ԲՀԿ-ն ստեղծվել էր համակարգը փոշիացնելու համար, և շնորհիվ Գագիկ Ծառուկյանի` այն իրականացվեց
Հարցազրույց Ֆլորենցիայում բնակվող քանդակագործ Վիգեն Ավետիսի հետ
– Ձեր կարծիքով` ՀՀ գործող նախագահն ունի՞ այլընտրանք, և ո՞վ է այդ այլընտրանքը:
– Սերժ Սարգսյանն, իհարկե, կընտրվի: Նա, արդեն 5 տարի է` փոշիացնում է շրջապատը, և դա նրան հաջողվել է: Նա այնքան է իջեցրել նշաձողը, որ անիմաստացել է ամեն ինչ: Ստեղծվել է մի իրականություն, որտեղ նույնիսկ ձգտում չկա նախագահ դառնալու:
– Բայց այս անգամ, կարծես, նախագահի թեկնածուների պակաս չի նկատվում: Դա ձգտում չէ՞:
– Ես հիմա տեսնում եմ, որ ոչ ոք չի ձգտում լինել նախագահ, բացի մեկից, ով չի էլ ձգտում, այլ կա` որպես նախագահ: Ենթադրենք, նախագահը խախտումներով է դառնում նախագահ, հետո ո՞վ է բողոքարկելու: Ոչ մի կուսակցություն, ոչ մի ուժ չկա, որը կբողոքարկի: Բոլորը կարծես հետ են քաշվել և պայքարելու իմաստ չեն տեսնում: Անիմաստության շատ վտանգավոր գործընթաց է սկսվել:
– Ձեր կարծիքով՝ առաջադրված 8 թեկնածուները չե՞ն պայքարում:
– Ոչ, չեն պայքարում: Օրինակ, ԱԺ ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր Հրանտ Բագրատյանի առաջադրումն ավելի շատ բողոքի, քան մտածված և ծրագրված քայլ է: Դա բողոք է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դեմ: «Ժառանգություն» կուսակցության նախագահ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը նույնպես առաջադրել է իր թեկնածությունն` ինքն իր դեմ բողոքից ելնելով, վատ աշխատանքի, համակարգից ելնելով:
Դաշնակցությունն այնքան վատ էր աշխատել, որ նույնիսկ չառաջադրեց թեկնածու: Իսկ Պարույր Հայրիկյանն ու Հրանտ Բագրատյանն առաջադրվեցին` սեփական ես-ից ելնելով: Հայրիկյանը 5 տարի չի աշխատել, և 5 տարի հետո հանկարծ առաջադրում է իր թեկնածությունը` ինչի՞ համար, ի՞նչ է ուզում փոխել երկրում, եթե 5 տարի ոչինչ չանելուց հետո հանկարծ թեկնածություն է առաջադրում:
– Կա նաև էպոսագետ թեկնածու: Նրա առաջադրվելն ինչո՞վ եք պայմանավորում:
– 2008թ. Երևանում՝ Արաբկիրում, կառուցել եմ Ծովինարի, Սանասար ու Բաղդասարի շատրվանային համալիրը, որն այսօր գտնվում է ցավալի վիճակում: Կուզեի իմանալ էպոսագետից` արդյո՞ք նա գիտի, որ Երևանում դրված է Ծովինար աստվածուհու արձանը: Եթե էպոսն արժեք է նրա համար, ապա ինքը նախ` պետք է իր վերաբերմունքը դրսևորեր այդ համալիրի նկատմամբ: Էպոսագետը պետք է խոնարհվեր այդ համալիրի առաջ, մինչդեռ իր ստեղծած կերպարը չի համապատասխանում իրեն: Եթե ինչ-որ մեկն իրեն արվեստաբան է հռչակում` չհետևելով արվեստին, ապա չեմ հավատում նրա արվեստաբան լինելուն: Եթե նա էպոսագետ է, և էպոսին նվիրված միակ հուշարձանին չի հետևում, ապա ես չեմ հավատում իրեն:
– Իսկ Դուք ո՞ւմ եք հավատում: Ո՞ւմ կցանկանայիք տեսնել նախագահի պաշտոնում:
– Կարծում եմ` Հայաստանը չի կարող լինել նախագահական պետություն: Այն կարող է լինել խորհրդարանական պետություն: Այսօր նախագահական ընտրությունները ձևական են դարձել: Քաղաքական ուժերը նույնիսկ չեն էլ պայքարում, չգիտեն, թե ի՞նչ ձևաչափ առաջարկեն: Քաղաքական ճգնաժամ է քաղաքական դաշտում: Հայաստանում վերացել է և՛ ընդդիմությունը, և՛ երկրորդ քաղաքական դաշտ կոչվածը:
– Երկրորդ քաղաքական դաշտ ասելով` նկատի ունեք «Բարգավաճ Հայաստա՞նին»:
– Այո՛, այն քաղաքական երկրորդ ամենահզոր ուժն է: Հայաստանում երկրորդ լիդերը Գագիկ Ծառուկյանն էր, ում ժամանակին ստեղծել էին ինչ-ինչ պատճառներով:
– Ո՞վ էր ստեղծել:
– ԲՀԿ-ն ստեղծվել էր համակարգը փոշիացնելու համար, և շնորհիվ Գ. Ծառուկյանի` այն իրականացվեց: Կա մեկ իշխանություն, որին ծառայում են բոլոր ուժերը: Տվյալ համատեքստում չկան կուսակցություններ, այլ կա մեկ իշխանություն: Իսկ ԲՀԿ-ն անհատի վրա հիմնված կուսակցություն է: Ես չեմ կարող ասել, որ Սերժ Սարգսյանը ՀՀԿ լիդերն է: Նա պետության լիդերն է: ՀՀԿ-ն կուսակցություն չէ: Այն հռչակված իշխանություն է, որը վստահ է ինքն իր ուժերին: Այս դեպքում այն դառնում է շատ վտանգավոր կառույց, որովհետև կուսակցությունն այլևս կառույց չէ և նույնիսկ ԲՀԿ-ին չհանդուրժեցին:
– Տևական ժամանակ ԲՀԿ-ն ինտրիգ ստեղծեց Գագիկ Ծառուկյանի առաջադրման հարցով: Եթե Գ. Ծառուկյանն առաջադրվեր, Ձեր կարծիքով՝ նա կարո՞ղ էր այլընտրանք լինել Սերժ Սարգսյանին:
– Նախ սկսենք «այլընտրանք» բառից: Ես չեմ հասկանում՝ ի՞նչ է նշանակում` այլընտրանք. կա կա՛մ ընդդիմություն, կա՛մ իշխանություն: Դա նույնն է, որ կինն ունենա այլընտրանքային ամուսին: Դա արդեն կլինի սիրեկան:
– Այսինքն` ԲՀԿ-ն իշխանության քաղաքական «սիրեկա՞նն» է:
– Եթե Սերժ Սարգսյանը չառաջադրվեր, ապա այլընտրանք կլիներ Գ. Ծառուկյանը: ԲՀԿ-ի կողմից լուրջ քննադատություն չեմ տեսել: Եղել են ձևական քննադատություններ, որոնք արդյունք չեն տվել, իսկ առաջարկությունների դեպքում` նրանք չեն պայքարել դրանց համար: ԲՀԿ-ն ոչ թե կուսակցություն է, այլ` միություն:
Եթե կուսակցություն է, ապա ինչի՞ վրա է հիմնվում, ո՞րն է նրանց ծրագիրը: Եթե կուսակցություն է, ապա պետք է ձգտի իշխանության գալ: Այնինչ այն հրաժարվում է պայքարից: Նրանք ԱԺ-ում ունեն պատգամավորության մանդատներ, որոնք փողով գնեցին: Խորհրդարանական 30% մանդատները նրանց տվել են ոչ թե գաղափարի, այլ նրանց փողերի համար:
– Ըստ Ձեզ` եթե մի օր Գ. Ծառուկյանի ֆինանսները վերջանան, ԲՀԿ-ն կշարունակի՞ գոյություն ունենալ:
– Իհա՛րկե ոչ: Ֆինանսը կարևոր է կառույցի գոյության համար, բայց այս դեպքում նրանք ոչ թե գաղափարական, այլ ֆինանսական մարտիկներ են: ԲՀԿ-ն, որպես այդպիսին, երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ստեղծած կառույցն է:
– Ի դեպ, Դուք նշեցիք, որ Սերժ Սարգսյանը փոշիացնում է շրջապատը: Հետաքրքիր է, իսկ Ռոբերտ Քոչարյանն ի՞նչ էր անում:
– Երբ մարդ սկսում է փոշիացնել համակարգը, ապա դրանում ներառում է ամեն ինչ: Ինձ թվում է` հերթը հասել է նաև Ռոբերտ Քոչարյանին փոշիացնելու պահին, քանի որ դա գործընթաց է, որտեղ մտնում են բոլորը: Կարծում եմ` այդ գործընթացի մեջ տուժել է նաև Ռ. Քոչարյանը: Օրինակ, ես տեսա, որ Արտաքին գործերի նախարարության շենքը, որ գնել էր Էռնեկյանը, այսինքն` Քոչարյանի մտերիմ ընկերը, գործարքից կարճ ժամանակ անց գնորդի կողմից վերադարձվեց: Սա մի նշան էր, որ Քոչարյանը հետ քաշվեց:
– Ո՞վ է, ըստ Ձեզ, ավելի ուժեղ լիդեր` Սերժ Սարգսյա՞նը, թե՞ Ռոբերտ Քոչարյանը:
– Այս պահին Սերժ Սարգսյանն է ուժեղ լիդեր, ով նվաճողի դերում է, իսկ Քոչարյանը կորցնողի դերում է:
– Այսինքն` Ռոբերտ Քոչարյանն իշխանություն չունենալու պատճառո՞վ այժմ ուժեղ չէ:
– Կան տարածքներ, որոնք մեկը նվաճում է, մյուսը` կորցնում:
– Դա նման է պատերազմի:
– Քաղաքականությունն էլ դաշտեր նվաճելու գործընթաց է: Իհարկե, կարելի է համեմատել պատերազմի հետ, բայց այն պայքար է, մեկը նվաճում է մյուսի ունեցվածքը:
– Իսկ ինչո՞վ է ուժեղ Սերժ Սարգսյանը:
– Սերժ Սարգսյանը հետաքրքիր տաղանդ ունի` ժամանակը շատ լավ զգում է, և գաղափարական անիմաստ պայքար չի տանում: Նա երբեմն լռում է, երբեմն հետ է քաշվում:
Նա հիանալի շախմատիստ է, այսինքն` միշտ չէ, որ հարձակումով ես հաղթում: Ս. Սարգսյանը հաղթեց հիմնականում ժամանակ շահելու ռազմավարությամբ, այսինքն` ոչինչ չանելով: Ինչպես, օրինակ, այդքան լարված իրավիճակում ՀԱԿ-ը հանկարծ վերացավ: Իսկ այն վերացավ ժամանակի հաշվին: Այս դեպքում շահեց իշխանությունը: ՀԱԿ-ը երբեք չի ունեցել գաղափարախոսություն: ՀԱԿ-ն ունեցել է վրեժխնդրություն: Որոշ ժամանակ անց ՀԱԿ-ը հասկացավ, որ վրեժխնդրությամբ որևէ խնդիր չի լուծվում:
– ՀՀԿ 13-րդ համագումարում Սերժ Սարգսյանն անդրադառնալով «էս երկիրը երկիր չէ» մեզանում տարածված արտահայտությանը, ասաց՝ «Այս երկիրը երկիր է»: Առհասարակ, ինչի՞ց է, որ այս «երկիրը երկիր չէ»:
– Հայաստանում տարօրինակ մի երևույթ կա: Մեր երկիրը կարող էր երկիր չլինել, որի համար կան բոլոր նախադրյալները: Ես էլ չեմ հասկանում` ինչո՞ւ, ի՞նչ ձևով, բայց երկիրը գործում է, կա: Մեր երկրի (եկեք չասենք՝ էս երկրի) վիճակը շատ վատ կարող էր լինել: Հայաստանի 3 նախագահները քանդել են այս երկիրը, բայց ոչ ոք չի կարող ասել, որ այս երկիրը գոյություն չունի: Մեր երկիրը հաղթած երկիր է: Երբ գովում են Վրաստանին, զարմանում եմ, որովհետև Վրաստանը իր քաղաքականության հետևանքով հողեր կորցրեց, իսկ դրա փոխարեն ի՞նչ շահեց` հավանաբար, մի քանի գեղեցիկ շենքեր կամ մաքուր փողոցներ: Դա կապ չունի պետականության հետ:
Մինչդեռ Հայաստանը պատմության մեջ ունի նվաճումներ: Չգիտեմ` ի՞նչ ուժի շնորհիվ, բայց այսօր մեր պետությունը կայացած պետություն է, որի հետ հաշվի են նստում: Դա վերագրում եմ հայ ժողովրդի անպարտելիությանը և, թերևս, աստվածային ծրագրին:
– Վիգեն, ցավոք, հայ հասարակությունն այսօր Ձեր նշած ուժը չունի: Հասարակությունն այսօր ավելի ապատիկ, հուսահատ վիճակում է: Նկատո՞ւմ եք այդ հուսահատությունը:
– Մի կարևոր հանգամանք կա, որ ինձ թույլ չի տալիս վատատես լինել. դա հայ ժողովրդի ապրելու ցանկությունն է: Հայերը նույնիսկ չեն պայքարում, պարզապես հայերի մոտ կա առանձին գենետիկա, որն ազգային ինքնապաշտպանություն է: Հայերի մասին խոսելիս պետք է առանձին մտածել, չհամեմատել:
– Հայը չի՞ փոխվել:
– Ոչ, հայը չի փոխվել: Հայի մասին խոսելիս` պետք է միայն դատել` ըստ հայկական գենի: Հակառակ դեպքում այլ պետությունների նմանեցնելով` որևէ հարցի պատասխան չես գտնի: Գոյություն ունի հայկական ֆենոմեն: Նշեցի, որ պետական գործիչները ոչինչ չեն անում, ֆինանսներ են դիզել անձնական կարիքների համար, բայց մեր պետությունը կա, և ունենք ազատագրված տարածքներ: Հայերը, այո՛, լքում են Հայաստանը, բայց դա ոչ թե հիասթափությունից է, այլ ապրելու և արարելու ձգտումից:
– Հայաստանը պատմական ո՞ր ժամանակաշրջանի հետ կհամեմատեք:
– Շատ հետաքրքիր ժամանակաշրջան է բացվում հայ ժողովրդի համար: Սա այն պահն է, երբ ամբողջ աշխարհը` հիմնականում Եվրոպան և ԱՄՆ-ը, հոգեվարքի մեջ են, որովհետև ասելիք չունեն: Իսկ երբ մարդն ասելիք չի ունենում՝ զենքի ուժի է դիմում: Այսօր հայն ասելիք ունի և կարող է ճանապարհներ բացել ամբողջ աշխարհի համար: Ինձ թվում է` ամբողջ աշխարհը սպասում է հենց այդ ասելիքին: Կարծում եմ` այսօր Հայաստանը պատմական ժամանակաշրջանով նմանվում է 301թ.-ին:
Այդ ժամանակ հայերն ասացին աշխարհին, որ Հիսուս Քրիստոսն Աստծո որդին է` դրանով շունչ հաղորդելով ամբողջ աշխարհին: Եվ շուրջ 2000 տարի ամբողջ աշխարհն սկսեց ապրել` շնորհիվ հայերի: Այո՛, Հիսուսը ծնվել էր Իսրայելում նրանց համար, բայց մենք` հայերս, ամբողջ աշխարհին փոխանցեցինք այս ճշմարտությունը:
– Այսինքն` հայերիս համար կարևոր չէ՞, թե ե՞րբ են լինելու նախագահական ընտրությունները, ի՞նչ է լինելու:
– Մենք ապրել ենք օտար պետություններում, որտեղ կարողացել ենք պահպանել մեր լեզուն ու մշակույթը: Դրա վառ օրինակը Լիբանանի կամ Սիրիայի հայկական գաղթօջախներն են: Երկրի նախագահով չէ պայմանավորված մեր գոյությունը: Մենք պետություն ենք ստեղծել օտար պետությունների մեջ: Հայի մասին խոսելիս պետք է միայն հաշվի առնել մեր գենետիկան:
Մեր երկիրը շատ մեծ է: Հայաստանի հանրապետությունն Արևելյան Հայաստանի մի մասն է, որի մասին չեմ ուզում խոսել: ՀՀ-ն մի փոքրիկ վանդակ է աշխարհում, որտեղ ապրում է մոտ 2 մլն մարդ: Այն մի փոքր սենյակ է, որ տվել են հայերին` ասելով` ապրեք:
– Ըստ Ձեզ` քաղաքականության մեջ պե՞տք է բարոյականություն լինի:
– Հայ ընտանիքում առաջինը դրված է բարոյականությունը: Եվրոպան և մյուս պետությունները ձգտում են կոտրել այն` անվանելով կարծրատիպ: Բարոյականությունը պարտադիր պայման է մարդ լինելու համար: Իսկ աշխարհում բարոյականության ճգնաժամ է` չգիտեն, թե ինչո՞ւ են ամուսնանում, ընտանիք կազմում, մինչդեռ հայերը գիտեն: Կրկին եկել է այն պահը, որ հայերը հիշեցնեն ամբողջ աշխարհին այդ մասին: Աստված մարդուն ստեղծեց` որպես բարոյական էակ:
Բարոյականությունը նաև խիղճն է, ինչը հայերի ամենաբնորոշ հատկանիշն է: Անխիղճ հայ չի լինում: Իսկ այս ամենի հիմքը դրեց Հայկ նահապետը, ում խիղճը թույլ չտվեց դուրս գալ աստվածների դեմ բաբելոնյան աշտարակաշինության ժամանակ:
– Ո՞ւր ենք գնում:
– Կարծում եմ` ոչ մի տեղ էլ չենք գնում, ոչ մի բան էլ չի փոխվում, մենք ապրում ենք: Այս երկրագնդից որտե՞ղ պետք է գնանք: Ամեն մեկիս տրված է մի ժամանակահատված, որպեսզի հասցնենք բարիանալ: Այն մարդիկ, ովքեր կբարիանան, դրախտ կգնան, իսկ եթե չբարիանան, ապա գուցե սպասե՞ն մինչև Հիսուս Քրիստոսի երկրորդ գալուստը:
– Կպատմե՞ք Ցեղասպանությանը նվիրված Ձեր նոր քանդակի մասին, որը տեղադրվելու է Երևանում: Ինչպե՞ս ընդունեցիք առաջարկը:
– Երբեք չեմ մտածել Ցեղասպանության թեմայով հուշարձան ստեղծելու մասին: Մոտենում է Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը, և ես ստացա պատվեր: Չգիտեմ` ինչո՞ւ ինձ ընտրեցին: Էսքիզն արեցի, և հավանեցին: Հիմա պետք է վերադառնամ Իտալիա և սկսեմ աշխատանքը: Քանդակը, որը բրոնզից է լինելու, տեղադրվելու է Երևանում: Միգուցե քանդակը տեղադրվելուց հետո կհասկանան, թե ի՞նչ եմ արել և ինչո՞ւ եմ արել: Իսկ առայժմ չեմ հասկանում: Կան հարցեր, որոնց պատասխանները չգիտեմ: Դեռ հնազանդվում եմ այն ուղերձներին, որոնք գալիս են դեպի ինձ: Բացատրությունները կտա արդյունքը:
– Կոմիտաս վարդապետին նվիրված հուշարձանի ստեղծումն ի՞նչ փուլում է:
– Այդ քանդակի էսքիզն ունեմ, գիտեմ նաև, թե ի՞նչ պետք է անեմ, բայց կարծես դեռ ժամանակը չէ: Ամեն ինչ ունի իր ժամանակը: Ոչինչ պետք չէ արագացնել կամ դանդաղեցնել: Պահը պետք է հասունանա:
– Իսկ տեղյա՞կ եք, որ Կոմիտաս վարդապետի տուն-թանգարանն է կառուցվում Երևանում:
– Տեղյակ եմ և գիտեմ, որ կան գործիչներ, ովքեր դեմ են տուն-թանգարանի կառուցման վայրին: Այդ հարցում ձեռնպահ եմ: Ես երազում եմ լսել Կոմիտաս վարդապետի անունը սրբերի շարքում: Թանգարան կարող է լինել կամ չլինել, բայց այն, որ Կոմիտաս վարդապետը թանգարան ունի բոլոր հայերի հոգում` դա անհերքելի է: Հայաստանում նույնիսկ Կոմիտաս վարդապետ չեն անվանում, այլ ասում են` Կոմիտաս, մինչդեռ ես կուզեի նրան ասել` սուրբ Կոմիտաս:
