Մարդիկ ամբողջ աշխարհը տեսնում են, միայն իրենց չեն տեսնում: Աստված չէ, որ ոչնչացնում է մարդկանց, ո՛չ, այդ իրենք են սեփական ուղեղով իրենց ոչնչացնում:
Աստված, կատարյալ կյանք և կատարյալ սեր լինելով, ծավալում է և իսկական գործունեություն: Նորա բոլոր գործունեությունը և կամ բոլոր հարաբերությունը աշխարհի հետ իրականանում է Հոր, Որդու և Ս. Հոգու հայտնությամբ կամ Ս. Երրորդությամբ: Մեր հավատքը խելամուտ է դարձնում մեզ, ու մենք աստվածային կյանք ու սեր ենք վայելում այդ Ս. Երրորդության շնորհաց շրջանում, ըստ որում` մենք ստանում ենք այդ կյանքը Հոր Աստուծուց, որ մեր Արարիչն է, Որդի Աստուծուց, որ մեր փրկիչն է, Հոգի Աստուծուց, որ մեր քավիչն ու որդեգրիչն է:
«Յուրաքանչյուր ոք պետք է իմանա, որ ինքն արտաքին լսողությունից և տեսողությունից բացի ունի նաև ներքին լսողություն և տեսողություն»,- ասել է սբ. Մակար Մեծը:
Գայթակղություն բառը, ըստ Մալխասեանցի «Հայերէն բացատրական բառարան»-ի, նշանակում է այն ամենը, որ չար օրինակ է ծառայում, մարդուն շեղում է ուղիղ ճանապարհից, սխալեցնում, միտքը պղտորում, մոլորեցնում:
«Ի մեծութենէ և գեղեցկութենէ արարածոցն` ըստ նմին համեմատութեան եւ արարչագործն նոցա երեւի» (Իմաստ., ԺԳ 5), իսկ նորա էությունը մենք կատարելապես իմանալ չենք կարող առանց Աստուծո օգնության: Աստուծո էության մասին մեր հաստատուն գիտությունը այնքան է, որքան նա հայտնել է մեզ: Մենք, իհարկե, երբեք չենք կարող ամփոփել, մեր արարածական սահմանափակ հոգու մեջ Աստուծո անսահման էության իրական մտապատկերը կազմել, վասնզի մենք ստեղծվածներ ենք, իսկ նա` մեր ստեղծողը (Ես., Խ 18, 25, 15. Առակ., ԺԱ 23): Բայցև որոշել Աստուծո էությունը չի կարելի, զի որոշել, սահմանել նշանակում է որոշել տեսակը` ըստ սեռին և տարբերությանց, մինչդեռ Աստված չէ ենթարկվում ո՛չ սեռի և ո՛չ տեսակի, հետևաբար անսահմանելի է:
Հոկտեմբերի 1-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, հանդիսապետությամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, տեղի կունենա Սրբալույս Մյուռոնի օրհնության արարողությունը:
Ի սկզբանե մարդն ուներ մի կողմից ամեն ինչի վրա իշխելու կարողություն, մյուս կողմից` արգելված ծառին չդիպչելու պատվիրան. այս երկակիության մեջ էլ հենց դրսևորվեց նրա ազատությունը, ազատ ընտրությունը (որն առանց պատվիրանի չէր կարող իմաստ ստանալ):
Հոգևորի հանդեպ ծարավը մարդու էության մեջ է, քանի որ մարդն ստեղծվել է Աստծու պատկերով ու նմանությամբ: Արարչի կողմից մարդու հոգում դրվել է Արարչին և սեփական գոյության իմաստը գտնելու ձգտումը: Մարդը շփոթության մեջ է ընկնում ու մոլորվում, երբ իր համար պարզ չէ կյանքի իրական իմաստը: Այդ շփոթմունքի մեջ են հայտնվում կյանքի շեմին գտնվող շատ երիտասարդներ, որոնք միջնակարգ և բարձրագույն կրթությամբ որոշ գիտելիքներ ու մասնագիտություն են ձեռք բերում, բայց կրթությունն իրենց մոտ չի ձևավորում քրիստոնեական աշխարհայացք և չի մոտեցնում կյանքի իրական իմաստին:
Մարդ տրամադիր է քննել, զննել ու հետազոտել ամեն ինչ յուր շուրջը և հասկանալ յուր կյանքի բոլոր պարագաների գաղտնիքն ու խորհուրդը: Ամեն ինչ քննել ու զննել և ճշմարտությունը ճանաչել ու պահել պատվիրում է մեզ և սուրբ առաքյալը (Հռ., ԺԲ 2. Ա Կոր., Բ 10. Բ Կոր., ԺԳ 5. Գործք, ԺԷ 27): Ահա այդ քննությունն իսկ տանում է մեզ դեպի մեր հիմնական հավատքի ճշմարտությունը, դեպի Աստուծո գոյության հաստատությունը:
Ուշադրությունը չափազանց կարևոր նշանակություն ունի մարդու կյանքում: Մարդն իր ուշադրությունն ուղղում է այնտեղ, ինչն իր համար հետաքրքիր է, հաճելի, անհրաժեշտ և նշանակալից: Որտեղ ուշադրությունն է, այնտեղ էլ մարդն է: Աստծու պատկերն ու նմանությունն ունեցող անձը արդյո՞ք բավարար ուշադրություն է դարձնում իր հոգևոր կյանքին և հոգու փրկությանը: Երբ մարդ պատրաստվում է բնակություն հաստատել հեռավոր մի երկրում, ապա նախապես հետաքրքվում է, թե ինչ երկիր է, ինչպիսի մարդիկ են այնտեղ ապրում և ինչ սովորություններ ունեն:
Առաքյալները Քրիստոսի Հարությունից հետո տարածեցին Ավետարանը ողջ աշխարհով: Քրիստոս, խոսելով Երուսաղեմի տաճարի կործանման և վախճանի մասին, ասում է, որ պիտի լինեն պատերազմներ, աղետներ, Ավետարանը պիտի քարոզվի ամբողջ աշխարհում և ապա պիտի գա վախճանը (Մատթ. 24.6-13, Մարկ. 13.7-10, Ղուկ. 21.9): Որոշ աղանդներ այս վախճանը հասկանում են որպես աշխարհի վախճանը:
Չնայելով, որ համաստվածությունը, նյութապաշտությունը և բանապաշտությունն ինչ ուղղություն և բռնեցին, ի՞նչ խառնուրդ ու համադրություն էլ կազմեցին իրար հետ, որպես տեսանք, անզոր են ոչ միայն հիմնական, այլև երկրորդական հարցերը պարզել. չնայելով, որ մարդու բանականությունը զգաց յուր անզորությունը և խոստովանում է, թե ինքը սոսկ յուր ուժով անկարող է աստվածային գաղտնիքները առանց Աստուծո հայտնության հասկանալի դարձնել, այսով հանդերձ այդ ուղղությանց ազդեցությունը դեռ մնում է իրական աշխարհով զբաղվող գիտությանց մեջ, վասնզի յուրաքանչյուր գիտության մի ճյուղը իսկապես միակողմանի է, զբաղվում է իրականի մի որևիցե հարցով և հիմնվում է փորձառականի վրա յուր շավղով:
Երբ Քրիստոս գալիս է ու, բնակվելով մեր հոգում, լցնում այն, այդժամ հեռանում են մեր բոլոր խնդիրները, բոլոր մոլորություններն ու դառնությունները։ Ադժամ հեռանում է և մեղքը․․․ Հասկանո՞ւմ ես, խնդիրները վերանում են ոչ թե մեր ջանքերով, այլ Քրիստոսով։
Կան մարդիկ, որ այցելում են գերեզման՝ չհավատալով հոգու անմահությանը, հավիտենական կյանքին: Այդ դեպքում ի՞նչ նպատակ ունի նրանց այցը, այստեղ առկա է պարադոքս. գերեզման այցելողն ինչ-որ տեղ գիտակցելով հավատում է, որ այդ ամենի մեջ կա մի այլ վիճակ, բայց և միևնույն ժամանակ էլ ժխտում է նույն այդ հավատը: Այդ մարդիկ արտաքնապես են փորձում պահպանել դարեր ի վեր եկած սովորությունը՝ հիշելով և իրենց հարգանքը ցուցաբերելով ննջեցյալին: Այսինքն՝ ընդունված է, որ այդ սովորությանը հետևեն, հակառակ պարագայում միջավայրը կդատի իրենց…
Կենդանի հավատի նշան է խաչը կրելը և Քրիստոսին հետևելը: Քրիստոսին հետևելը քրիստոնյայի կյանքի հիմնական իմաստն է, իսկ կյանքում վախ պատճառող որոշ հանգամանքներ ի չիք են դառնում, երբ քրիստոնյան հիշում է, որ Քրիստոս միշտ իր հետ է (Մատթ. 28:20): Անհրաժեշտ է Քրիստոսին հետևել, քանի որ Նա է բարի Հովիվը, աշխարհի Լույսը, Ճանապարհը, Ճշմարտությունը և Կյանքը:
– Մի՞թե դեռևս նախորդ անգամ չասացի քեզ, որ երբ վստահությամբ ամբողջովին բացես սիրտդ Աստծու առջև, Նա ներս կմտնի ու սիրտդ կդարձնի անկարող մեղք գործելու։ Հասկանո՞ւմ ես ինձ։
Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին այսօր՝ օգոստոսի 13-ին, տոնում է Աստվածածնի վերափոխման տոնը (Խաղողօրհնեք):
Արարիչ Աստված ողջ աշխարհն արարել է իմաստուն, ներդաշնակ և գեղեցիկ: Դարեր շարունակ ամեն առավոտ ծագող արևն իր պայծառ ճառագայթներով լուսավորում է ողջ Երկիրը՝ լիացնելով այն կյանքով: Իսկ երեկոյան Աստծու կամքով երկնակամարում վառվում են երկնային այլ լուսատուներ՝ լուսինն ու աստղերը: Ամեն վայրկյան հրաշք է տեղի ունենում աշխարհում. ծնվում են միլիոնավոր կյանքեր:
Որոշ ծնողների մոտ այսօր տարածված մտայնություն կա, որ երեխան կմեծանա, լիովին կգիտակցի, թե ինչ է մկրտությունը և ապա կմկրտվի, կամ որոշներն էլ ասում են՝ երկրորդն ու երրորդն էլ կծնվեն, հետո միայն բոլորին միասին կմկրտենք: Այս նույն ծնողները, ովքեր այս կերպ են մտածում, մի՞թե սպասում են, որ երեխան գիտակցի, թե երբ է իրեն անհրաժեշտ դպրոց գնալ, ապա նոր միայն դպրոց են տանում: Կամ երբ հիվանդ է երեխան, մի՞թե սպասում են, որ նա գիտակցի իրեն անհրաժեշտ դեղորայքի կամ բժշկական օգնության մասին, ապա միայն դիմում են անհրաժեշտ քայլերի:
Եվ ի՞նչ կարող է քրիստոնյան փնտրել յոգայի մեջ՝ խաղաղությո՞ւն, ներդաշնակությո՞ւն, առողջությո՞ւն, կատարելությո՞ւն, հոգևո՞ր կյանք, երջանկությո՞ւն: Սակայն այս բոլորն, ինչ առաջարկում է յոգան, ամենևին կապ չունեն Քրիստոսի պարգևած երջանկության, խաղաղության, ներդաշնակության, կատարելության, հոգևոր կյանքի հետ: Քրիստոսի ներկայությունը հույսով, խնդությամբ, կյանքով և լույսով է լցնում մարդու հոգին: Այն լիովին տարբերվում է յոգայի և այս աշխարհի առաջարկած խաղաղությունից, որովհետև Քրիստոս ասում է. «Խաղաղություն եմ թողնում ձեզ, իմ խաղաղությունն եմ տալիս ձեզ. ձեզ չեմ տալիս այնպես, ինչպես այս աշխարհն է տալիս. ձեր սրտերը թող չխռովվեն, և չվախենաք» (Հովհ. 14:27):
Սովորաբար շատ մարդիկ հեշտությամբ նկատում են ուրիշների մեղքերը և սրտում իրենց բարձր դասում մյուսներից: Այնուամենայնիվ, մինչդեռ հայելու մեջ չես նայել և տեսել քո իրական պատկերը, որը տարբերվում է պատկերացումներիցդ, այդպես էլ` մինչդեռ չես նայում հոգևոր հայելուն` հոգևոր ինքնաճանաչողությանը, չես տեսնում հոգևոր իրական պատկերդ, թե ինչպիսին ես, որը տարբերվում է քո պատկերացումներից: Հակառակ դեպքում նմանվում ես ինքնագոհ փարիսեցուն, որ ասում էր` Աստված իմ, շնորհակալ եմ, որ նման չեմ ուրիշներին (Ղուկ. 18.9-14):
Որքան հին է մարդկությունը, այնքան հին է Աստուծո գոյության հայտնությունը նորա մեջ. մարդկության հետ աճել է և նորա գիտությունը, ըստ որում, և այդ գիտության առաջին զբաղմունքը նույնիսկ այդ հայտնությունն է եղել: Աստված է Աստված-ահա այն հայտնությունը, որ հնչում է մարդկության մեջ, և ամենայն կրոնում կա այդ ճշմարտության որևիցե հիմքը, որով մարդիկ կարող էին ընդունակ դառնալ Աստուծուն գտնելու: Այդ հայտնությունը ավանդվում էր որդվոց որդի, և ավանդվածն էլ ներքին հիմքերով ամրանում էր, մնում ու հարատևում յուր զարգացման մեջ:
Եհովայի վկաների դավանանքի սխալներն այնքան շատ են, որ հնարավոր չէ դրանց մասին խոսել մեկ հոդվածի մեջ, թեկուզ ամփոփ ձևով: «Եհովայի վկաների սխալները․ Մաս Ա» հոդվածի մեջ տեսանք նրանց սխալներից վեցը միայն: Այստեղ պիտի շարունակեմ ցույց տալ նրանց դավանանքի այլ սխալները աստվածաշնչական փաստերով: Եհովայի վկաները Աստծու անմիջական կարիքն ունեն սրբագրելու համար իրենց մտքում արմատացած աստվածաբանական սխալ ուսուցումները և աստվածաշնչական համարների սխալ մեկնությունները:
««Ի՜նչ գեղեցիկ է տեսնել ավետիս բերողներին, որոնք գալիս են խաղաղության լուրը տալու և գալիք բարությունն ավետելու» (Եսայի 52:7), բայց բոլորը չընդունեցին այդ ավետիսը: Արդարև, Եսայի մարգարեն գոչում է. «Տե՛ր, ո՞վ հավատաց մեր տված լուրին»: Նշանակում է, ուրեմն, որ հավատը ծնունդ է առնում քարոզչությունը լսելիս, իսկ քարոզչությունը հավատ է արթնացնում, երբ Քրիստոսի խոսքերն են քարոզվում» (Հռոմ. 10:15-18):
Իրականում ովքե՞ր էին սոդոմիտները, որոնց հիշատակում է Աստվածաշունչը և որոնց այսօր անվանում են այսպես կոչված ԼԳԲՏ ներկայացուցիչներ: Եվ ճի՞շտ է արդյոք, որ Աստված պատժեց Սոդոմի բնակիչներին հենց նույնասեռ կապերի հակվածության համար:
Հա՛յր, արդյոք ճի՞շտ է վարվում այն մարդը, որը ծանր հիվանդացել է ու որոշել իրեն ամբողջությամբ վստահել Աստծուն:
Հաւատալ արժան է այնմ, որ մերձենայ առ Աստուած, թէ է՛ Աստուած», – ասում է Պողոս առաքյալը (Եբր., ԺԱ 9): Քրիստոնեական հավատքի հիմքը Աստված ինքն է. Քրիստոնեական կյանքի կատարելությունը աստվածաճանաչությունն է: Չնայելով, որ Աստուծո գաղափարը և անունը կա ամբողջ մարդկության, այսինքն` նաև ոչ քրիստոնյայի մեջ, սակայն և այնպես քրիստոնեական հավատքի, քրիստոնեական դավանանքի և քրիստոնեական կյանքի հիմքն ու կատարածը Աստված է և Աստվածաճանաչությունը, վասնզի ճշմարիտ աստվածգիտությունը միմիայն քրիստոնեության մեջ է և ճշմարիտ աստվածգիտությունից է բղխել քրիստոնեական լույսն ու լուսամիտ կյանքը:
Հասկացի՛ր, անօգուտ է հարյուր երկրպագություն անելն ու ոչինչ չզգալը․․․ Ավելի լավ է ընդամենը քսան երկրպագություն անես կամ տասնհինգ, բայց անես Տիրոջ հանդեպ սիրով՝ Նրա աստվածային պատվիրաններին համապատասխան։ Այդկերպ աստիճանաբար հեռանում են կրքերը, նահանջում՝ մեղքերը, և մենք փափուկ-փափուկ, առանց չափազանց ճիգերի մտնում ենք աղոթական վիճակի մեջ։
Անդրադառնանք Ավետարանի իմաստալի պատմություններից մեկին: Փարիսեցիները Հիսուս Քրիստոսի մոտ ուղարկեցին իրենց աշակերտներին` տալու ընդամենը մեկ հարց: Այս հարցը բավականին խորամանկ էր: Փարիսեցիները երկար ժամանակ խորհելուց հետո այնպիսի մի հարց էին գտել, որի բոլոր հնարավոր պատասխանները շատ վտանգավոր էին պատասխանողի համար:
Ամեն անգամ մարդն իր հայացքն ուղղում է դեպի Երկինք, երբ փնտրում է իր Արարչին և ամեն անգամ իջեցնում է հայացքը դեպի երկիր, երբ հիշում է իր մեղքերը: Իր մեղքերի և տկարությունների պատճառով մարդ արարածը միշտ ներքևում է, իսկ Ամենակալը՝ բարձրության մեջ՝ Իր սրբությանը և վեհությանը համապատասխան: Ամենողորմածը մեծ ուրախությամբ գալիս է դեպի մարդը՝ դեպի երկիր, երբ տեսնում է նրան ողջ սրտով դեպի Իրեն դառնալիս: Երկինքը շատ հեռու է նրանից, ով հոգով և սրտով հեռու է Արարչից, այնինչ շատ մոտ է նրան, ով իր հոգու դուռը լայնորեն բացել է Երկնքի առջև՝ անսպառ Լույսից լուսավորվելու համար: Երկինքը խոնարհվեց, երբ աշխարհ եկավ Աստծու Որդին: