Ես փորձում եմ, ես աշխատում եմ… Ես դեռ չգիտեմ, որ խնդիրը ես չեմ, այլ նրանց անհամաչափ սպասումների մեջ է այն։ Նրանք կարծես թե համարում եմ, որ ես ամեն ինչ կարող եմ անել, բայց ծուլանում եմ։
Բժիշկ Նիկոլաս Կարդարասը՝ ամերիկյան խոշորագույն վերականգնողական կենտրոններից մեկի գործադիր տնօրենը և նախկին կլինիկական պրոֆեսորը, գրել է «Լուսավորվող երեխաներ. ինչպես է էկրաններից կախվածությունը խլում մեր երեխաներին, և ինչպես հաղթահարել տրանսը»։
Երեխայի դաստիարակության պրոցեսը բոլորովին էլ հեշտ գործ չէ, ունի բազմաթիվ նրբություններ ու բարդություններ։ Չի լինում այնպես, որ երեխաներն իրենք իրենց մեծանան, որ դու հոգ տանես միայն նրանց առողջ սննդի ու մաքուր վերնաշապիկների մասին, իսկ հետո մի օրում երեխան հանկարծ արթնանա արդեն մեծ։ Յուրաքանչյուր ծնող գիտի, որ դա այդպես չէ։
Հոգեբանի գնահատմամբ՝ շատերը համոզված են, որ իսկական ընտրության ազատություն չկա, որ կան բաներ, որոնք կարելի է անել, և կան այնպիսիները, որ չի կարելի անել։ Եվ սա օրինապահ լինելու մասին չէ, այլ մարդկանց, ովքեր վստահ են, որ երբեք չեն կարողանա երազանքները կյանքի կոչել, ապրել այնպես, ինչպես ուզում են, և այդ ամենը՝ այն հոգեբանական որոգայթների պատճառով, որ հենց իրենք էլ դնում են իրենց առջև։
Երբեմն մայրն ակամա խոցում է իր դստերը՝ չհասկանալով, որ վնասում է նրան։ Այս կարգավորումները մեր մեջ ապրում են սերնդեսերունդ, և դա պետք է փոխել։
«Երեխաների խնդիրները սկսվում են տանը և կարող են հենց այնտեղ էլ լուծվել։ Ծնողները պետք է հասկանան, որ միայն իրենցից է կախված, թե ինչպիսին կմեծանան իրենց երեխաները։ Սակայն ժամանակակից երեխաները զրկված են առողջ մանկությունից, նրանք գտնվում են սարսափելի զգացմունքային վիճակում»,- գրում է պրոֆեսիոնալ թերապևտ Վիկտորյա Փրուդեյը։
35 տարվա աշխատանքային փորձով հայտնի հոգեբան-պրակտիկ Միխայիլ Լաբկովսկին պատմել է, թե որն է երկարատև և երջանիկ հարաբերությունների գաղտնիքը:
Կան երեխաներ, որոնք ոչ մի կերպ չեն կարողանում մանկապարտեզ գնալ, և պետք չէ սրա հետ ինչ-որ բան անել: Այդպիսի երեխաները շատ չեն, բայց նրանք կան: Դուք, իհարկե, կարող եք այդ երեխաներին համոզել գնալ այնտեղ, բայց դա նրանց համար հոգեբանական տրավմա կլինի:
Հին արևելյան իմաստնությունն ասում է. «Մինչև 5 տարեկանը քո երեխային վերաբերվիր՝ որպես տիրակալի, հարգանքով, 5-15 տարեկանում՝ որպես զինվորի՝ հստակ սահմանելով շրջանակներ, ռեժիմ ու կանոններ, իսկ սկսած 15 տարեկանից՝ միայն որպես քո ընկերոջ, ինչպես քեզ հավասարին»։
Հաճախ ծնողները բախվում են այն խնդրի հետ, երբ ինչ-որ պահի երեխան բացարձակապես անվերահսկելի ու չլսող է դառնում։ Դուք նրան և բացատրում եք, որ այդպես պահել չի կարելի, և ձայնն եք բարձրացնում նրա վրա, բայց անօգուտ։
Եթե հավատանք հեքիաթներին կամ պատմության դասագրքերին, ապա արքայական ընտանիքներում ծնված երեխաները քնում են մետաքսյա բարձերի վրա, ուտում ոսկե սպասքից ու օրերով զվարճանում են, ինչպես կարողանում են:
Մարդու կյանքում շատ կարևոր գործոններից է նրա անվտանգությունը: Բնական է, եթե ծնողները երեխայի կողքին են, նրան ոչ ոք չի համարձակվի նեղացնել, բայց ինչ անել, եթե երեխան միայնակ է դպրոց գնում կամ հաճախում որևէ խմբակի պարապմունքների դասերից հետո, կամ էլ պարզապես տանը միայնակ է:
Ֆրանսիացի հոգեվերլուծաբան, մանկաբույժ, ֆրանսիական հոգեվերլուծության և մասնավորապես մանկական հոգեվերլուծական մտքի անկյունաքարային դեմքերից մեկն է Ֆրանսուազա Դոլտոն:
Ցավոք, մեզ ամեն ինչ սովորեցնում են, բացի լավ ծնողներ դառնալուց: Հենց այդ պատճառով էլ սերնդեսերունդ շատ մայրիկներ ու հայրիկներ իրենց երեխաներին սխալ են դաստիարակում, իսկ հետո զարմանում են, թե ինչ դուրս եկավ նրանցից:
Ընդամենը 4 մանկավարժ են հեղափոխություն կատարել 20-րդ դարի մանկավարժական դաստիարակության մեջ: Դրանք էին ամերիկացի Ջոն Դյուին, գերմանացի Գեորգ Կերշենշտեյները, իտալուհի Մարիա Մոնթեսորին ու ռուս Անտոն Մակարենկոն:
Իտալացի դերասանուհի, 52-ամյա Մոնիկա Բելուչչին սկսել է դեռևս տասներեք տարեկան հասակում` նկարահանվելով մի քանի ֆոտոշարքերում: 23 տարեկանում նա արդեն լուրջ հաջողությունների էր հասել մոդելային կարիերայում:
Թե՛ երեխաների, թե՛ մեծերի առողջությունը մեծապես կախված է ընտանիքի հոգեբանական կլիմայից: Հայտնի բժիշկ-մանկաբույժ Ե.Օ. Կոմարովսկին պատմում է այն մասին, թե ինչպես տան մթնոլորտը բարենպաստ դարձնել ընտանիքի բոլոր անդամների համար:
Պետք չէ երեխաներին մինչև դպրոց գնալը որևէ բանով ծանրաբեռնել: Ոչ մի շախմատ, օտար լեզուներ և այլ ինտելեկտուալ զարգացում: Մինչև 6-7 տարեկանը երեխայի ուղեղը ֆիզիոլոգիապես պատրաստ չէ ընդունել ինֆորմացիայի մեծ ծավալներ:
Երեխայի զարգացման կարևոր տարիքային փուլերից մեկը նրա կյանքի առաջին տարիներն են՝ մինչև երկու տարեկան։ Երեք տարեկանից արդեն սկսում է այլ ճգնաժամային փուլ, երբ երեխան սկսում է գիտակցել իր լինելիությունը՝ որպես անձ, իր Ես-ը՝ որպես առանձին Ես, և, հետևաբար, դրսևորում է ինքնուրույնություն։
«Երեխաների խնդիրները տանն են սկսվում ու կարող են հենց այնտեղ էլ լուծվել: Ծնողները պետք է հասկանան, որ միայն իրենցից է կախված, թե իրենց երեխաներն ինչպիսին կդառնան ապագայում:
Խաղահրապարակներում շատ հաճախ կհանդիպեք ծնողների, ովքեր շատ մտահոգ կերպով հարցնում են մյուս մայրիկներին նրանց երեխայի տարիքը և մի քանի հարցեր հղում՝ կապված երեխայի տարիքին համապատասխան գործունեության հետ։
Մի սկսեք երեխային կրթել չափազանց վաղ տարիքից: Երեխաների համար շատ կարևոր է ժամանակին սովորել սկսելը: Ժամանակակից երեխայի գլխավոր խնդիրը փառասեր ծնողներն են:
Մինչև 4 տարեկանը ապագա անհատականության հիմքն է դրվում: Հենց այդ պատճառով էլ շատ կարևոր է երեխաներին սովորեցնել անել հետևյալ 13 բաները, քանի դեռ շատ ուշ չէ:
Երկու օր առաջ, երբ հերթական մանագիտական վերապատրաստման դասընթացին էի մասնակցում, մենք քննարկում էինք արտ-թերապիայի մի գործիք, որն աշխատում էր մարդու երազների հետ։
Ի՞նչ է խոսքը. այն բանական մարդու սոցիալականացման ամենակարևոր ձեռքբերումն է: Խոսքը տալիս է հասկացվածություն, մեկնաբանություն, լսելիություն, արտահայտվածություն, տեղեկատվության փոխանցում, մտածողություն, դատողություն և, վերջապես, լինելիության բարձրաձայնում:
«Դաստիարակում» բառն իմ կողմից ընկալվում է որպես որոշակի՝ արդեն հստակ տարանջատվող ճիշտ կամ սխալ նորմերին վարժեցում: Մի տեսակ ոչ բանական և անմարդկային սկիզբ կա այս ամենի մեջ:
Դուք երբևէ ստիպված եղե՞լ եք երեխաներին ուժով կտրել սմարթֆոնի, պլանշետի կամ համակարգչի էկրաններից, և արդյո՞ք դա վեճով չի ավարտվել:
Լինում են դեպքեր, երբ հանդիպում ես մարդկանց մի տեսակի, որոնք անընդհատ, ամեն ինչում մեղադրում են շրջապատին։ Մի գեղեցիկ օր այդ մեղադրանքը նաև քեզ է ուղղվում՝ ուղղակի թե անուղղակի կերպով։
Խաղը զարգացնում է երեխայի սոցիալական հարմարումը, նորմերի ու առօրյա գործընթացների յուրացումը: Երեխայի խաղի բաղադրիչները՝ խաղալիքները, լինում են բազմաբովանդակ և ներկայացնում են իրական կյանքի խաղարկային մոդելներ:
Երեխայի ներդաշնակ, առողջ հոգեբանական զարգացման, ինչպես նաև սոցիալական հարմարվողականության և երջանկության ապահովման ամենակարևոր գործոնը երեխայի կյանքում ծնողի անմիջական ներկայությունն է։