Այն ժամանակվա ուսանողները մի քիչ պարփակված էին, ազատությունը սահմանափակ էին օգտագործում, բայց ինձ դուր է գալիս այս ժամանակվա երիտասարդների ուսանողական կյանքը: Ես իրենց հետ երիտասարդացել եմ:
2023 թվականի օգոստոսին Մոսկվայում նոր թատրոն բացվեց՝ «Արկադիա»-ն, որի տնօրեն Արթուր Մխիթարյանն այն համարում է նոր ժամանակների թատրոն։ Իսկ թե ինչո՞վ է առանձնանում թատրոնը, 22-ամյա երիտասարդն ինչպե՞ս է կարողանում ղեկավարել այն, պարզել ենք զրույցի ընթացքում։
20-րդ դարի մեծանուն ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանի կյանքին ու գործունեությանը վերաբերող բազմաթիվ արժեքավոր նմուշներ, մի քանի տարի է, որևէ թանգարանում չեն ցուցադրվում։
Պետք է երաժշտական գործիքի տիրապետես կամ լինես երգչախմբի խմբավար։ Կոնսերվատորիան ունի իր նվագախումբը, փորձեր արվում են, երբեմն հնարավորություն է տրվում դիրիժորներին փորձ ձեռք բերել։ Առանց փորձի դիրիժոր դառնալը շատ դժվար է։ Դու պետք է ազդակ տաս, որ երաժիշտը, նվագախմբի անդամը, երգչախումբը դրան հաջորդի։ Պետք է նախորդես երաժշտին, նվագախմբին՝ քո նոր շարժումն ինչ-որ միլիվայրկյան շուտ հաղորդելով։
Պետական պատվեր չի իջեցվում։ Կարծում եմ, դա մոռացված ավանդույթ է, որն աշխատել է ԽՍՀՄ տարիներին։ Օրինակ՝ մեզ պատվիրեին սեկվենավորել կամ անձնագրավորել Վայոց ձորի սորտերը․․․ ինքներս ենք նախաձեռնել։ Գիտության կոմիտեի կողմից ֆինանսավորվող նախագծեր ունեմ, բայց այն միանշանակ զիջում է միջազգային նախագծերի ֆինանսավորմանը, որոնք քեզ ավելի շատ հնարավորություններ են տալիս, այդ թվում՝ իրենց սարքավորումներն օգտագործելը, որն արագացնում է քո աշխատանքի համար պահանջվող ժամանակը, ինչպես նաև շատ ավելի լավ որակի տվյալներ կարելի է գեներացնել։ Բայց Գիտության կոմիտեի ակտիվ աշխատանքն անտեսել ու չողջունել չի կարելի։ Իրենք հիմա էլ առաջարկում են ծրագրեր՝ բավական բարձր ֆինանսավորմամբ։
Ծխող մարդն օրենքով իր առողջության մասին մտածելով՝ հատկապես 50 տարեկանից բարձր տարիքում, 2 տարին մեկ անգամ պետք է հետազոտություն անցնի. դա ցածր դոզավորված համակարգչային շերտագրումն է, որովհետև փոքր գոյացությունը երբեք իր մասին չի ասի: Հիմնականում հիվանդը հազ, խորխի հետ արյուն, հևոց և այլ գանգատներ ունենում է, երբ 3-րդ կամ 4-րդ փուլին է հասնում:
Տարբեր մեխանիզմներով առաջացող հիվանդություններ են: Շագանակագեղձի հիվանդություններն անուղղակի կերպով կարող են նպաստել միզապարկի քաղցկեղի առաջացմանը: Բայց, եթե առկա են միզարձակության խանգարումներ, միզապարկում ունենում ենք մնացորդային մեզ, այդ դեպքում մեզում պարունակվող քաղցկեղածին նյութերը երկարատև շփվելով լորձաթաղանթի հետ՝ կարող են նպաստել միզապարկում քաղցկեղի զարգացմանը՝ անուղղակի ձևով:
«Պարոն, Դուք շատ եք ուշացել՝ դատարանի վճիռ կա, որն ուժի մեջ է մտել։ Ասում են՝ թատրոնը ստեղծագործական գործունեություն չի ծավալել․ ներողություն, բա թատրոնն ինչո՞ւ եք 6 տարի պահել, ինչո՞ւ եք բյուջե բերել։ Ուրեմն՝ խաբել եք Կառավարությանը, վարչապետին։ Թատրոնի պարտքը՝ տույժ-տուգանքները, 6 տարում 35 միլիոնից դարձել է 175 միլիոն։ Իրենց անգործության պատճառով ինչո՞ւ պետք է պետությունն այդքան տույժ-տուգանք վճարի»,- ասաց Գայանե Կարապետյանը։
Հաստ մաշկով մարդկանց մոտ լավացումը բավական երկար է տևում, դրա համար գիշերները «լեյկո»-ներ են ամրացնում, որ պրոցեսն արագացնեն: Հաճախ պետք է լինում հատուկ դեղեր ներարկել: Կախված մաշկի հաստությունից՝ 6 ամսից 5 տարի է պետք, որ տեսնեն վիրահատության վերջնական արդյունքը:
Եթե երգում ես ազգային երգ, բնականաբար, մեծ պատվով պետք է կրես, իսկ ազգային երգը միշտ հնչել է, պետք է հնչի: Միշտ ասել եմ, որ եթե աշխարհում թեկուզև ապրի մեկ հայ, ազգային երգը պարտավոր է հնչել, իսկ այսօր է՛լ ավելի կարևոր է, քանի որ մեր ժողովրդի հայրենասիրական ոգին էլ ավելի պետք է բարձր լինի, որովհետև, եթե նայում ենք պատմությանը, հայրենասիրական երգը, ազգային պարերը պատերազմի դաշտում ուղեկցել են մեր ֆիդայիներին, ոգեշնչել: Ազգային երգը ոգեշնչել է ու պետք է ոգեշնչի թե՛ զինվորին, թե՛ հասարակ մարդկանց:
2027 թվականից նոր ուզում են սկսել Ակադեմիական քաղաքի կառուցումը, իսկ «Բյուրականի աստղադիտարանը քանի որ ազգային արժեք է, ստույգ չեմ կարող ասել, բայց ոնց որ թե մնալու է իր տեղում։ Բայց ֆորմալ կարող է համարվենք ԵՊՀ ինստիտուտ»,- լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն Արեգ Միքայելյանը։
«Մինչև Բյուրական գալն ու աշխատանքի անցնելն ինձ ոչ մի անգամ չէր հաջողվել Համբարձումյանին նույնիսկ հեռվից տեսնել։ Երազում էի տեսնել նույնիսկ այն ժամանակ, երբ դեռ չէի որոշել կյանքս կապել աստղագիտության հետ։ Բայց ճակատագիրը բարեհաճ գտնվեց իմ հանդեպ՝ տարիներ հետո աշխատեցի նրա հետ։ Երբեմն մտածում եմ, թե ինչքան բան այնպես չէի իմանա, ինչպես գիտեմ հիմա, եթե չլիներ այդ շփումը։
«Մեր ոլորտում և՛ ժողովրդական, և՛ վաստակավոր արտիստի կոչում ստանալու դեպքում աշխատավարձի ինչ-որ փոփոխություն եղել է: Վերջին տարիներին նկատել եմ այդ սուտ, դեմոկրատիկ միտումները, թե բոլորը հավասար են, ոչ մեկը մյուսից լավը չէ: Ամբողջը սեղանային կենացի բնույթի է: Կամ ասում են՝ մեկը գնացել, հայտնի պաշտոնյայի քեֆին երգել է, կոչում են տվել: Գիտեմ, որ նման դեպքերը մաքսիմում 1-2-ն են, լավ, 3-ը: Մնացածն իսկապես այն մարդիկ են, ովքեր նվիրյալներ են, աշխատում են այս երկրի համար: Չեմ ամաչում, այդ թվում՝ ես:
Գաստրիտը ստամոքսի լորձաթաղանթի բորբոքումն է, որը կարող է առաջանալ հանկարծակի կամ աստիճանաբար։ ՀՀ ԱՆ Վ.Ա. Ֆանարջյանի անվան Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի գաստրոէնտերոլոգ Նինա Մուրադյանի հետ զրույցում փորձել ենք պարզել, թե որոնք են գաստրիտի կամ «изжога»-ի առաջացման պատճառները, ինչպե՞ս կարելի է դրանից խուսափել և ամենակարևորը՝ ինչպե՞ս կարելի է բուժել: – Ի՞նչ է գաստրիտը և ո՞ր դեպքում է […]
«Կան կանոններ, որոնք պահպանելու դեպքում հիանալի տոնական օրեր կունենաք»,- վստահեցնում է ՀՀ ԳԱԱ էկոկենտրոնի սննդի շղթայի ռիսկերի գնահատման կենտրոնի ղեկավար, սննդագետ Դավիթ Պիպոյանը։
Ի՞նչ անել տոնական ուտելիքների հետ․ խուսափե՛ք արագ փչացող բաղադրիչներ պարունակող աղցանների օգտագործումից։ Գնում, տեսնում եք, որ թթվասերով, մայոնեզով աղցան է, ջուրն էլ՝ արդեն տակը․ դուք էլ 6-ին եք գնացել, և հավանականությունը, որ աղցանն առավոտվա 10-ից դրված է, մեծ է։ Աշխատեք օգտվել այն աղցաններից, որոնք բուսական ծագում ունեն․ օրինակ՝լոբով, բանջարեղենային աղցան, որտեղ ձու և արագ փչացող բաղադրիչներ չկան։
«2020-2023թթ. իրականացվել են Տավուշի ամրոցի պեղումներ և ստացվել են կարևոր արդյունքներ: Նորություններ են ի հայտ եկել՝ սկսած ճարտարապետական կառուցվածքներից, հնագիտական իրերի տեսանկյունից»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց հնագետ, Տավուշի ամրոցի պեղումների արշավախմբի ղեկավար Տիգրան Ալեքսանյանը՝ նշելով, որ տեղում նաև փոքր ջրամբար են փաստագրել ու կավե խողովակաշարի մեկ հատված:
«Ճիշտն այն է, որ նեղ մասնագետները պետք է զբաղվեն իրենց մասնագիտական գործունեությամբ: Ճիշտ է, որ լիպոման հեռացնի ուռուցքաբանը: Կոսմետոլոգիական կենտրոններում գոյացությունները հեռացնում են և չեն ուղարկում հյուսվածքաբանական քննության: Դա վտանգավոր է»:
Գոյություն ունեն գլաուկոմայի տեսակներ, որոնց ընթացքում առաջանում են այսպիսի ախտաշաններ, օրինակ՝ տեսողությունը մշուշոտվում է կամ օրվա ընթացքում այն փոխվում է նորմալ տեսողությամբ: Սա լինում է ներակնային ճնշման տատանման դեպքում: Լամպին նայելիս նրա շուրջն առաջանում են ծիածանի գույներով օղակներ: Գլաուկոման հիմնականում փոխանցվում է ժառանգաբար, և եթե հարազատների մոտ հայտնաբերվել է, ապա ցանկալի է, որ տվյալ անձը 40 տարեկանից հետո տարին 2 անգամ անցնի ակնաբուժական հետազոտություն՝ ներակնային ճնշման չափման և տեսադաշտի ստուգման համար:
«Ես զոռով չեմ կարող սիրել տալ այս թանգարանը: Սա հայ ժողովրդի պատմամշակութային ժառանգությունն է: Եթե ամեն ինչ անում են, որ թանգարանը չլինի, չեմ հակադրվելու: Թանգարանը ստեղծելիս ակնկալում էի, որ պետական է դառնալու, ժողովրդինն է լինելու: Այն ժամանակ որ չանեի, հիմա չէի կարողանա, որովհետև գորգը որ բնօրրանից կտրվում է, արդեն թանգարանային չէ»,- նշեց Վարդան Ասծատրյանը:
Ազգային կողմնորոշումը գիտության մեջ այնքան էլ կարևոր չէ, որովհետև գիտնականը պետք է վեր լինի ազգային պատկանելությունից, չեզոք ու արդարացի քննի հարցը, բայց ճիշտ եք. այն ներկայացուցիչները, որոնք ՄԱԿ-ի կողմից ներկայացված էին և սեպտեմբերի 19-ից հետո եկել էին տարածաշրջանում իրողությունը գնահատելու, կարելի է ասել, որ քաղաքականացված հայտարարություն տարածեցին՝ նշելով, որ այդքան էլ բռնության հետքեր չկան, ու զարմացել են, թե ինչո՞ւ է Արցախի ժողովուրդը լքել այն:
Եթե մարդը մտածի 10, 20 տարվա կտրվածքով՝ շատ բաներ կարող է չանել։ Բարձրահարկերն իրար կողքի շարում են, որ փողոցներում կայանելու տեղ չլինի, մարդիկ սթրեսի մեջ լինեն։ Մեզ մոտ սթրեսի մակարդակը տեսեք, ինչքան բարձր է։ Էլի ձեր համար արեք, բայց 20 տարի առաջ նայեք։ Էլ չեմ ասում կանաչ տարածքների նոսր լինելու, ոչ ճիշտ կանաչապատման, էտման մասին։
Ես համարվել եմ աշխարհի ամենաուժեղ ջութակահարը՝ գրանցվելով «Գինեսի» ռեկորդների գրքում: Ներկայացրեցի տարբեր դարաշրջանի 59 ստեղծագործություն, այդ թվում՝ հայկական, և ձեռք բերեցի նոր համակարգ, որը հնարավորություն է տալիս առանց դադարի նվագել ու մկանների տարբեր հատվածներ թարմացնել: Աննկարագրելի ազատություն ևս ձեռք բերեցի:
Այն ժամանակ ժողովուրդը գրողին ավելի շատ էր ուզում լսել, հավատում էր, բանաստեղծի մեջ տեսնում էր իրեն: Իսկ հիմա ինչ-որ բանից հոգնած է, դա վտանգավոր է: Անտարբերություն կա ամեն ինչի, անգամ ազգային արժեքների նկատմամբ: Աաում է հայ մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Շիրազի կրտսեր որդին՝ նկարիչ Վանանդ Շիրազը, ում հետ զրուցել ենք հայրիկի, մշակույթի, մտավորականների լռության և այլ հարցերի մասին։
Եթե չկա նյութափոխանակության խնդիր, ավելորդ քաշ, չի կարող, բայց արդեն եղած դիաբետի դեպքում լավ չէ: Ստացիոնար բուժում ստացող պացիենտների շուրջը նայում ես՝ ամբողջը հյութեր են: Հարազատները հերթով գալիս են՝ մեկը տնական կոմպոտ է բերում, մյուսը՝ բնական հյութեր: Առաջին բանը, որ ասում եմ պացիենտին՝ հավաքե՛ք այս ամբողջ հյութերն ու ուղարկեք տուն: Դրանք ոչ վիտամինի աղբյուր կարող են լինել հիվանդի համար, ոչ էլ ծարավն են հագեցնելու:
Երեխաները խաղալիս անգամ լսում են, մինչ քեզ թվում է, որ նա խաղում է, ու դա նշանակում է, երբ հաղորդում միացված լինի, որի ժամանակ խոսեն երաժշտությունից, թատրոնից, երեխան կսկսի հետաքրքրվել, թե, օրինակ, ի՞նչ է ջութակը, երբ տեսնի, որ ինչ-որ մեկը ջութակ է պատրաստում։
Ցավոք, ունենում ենք դեպքեր, երբ տարբեր պատճառներով հրաժավում են բուժումներից: Դա խելամիտ չէ, որովհետև գալիս է մի պահ, որ, ցավոք, արդեն ստիպված են դիմում: Գուցե չհավատաք, բայց լինում է, որ ընտանիքի անդամները մի կերպ, զոռով բերում են, որովհետև արդեն անհնար է տվյալ մարդու հետ ապրել՝ ուռուցքը սկսում է քայքայվել: Հոտի առկայության և սանիտարական անտանելի վիճակից ելնելով՝ պարզապես հարկադրում են, ստիպում ու բերում բժշկի:
Դասական հոգեբանական պատերազմի ազդեցություն: Երբ ասում ենք՝ հաջորդը Սյունիքն է, չգիտենք՝ դա մե՞նք ենք ասում, թե՞ հակառակորդը: Եթե տվյալ նյութը կիսում են, գրում նյութ, խոսում անկարողության մասին, որ պարտվելու ենք, տարածում ենք զոհի այն բարդույթը, որից ոչ մի կերպ չենք կարողանում դեռ ազատվել: Երբ ասում ենք՝ այսինչ պետությունը մեզ դավաճանեց, սա խոսում է քո ոչ ռեսուրսային լինելու մասին, որ կարողանում են քեզ և՛ օգտագործել, և՛ դավաճանել: Չի՛ կարելի կենտրոնանալ սրա վրա: Ունենք զոհի բարդույթ, որից օր առաջ պետք է ձերբազատվենք:
«Ցավալին գիտե՞ք որն է: Օրինակ, ամերիկահայությունը 1 մլն 700 հազար է, և մոտ կեսը բացարձակ կապ չունի հայության հետ: Նույնը Ռուսաստանում է: Ցույցերով ոչինչ չի լուծվում: Հարցը միասնական աշխատանքով քաղաքական նոր որակ բերելու մասին է: Երբ 1000-2000 հոգով բողոքի ակցիա են անում, գրեթե ոչ մի հեռուստաընկերություն չի անդրադառնում: Ոստիկանությունն էլ գալիս, ճամփադ է ցույց տալիս: Բողոքի տեսակ է, բայց ոչ լիիրավ կերպով պահանջդ տեղ հասցնելու միջոց»:
Մենք շատ անհատական ազգ ենք: Յուրաքանչյուր անձ գանձ է, և դա է կարծես խոչընդոտ հանդիսանում. կարծում է, որ ինքն ավելի խելացի է, քան դիմացինը, և դա է պատճառը, որ շատ անգամ չենք կարողանում միավորվել՝ կարծելով, որ դիմացինը կխաբի քեզ: Պետք է հասկանանք իրար, եսը նվազեցնել, որպեսզի առաջ գնանք: Ես չեմ ուզում, որ անընդհատ սգանք: Փարիզում իմ ամեն առավոտը Հայաստանով է: Ու երբ ռեպորտաժ տեսա, որ արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո մայրերը կրկին զավակ են ուզում պարգևել մեր երկրին, ճիշտ համարեցի համերգ կազմակերպել Երևանում՝ օպերային արտիստների հետ, ու հասույթը տրամադրել այն նորածնին, ով մեր ապագան է:
