Հոգևոր

Իմ հայրն էլ տարեց հասակում ճանճի պատճառով խոնարհ դարձավ: Մի անգամ քույրս նրան լաց լինելուց տեսավ: «Ի՞նչ է պատահել, հայրիկ,- հարցրեց նա,- Թոռներիցդ ինչ-որ մե՞կն է նեղացրել քեզ»:

Ժամագրքում «Զսաղմոսերգութիւնս եւ զաղաչանս» մաղթանքից հետո կարդում ենք. «Եւ ասի ժամամուտ ըստ կարգի աւուրց պահոց եւ տօնից Տերունականաց, և ամենայն սրբոց»: Տարվա բոլոր օրերի, տոների համապատասխան Ժամագրքում կան ժամամուտներ: Ժամամուտ նշանակում է ժամերգության մուտք: Ապա հաջորդում են ճաշու փոխերը, և երգվում է ճաշու շարական՝ ըստ օրվա կարգի՝ պահոց, տերունի կամ սրբոց: Կարդացվում են սուրբգրային ընթերցումներ, երգվում են ճաշու «ալէլուիա»-ներ, «մեսեդիք»-ներ: Վերջում ընթերցվում է օրվա համապատասխան Ավետարանը, երգվում է «Հավատամք»-ը, ու «Եւ եւս հաւատով» քարոզով, «Տէր մեր եւ Փրկիչ» աղոթքով ավարտվում է ժամերգությունը:

Ճաշու Վեցերորդ ժամի աղոթքն ուղղված է Հայր Աստծուն, որից խնդրում ենք օգնականություն մարդկային տկար բնության համար՝ չարի դեմ պատերազմելու: Այս ժամի տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսի չարչարանքները, խաչելությունը և արևի խավարումը: Ավանդությունից մեզ հայտնի է, որ Ադամն այս ժամին դրժեց պատվիրանն ու ճաշակեց պտղից: Այս նույն ժամին մեր Տերը խաչը բարձրացավ մարդկության փրկության համար, Իր վրա վերցրեց նախամարդու պատիժը խաչի անարգական մահով: Այս ժամին Փրկիչը խաչի վրա քացախախառն լեղի ճաշակեց, որպեսզի մեր դառնությունները քաղցրացնի: Եվ այս ժամի աղոթքներով պատվիրվում է արթուն լինել և զգուշանալ չարից:

Սուտը խաչված է ինձ համար և ես էլ ստի համար։ Ճշմարտությունն է իմ խաչը և ես ապրելու եմ այդ ճշմարտության համար։

Երեկոյան ժամերգությունը Գիշերայինի և Առավոտյանի հետ կազմում է ժամերգությունների երեք գլխավոր ժամապահերը: Երեկոյան ժամերգությունն ամենօրյա է, ամբողջ տարվա մեջ չի կատարվում միայն Ավագ Շաբաթ օրը: Սբ. Ներսես Շնորհալու հրահանգով սովորություն է եղել Երեկոյան ժամերգությունից առաջ Յայսմաւուրք կարդալ: Երեկոյան ժամերգությունը կատարվում է մայրամուտից առաջ «Ի դէմս Որդւոյն Աստուծոյ, որ էջ ի խաչէն եւ պատեալ պաստառակալաւ՝ եդաւ ի գերեզմանի»: Այս ժամն Աստվածորդու թաղման խորհուրդն ունի, որովհետև Հովսեփ Արիմաթիացին այդ ժամին իջեցրեց Հիսուսի մարմինը խաչի վրայից և դրեց գերեզմանի մեջ:

Աստված մեծագույն օրհնություն տվեց նախամարդկանց՝ Ադամին ու Եվային՝ Իրեն համահեղինակ արարիչներ լինելու: Ծնողները, պապերը, նախապապերն իրենց հերթին, նույնպես Աստծո համահեղինակ արարիչներ են, քանի որ իրենց երեխաներին մարմին են տալիս:

Հայ եկեղեցու ինը ժամերգություններից երեքը Ճաշու ժամերգություններն են՝ Երրորդ ժամ, Վեցերորդ ժամ, Իններորդ ժամ, որոնք կատարվում են 3-րդ, 6-րդ և 9-րդ ժամերին, մեր այսօրվա ժամանակով՝ ժամը 9-ին, 12-ին և 15-ին:

Թեհրանի հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Սեպուհ արք. Սարգսյանը զորակցական նամակ-ուղերձ է հղել Տավուշի թեմի առաջնորդ Տ. Բագրատ արք. Գալստանյանին:

Երևման տոնը Արաբկիրի Սուրբ Խաչ եկեղեցու ուխտի օրն է։ Ժամը 11 -ին կմատուցվի տոնական Սուրբ Պատարագ:

Հանգստյան ժամերգությունը օրվա վերջին ժամերգությունն է, որով եզրափակվում է օրը, և ավարտվում են պաշտամունքային ժամերը: Այս ժամի աղոթքն ուղղում ենք Հայր Աստծուն, որ Իր Միածնի պահպանողական Աջով պահպանի մեզ խավարային գիշերվա մեջ: Ժամերգությունը կատարվում է գիշերը քնից առաջ, ուստի և կոչվում է Հանգստյան: Կոչվում է նաև Եկեսցէ, որովհետև սկսվում է Եկեսցէ սաղմոսով:

Զրուցակիցները կարևորությամբ անդրադարձան նաև Հայոց ցեղասպանության ճանաչման, արցախահայերի իրավունքների պաշտպանության և Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների վերադարձման ուղղությամբ ջանքերի ներդրմանը:

Արևագալի ժամերգությունը կատարվում է արևածագին՝ «Ի դէմս Հոգւոյն Սրբոյ»: Արևագալի ժամը Քրիստոսի հարության խորհուրդն ունի, որովհետև Հիսուս այս ժամին երևաց աշակերտներին Իր հարությունից հետո: Այս ժամերգությունը հիշեցնում է մեզ նաև Քրիստոսի Երկրորդ գալուստն ու մարդկանց համընդհանուր հարությունը:

Ապրիլի 28-ին` ժամը 10:00-ին, Սուրբ Խաչի երևման տոնի առթիվ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից Արարատյան Հայրապետական թեմի Արաբկիրի Սուրբ Խաչ եկեղեցի կբերվի մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի խաչափայտի մասունքը։ Այս տոնը Արաբկիրի Սուրբ Խաչ եկեղեցու ուխտի օրն է։

Առավոտյան ժամերգության վերջում արձակման կարգը կատարվում է ըստ տերունի, սրբոց և պահոց օրերի՝ որդեգրելով սաղմոս-շարական-քարոզ-մաղթանք ձևը:

Ապրիլի 25-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում ընդունեց երեքշաբաթյա վերապատրաստման դասընթացներին մասնակից քահանաներին, ովքեր ժամանել էին Հայաստանի և Սփյուռքի տարբեր թեմերից։

Մոր բարեպաշտությունը մեծ նշանակություն ունի: Եթե մայրը խոնարհություն ու Աստծո վախն ունի, ապա տանն ամեն ինչ այնպես է, ինչպես հարկն է: Ես երիտասարդ մայրերի եմ ճանաչում, որոնց դեմքերը շողում են, չնայած որ այդ կանայք ոչ մի տեղից օգնություն չեն ստանում: Երեխաների հետ շփվելով՝ ես հասկանում եմ, թե նրանց մայրերն ինչ վիճակում են գտնվում:

Պատարագիչն էր Մայր Աթոռի Եկեղեցական հայեցակարգային բաժնի տնօրեն Գերաշնորհ Տ․ Վազգեն արքեպիսկոպոս Միրզախանյանը։

Խաղաղական ժամերգության կարգը կատարվում է «Ի դէմս Հոգւոյն Աստուծոյ, այլ եւ ի դէմս Բանին Աստուծոյ, որ եդաւ ի գերեզմանի, եւ էջ ի դժոխս, եւ խաղաղութիւն արար հոգւոցն» (Ի դէմս Սուրբ Հոգի Աստուծո և ի դէմս Որդի Աստուծո, որ դրվեց գերեզման և իջավ դժոխք ու խաղաղեցրեց հոգիներին):

Սիրելի՛ ժողովուրդ, այսօր՝ ցեղասպանության տարելիցի նախօրյակին, ջահերի լույսով դուք պատռեցիք խավարը և առատացրիք լույսը հայրենական կյանքի։ Այդ լույսով մենք ցրել ենք ժամանակի մշուշներն ու մռայլը, հաղթահարել ենք անհաղթահարելին, վերապրել ենք անվերապրելին, և այսօր մենք ո՛չ թե ուրացությամբ պետք է մեռնենք, այլ աստվածպաշտությամբ պիտի ապրենք, պիտի ապրենք՝ ջահերի լույսը մեր գլխավերևում պահած, մեր ճանապարհի խավարը ցրելով և Տիրոջը ուղղված աղոթքը մեր շուրթերին․

Գիշերային ժամերգության մեջ չկան Տերունական հատուկ հիշատակություններ, թեպետ Տերունական հիշատակությունը Սուրբ Ծնունդն է և այդ ժամին կատարված այլ իրողություններ, որոնք սակայն չեն հիշատակվում: Միայն ընդհանուր կերպով հիշատակվում է մեր անձերն Աստծո խնամքին և պահպանությանը հանձնելու հանգամանքը: Այս ժամի խորհուրդը հոգևոր արթնությունն է:

Ժամերգությունը ընդհանրական աղոթք է, որ կատարվում է եկեղեցում ամեն օր, որոշակի ժամին (այստեղից էլ՝ ժամ-երգություն բառը): Ժամերգությունները եկեղեցու աղոթական կյանքի հիմքն են, առանց որի եկեղեցում չի կարող լինել հոգևոր կյանք:

Աստվածային հավիտենություն խորհրդանշող և մտքին անհաս յոթ թվի մասին է Սուրբ Գիրգոր Նարեկացին իր աղոթամատյանում անդրադառնում:

Դատողության ու դյուրըմբռնության ընդունակ երեխաներն երբեմն դժվարությունների են հանդիպում ու տանջվում են: Այդպիսի երեխաներն ուզում են ամեն ինչ սեփական խելքով կարգավորել և ձգտում են անել այն, ինչ իրենց ուժերից վեր է: Նրանք ուժեղ միտք ունեն, սակայն չեն կարողանում արգելակները սեղմել: Նրանք իրենց վրա փորձարկումներ են անում, ասես կամենում են փորձել, թե դիմացկունության ինչ պաշար ունեն: Դրանից նրանք տառապում են: Դատողության կարողությունը կօգնի նրանց առաջադիմել, եթե նրանք հանդարտվեն:

Մարդեղացյալ Աստվածորդու հիշյալ խոսքերն արդեն շուրջ երկու հազար և ավել տարիներ հնչում են Սուրբ Գրքի խորախորհուրդ էջերից` հասցեագրված աշխարհ եկող յուրաքանչյուր մարդու. «Ահավասիկ Ես դռան առաջ եմ և բախում եմ. եթե մեկը ականջ դնի Իմ ձայնին և բաց անի դուռը, կմտնեմ նրա մոտ և կընթրեմ նրա հետ, և նա` Ինձ հետ «(Հայտն. 3:20): Հայտնության գրքում արձանագրված Տիրոջ խոսքերը, սակայն, պետք չէ բառացիորեն ընկալել: Տերն ամեն վայրկյան, առանց «հոգնելու» բախում է յուրաքանչյուր մարդու «սրտի դուռը», մինչ վերջինս ականջ կդնի Նրա ձայնին և բաց կանի իր սիրտը Տիրոջ առջև:

Ավելին՝ Հանրային հեռուստաընկերությունը, ակնհայտորեն խախտելով հավասարության սկզբունքը, խուսափել է եկեղեցականներին առիթ ընձեռել մասնակցել խնդրի շուրջ հեռուստահաղորդումներին՝ հակադարձելու Եկեղեցուն ուղղված անհիմն մեղադրանքներին։

Աստված միշտ առաջնորդում է մեզ և հարկ է, որ Աստծո օրհնությամբ ու առաջնորդությամբ կարողանանք հոգևոր արժեքներ ստեղծել, որոնցով էլ կարժանանանք Աստծո գովքին և կլինենք իմաստուն տնտեսներ:

– Հա՛յր, եթե կինն աշխատում է, արդյո՞ք դա ճիշտ լուծում է: – Իսկ ամուսինն ի՞նչ է ասում դրա մասին: – Նա թողնում է դա կնոջ հայեցողությանը: – Կնոջ համար հեշտ չէ թողնել իր աշխատանքն ուիրեն երեխաներին նվիրել, եթե նա կրթություն է ստացել մինչ ամուսնությունը:  Իսկ ահա այն կինը, որ կրթություն չի ստացել և ինչ-որ  հասարակգործով […]

«Ոչ ոք չի կարող երկու տիրոջ ծառայել» (Մատթ.6։24)։ Չենք կարող Աստծուն ծառայել և հարստության գերի լինել։ Պետք է ընտրենք՝ Աստծո՞ւն ենք ծառայում՝ ընտրելով Կյանքը, որդեգրությունը, հավիտենականը, երկնային մնայուն գանձերը,  թե՞ հարստության գերի ենք դառնում, որը մեզ դեպի կործանում է տանում։ «Ի՞նչ օգուտ կունենա մարդ, եթե ամբողջ աշխարհը շահի, բայց իր կյանքը վնասի» (Մատթ. 16։26)։ Ուրեմն՝ ընտրենք կյանքը։ Հիսուս Քրիստոս ասաց. «Ես եմ ճանապարհը, ճշմարտությունը, և Կյանքը» (Հովհ. 14։5-7)։ Քայլենք մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի ձեռքն ամուր բռնած, հաստատուն մնալով մեր հավատքի մեջ։

Գողգոթայի բարձունքում Քրիստոս կատարեց մարդկության փրկագործության վեհ ու սքանչելի խորհուրդը. կատարվեց այն, ինչ նախասահմանված էր հավիտյաններից առաջ, և կանխատեսել էին մարգարեները:

Իր հերթին Գերաշնորհ Վիլհելմ եպիսկոպոսը հաստատեց, որ ուխտավորաբար Հայաստան և Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին են այցելել իրենց համերաշխությունը բերելու հայ ժողովրդին ու Եկեղեցուն և աջակցությունը՝ արցախահայերին