Հոգեբանական տեսանկյունից ելնելով՝ կարելի է ասել, որ յուրաքանչյուր մարդու մոտ կա երկչոտության հաստատուն մի մաս, որն ընդհանրապես պայմանավորված չէ անձի տեսակով կամ շրջակա միջավայրով: Փորձենք հասկանալ երկչոտության էությունը և դրան խթանող պատճառները:
Վաղուց ապացուցված փաստ է, որ շատ հիվանդությունների հիմքը հանդիսանում են հոգեբանական ապրումներն ու հույզերը, որոնք խախտում են հոգեկան և ֆիզիկական ներդաշնակությունը:
Ծնողներից շատերին անհանգստացնում է այն հարցը, որ իրենց երեխաները չեն կարողանում պաշտպանել իրենք իրենց: Նման խնդիրներ կարող են առաջանալ խաղահրապարակում, մանկապարտեզում, դպրոցում և այլ հասարակական վայրերում, որտեղ կան հասակակից երեխաների խմբեր և որոշակի գործունեություն, որը հավաքագրել է նրանց նույն վայրում:
Ընտանեկան բռնության ենթարկվող երեխաները հաճախ խուսափում են շփվել այլ մեծահասակների հետ, քանի որ վախենում են բարդացնել ընտանիքի այլ անդամների վիճակը, ամաչում են իրավիճակից, մտահոգվում մեծահասակների բացասական արձագանքից և հնարավոր մեղադրանքներից:
Երբ երեխան անընդհատ բերանն է տանում մատը, ինչ-որ առարկաներ, և ծծում է դրանք, եթե երեխան քնելու ընթացքում գլուխն այս ու այն կողմ է շարժում, կամ երազում գլուխը հարվածում է բարձին, կրծում եղունգները և այլ դրսևորումներ է ունենում, ապա նա ունի մեծահասակի կողմից վաղ մանկությունից եկող փոխհարաբերությունների ոչ ճիշտ ձևավորում:
Փոխվել են ժամանակները: Փոխվել են կյանքի պահանջները: Փոխվել են մարդկային արժեհամակարգերն ու փոխհարաբերությունների դրսևորումները: Փոխվել են առաջ տանող դրդապատճառներն ու մարդկային մտածողությունը:
Միայն մեծահասակները չէ, որ բախվում են խոցելի իրավիճակների: Դրանց կարելի է հանդիպել ցանկացած տարիքում, սակայն ամեն տարիք ունի իր համապատասխան բնորոշումն ու սոցիալականացման մակարդակից կախված հակազդումը:
Շատ են դեպքերը, երբ երեխան՝ լինելով սեփական հույզերի և զգացմունքների գերին, գտնվում է անկառավարելի վիճակում, ինչը հունից հանում է նույնիսկ ամենախելամիտ ծնողին: Այնինչ ծնողը, պահպանելով սեփական հուզական հավասարակշռությունը, պետք է օգնի երեխային՝ հասկանալ և գիտակցել իր հետ կատարվելիքը:
Չնայած ուսումնական կիսամյակն արդեն իր բնականոն երթն է սկսել, և բազմաթիվ երեխաներ առաջին անգամ են ոտք դրել դպրոց, այնուհանդերձ, կան արդիական խնդիրներ, որոնք ծնողների համար մտահոգվելու և լարվելու պատճառ են հանդիսանում:
Կամակորությունը, առանց բացառությունների, յուրաքանչյուր երեխայի զարգացման անբաժանելի մասն է: Առհասարակ մայրիկները պետք է ուրախանան կամակորության արտահայտման համար, քանի որ որքան շուտ այն արտահայտվի, այնքան շուտ կհաղթահարվի փուլը և կանցնի:
Ծնողներից շատերը կարծում են, որ երկվորյակ երեխաներին ամբողջովին նույն պայմաններում դաստիարակելը երկվորյակների արտաքին նմանության բնական հետևանքն է:
Ոչ ոք դիմացինին պարտական չէ: Մարդ կարող է անհատույց օգնել բոլոր նրանց, ովքեր ունեն իր օգնության կարիքը: Որպեսզի դառնա ավելի բարի, պետք է լինի ուժեղ, իսկ ուժեղ լինելու համար պետք է հավատա, որ ի զորու է ամեն ինչի: Բայց ուրիշներին օգնելու մեծ ցանկության հետ մեկտեղ՝ պետք է կարողանա ճիշտ ժամանակին ասել՝ ՈՉ:
Մեր օրերում կյանքը հեղեղված և պլանավորված է հեռուստատեսության գոյությամբ: Այն ներկայացնում է տարբեր հաղորդումներ, ֆիլմեր, որոնք տիպիկ սոցիալական դերերի կլոններ են և աղճատում են նոր կյանք մտնող և դեռ չհասունացած սոցիալական կողմնորոշման տեր դեռահասի պատկերացումները:
Հասուն լինելու համար մարդ պետք է ունենա մանկություն: Մանուկ լինելով ենք աստիճանաբար մեծանում: Ուստի եկեք չխլենք երեխաներից իրենց մաՆկությունը՝ համապատասխանեցնելով ինչ-որ սուտ, հնարածին պահանջների: Դուք ինքներդ ստեղծեք այն իրականությունը, որում կապրեք ձեր փոքրիկի հետ ներդաշնակ:
Տիբեթյան իմաստունները մշակել են երեխայի հետ վարվելու, դաստիարակող, միաժամանակ՝ նրա ինքնությունը չնսեմացնող մի մեթոդ, որի հիմնական կարգախոսն է՝ պատժի բացակայությունը՝ թե՛ մարմնական, թե՛ բարոյական տեսանկյունից:
Կարևորն այն չէ, որ երեխան ունենա շատ խաղալիքներ, կարևորն այն է, որ երեխան, ունենալով նույնիսկ մեկ, բայց ճիշտ խաղալիք, գրանցի զարգացում և մեկ քայլ առաջ գնա դրա շնորհիվ:
Կինը, ով կասկածում է իր մայրական ունակություններին, հաճախ փորձում է սեփական կասկածները հաղթահարել ամեն ինչ ինքնուրույն անելու ձգտումով: Նա ուղղակի կամ անուղղակի կերպով մերժում է ցանկացած օգնության առաջարկ:
Մեր օրերում կատարյալ ծնող լինելու մղումով՝ ծնողներն ամեն բան անում են երեխայի փոխարեն՝ խոսում, խաղում, և այլն: Նման ծնողները հաճախ այցելում են հոգեբանին այն հարցով, որ իրենց երեխան երեք տարեկան է, սակայն դեռ չի խոսում, կամ ինչ-որ գործողություն չի կատարում:
Յուրաքանչյուր ծնող իրավունք ունի իր երեխային դաստիարակել, պատժել այնպես, ինչպես ինքն է ցանկանում: Սակայն, դրա հետ մեկտեղ, պետք է հիշել, որ յուրաքանչյուր ոք լույս աշխարհ է գալիս՝ ձևավորվելու, զարգանալու, ինքնաիրականացվելու, իր հետքը թողնելու և տեղը զիջելու:
Երբևէ մտածե՞լ եք, թե առօրյայում քանի սոցիալական դեր եք իրականացնում և քանի դիմակ կրում՝ սպասված փոխհարաբերությունների իրականացման համար:
Վախն անորոշություն է: Այն առաջանում է, երբ կա անհասկանալի իրավիճակ, որը մեր կառավարումից դուրս է: Սակայն, համաձայն հոգեբանական մեկնաբանության, յուրաքանչյուր վախի հիմքում ընկած է մահվան վախը:
Մասնագիտություն ընտրելիս՝ մարդիկ կարող են ուղղորդվել տարբեր պահանջներով: Դա կարող է պայմանավորված լինել ինչպես՝ անձի արժեքային համակարգով, այնպես էլ՝ ընտանիքի գաղափարախոսության ազդեցությամբ:
Ընտանիքը հզոր սոցիալականացման համակարգ է: Առաջին միջավայրը, որը երեխային հրամցնում է սոցիալական, արժեքային նորմեր: Երբեք մի զարմացեք, եթե ձեր երեխան վատ արարքներ է անում, ագրեսիվ է, ստում է:
Յուրաքանչյուրս էլ մասնակից ենք եղել դպրոցի քննական շրջանին, և վստահ եմ՝ ամենքս ունենք յուրահատուկ հիշողություններ, որոնք շատ անհատական կերպով ազդել են մեր ներսում ապրող դեռահասի՝ անձի ձևավորման վրա:
Շատ երեխաներ կան, որ մեծահասակի կերպարի և նրա պարտականությունների մասին չունեն ճշգրիտ պատկերացում: Դա գալիս է սեփական ծնողների կերպարի աղավաղված ընկալումից:
Երեխային պե՞տք է տանել մանկապարտեզ: Սա այն հարցերից մեկն է, որը հուզում է գրեթե բոլոր ծնողներին: Փորձենք այս թեմային անդրադառնալ հոգեբանի տեսանկյունից:
Հետևելով մանկական հոգեթերապիայի արդիական դերին, կարևոր համարեցի անդրադարձն այդ երևույթի բովանդակությանը, անցկացման առանձնահատկությանը, փուլերի առանձնացմանը և, որ ամենակարևորն է, ծնողների սպասումների և իրականության համապատասխանությանը:
Այն անձը, ով վախ ունի սոցիալական փոխհարաբերություններում դրսևորվելու, սկսում է սպասվելիք իրավիճակի հանդեպ, ինչը իր հերթին նրա մեջ առաջացնում է տագնապ, վախ, հուզական լարվածություն, փոխել մտքային բովանդակությունը:
Քանի որ ապրելակերպը կախված է շրջակա միջավայրից, տարբեր հանգամանքներից, ի վերջո, այլ մարդկանցից, մարդը մշտապես ապրում է այն վախով, թե պետք է «ենթարկվել ընդհանուր կարգուկանոնին», իսկ եթե նա դա չի ցանկանում, ապա սկսվում է ներքին պայքարը:
Կախվածությունը բազմակողմանի և բավական բարդ խնդիր է: Շատերը կախվածությունը համարում են բժշկական խնդիր: Մասամբ այդպես է, սակայն կախվածության առաջացման հարցում, անկասկած, գլխավոր դեր խաղում է նաև հոգեբանական գործոնը, և հետևաբար՝ կախվածությունից ձերբազատվելու համար հոգեբանի դերը շատ նշանակալի կարող է լինել:
