ»։
«2023-ի երկրորդ եռամսյակում ՀՀ-ում դիտվում է սպասվածից բարձր տնտեսական ակտիվություն, որին հիմնականում նպաստում են շինարարության և ծառայությունների ոլորտներում արձանագրված բարձր աճերը:
