«Ընթերցանությունը մարդկության ստեղծած ամենաօգտակար բաներից է, բայց երբ այս իշխանությունն ասում է՝ շատ գրքեր կարդացեք, դա իրենց դեմ է։ Շատ գրքեր կարդացած մարդիկ չեն կարող քվեարկել այս իշխանության օգտին։ Եթե դու թուրքագետ չես, չգիտես Թուրքիայի պատմությունը, չգիտես թուրքական քաղաքական գործընթացները, չգիտես կոնտեքստը, Էրդողանի գիրքը կարդալն ի՞նչ էֆեկտ է ունենալու»։
Այս օրերին, երբ վաշինգտոնյան հանդիպումներից և Փաշինյան-Ալիև-Թրամփ եռակողմ հռչակագրի ստորագրումից հետո ՔՊ-ականները նույնանման տեքստերով ֆեյսբուքյան իրենց էջերում ոգևորված վստահեցնում են, թե այլևս պատերազմ չի լինելու, խաղաղությունն այլևս հաստատված փաստ է (թեև խաղաղության պայմանագիր անգամ չի կնքվել), ցանկանում ենք մի քանի փաստի վրա ուշադրություն հրավիրել, հատկապես, երբ Թրամփի՝ Նոբելյան մրցանակի առաջադրել-չառաջադրելու թեմա է շրջանառվում, որում, թերևս, առաջինը հենց ԱՄՆ նախագահն է շահագրգիռ:
Ալիևն արդարացի պահանջ է համարում աշխարհի կողմից «Խոջալուի ցեղասպանության» ընդունումը, Հայաստանի կողմից «Գյանջայի դեպքերի» պատասխանատվության ընդունումը, թուրք-ադրբեջանական տանդեմը միանգամայն արդարացի է համարում 44-օրյա պատերազմը, քանի գտնում է, որ միջազգային իրավունքը չի գործել, ՄԱԿ-ի 4 բանաձևերի պահանջները Հայաստանը չի կատարել, և այլն: Բայց սրան զուգահեռ՝ Թուրքիայի հին պահանջները Հայաստանի նկատմամբ չեն «զրոյացվել»։
Վերջին օրերին տեղական և ոչ տեղական մամուլում տեղեկություն էր շրջանառվում, որ ԱՄՆ նախագահը Սպիտակ տանն այս ուրբաթ ընդունելու է Նիկոլ Փաշինյանին և Իլհամ Ալիևին, և, որ Թրամփի միջնորդությամբ Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարները ստորագրելու են խաղաղության ձգտման փոխըմբռնման հուշագիր, կամ, ինչպես ադրբեջանական աղբյուրներն են նկատել՝ «մտադրությունների նամակ», և ոչ թե՝ խաղաղության համաձայնագիր։
Ադրբեջանական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ, Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովը և երկրի ԶՈՒ ԳՇ պետ Քերիմ Վելիևը հանդիպել են «Թուրքիայի շեհիդների ընտանիքների հետ», որոնք Բաքվում են գտնվում YAŞAT հիմնադրամի նախաձեռնությամբ և աջակցությամբ:
Օրերս Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Յաշար Գյուլերն ու էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարար Ալփարսլան Բայրաքթարը հանդիպել են Անկարայում ԱՄՆ դեսպան Թոմ Բարաքի հետ, որի ընթացքում քննարկվել է նաև երկու երկրների ընդհանուր շահերը տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության հարցում, որտեղ, ինչպես թուրքական աղբյուրներն են շեշտում, Միացյալ Նահանգները և Թուրքիան գործընկեր ու դաշնակից են:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն APRI-Հայաստան գիտահետազոտական կենտրոնի փորձագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, միջազգայնագետ, իսրայելագետ Սերգեյ Մելքոնյանն է։
«Հայաստանում ամեն օր հակառուսականություն տարածողները թող նայեն Փաշինյանի՝ Ալթայ կատարած այցին և անեն հետևություն. Փաշինյանը Հայաստանը ոչ միայն դուրս չի հանելու ԵԱՏՄ-ից, ինչի մասին խոսեց Ալթայում ՌԴ վարչապետ Միշուստինի հետ հանդիպման ժամանակ, այլ՝ նաև ՀԱՊԿ-ից։ Եթե շատ կարճ, ապա ամեն օր հակառուսականություն տարածողները պետք է իմանան՝ Հայաստանը մնալու է այդ երկու կառույցում»,- այս մասին 168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում ասաց միջազգայնագետ Գրիգոր Բալասանյանը։
«Շատ կարևոր է Փաշինյանին զրկել որևէ հիմնավորմամբ բախումներն ու անկարգությունները հակառակորդների վրա գցելու հնարավորությունից: Բնականաբար, մենք պետք է ականջալուր լինենք Վեհափառ Տիրոջը, Հայ Առաքելական եկեղեցուն և գործենք համադրաբար, բայց մեր աջակցությունը հայտնելը նվազագույնն է, որ պետք է անենք: Թող ՔՊ-ականներն են իմանան՝ դա արժանանալու է հակազդեցության: Հակազդեցությունը խաղաղ հանրության ներկայությունն է լինելու: Ես վստահ եմ, որ ավելի շատ մարդ մոբիլիզացվելու է Հայ Առաքելական եկեղեցու շուրջ, քան անգամ վարչական ռեսուրսներով, քաղաքացիական հագուստով ոստիկաններով՝ Փաշինյանի շուրջ՝ այս հարցում»:
Մինչ Թուրքիայի նախագահը խոսում է, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» բացումից հետո տարածաշրջանին սպասվող «օգուտների» մասին, թուրքական «Türkiye» պարբերականը մեջբերել է իսպանական երկու մեդիայի հրապարակումները՝ շեշտելով, որ «Հայաստանի կառավարությունն ընդունել է միջանցքն արտապատվիրակելու ամերիկյան առաջարկը, որը կրելու է «Թրամփի կամուրջ» անվանումը և ունենալու է 42 կմ երկարություն։ Այն հսկվելու է 1000 հոգանոց ամերիկյան ռազմական կոնտինգենտի կողմից, որն ունենալու է զենքի գործադրման իրավունք»:
«ԱՄՆ-ի համար կարևորն իր միջնորդական դերը հաստատելն է, պարզապես կոնսենսուսը ֆիքսելը, սակայն խնդիրների ողջ սպեկտրի պատկերացումը չկա։ Այս վարչակազմի մոտ նույնը տեղի է ունենում նաև Ուկրաինայի դեպքում, ուստի Թրամփի հայտարարությունները պետք է արդյունքով ֆիքսվեն, քանի որ նմանատիպ շատ հայտարարություններ են եղել»,- ասաց Սիմոնովը։
«Դասեր» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերն ԱՄՆ Լիհայի համալսարանի պրոֆեսոր, քաղաքագիտության դոկտոր Արման Գրիգորյանն ու «Ամերիկյան հետազոտությունների հայկական կենտրոնի» տնօրեն, միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանն են։
«Միակ մարդը, որ պետք է ձերբակալվի, հենց Փաշինյանն է, որը թշնամիներին է տալիս մեր հայրենիքը: Հիմա մի օրակարգ ունենք՝ հայրենիքը փրկելը, դրա համար պետք է բոլորը միավորվեն: Ես կոչ եմ անում բոլորին անմիջապես միավորվել, հայտարարել, որ հետևում են Սամվել Կարապետյանին, միանում են նրան, և այս աշխատանքը մինչև վերջ տանեն, մինչև Փաշինյանին հեռացնեն իր պաշտոնից»:
Հուլիսի 10-ին Աբու Դաբիում տեղի է ունեցել Ալիև-Փաշինյան հանդիպումը, որը տևել է մոտ 5 ժամ. օրակարգային գլխավոր հարցերից մեկը եղել է «Զանգեզուրի միջանցքի» բացումը:
Բոլորս հիշում ենք Ալիևի կրկնվող հայտարարությունները Հայաստանի Սահմանադրությունն ու Անկախության հռչակագիրը փոխելու մասին։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն «Ապրի Արմենիա» (APRI Armenia) վերլուծական կենտրոնի ավագ գիտաշխատող, քաղաքական վերլուծաբան Բենիամին Պողոսյանն է։
«Մեծ հաշվով, ամեն ինչ այս գործընթացում սկսվեց հենց այդ այցից, և տպավորություն կար, որ գործողությունների ընդհանրականացում կար․ այսինքն՝ կողմերը սկսեցին ընդհանուր մոտեցումներ ցուցաբերել տարբեր հարցերի շուրջ և, բնական է՝ առաջինը հենց ճանապարհի հարցն էր»։
Իսկ Ադրբեջանի ցանկության մասով, թե ում ներկայությունն է նրան ձեռնտու միջանցքային տրամաբանության մեջ, փորձագետի դիտարկմամբ, Ադրբեջանին ո’չ ռուսի մասնակցությունն է պետք, ո’չ էլ խոշոր հաշվով Թուրքիայի, չնայած այն, որ Ռուբեն Ռուբինյանն Աբու Դաբիում էր, ուրեմն` Թուրքիայի շահերը ևս հաշվի են առնելու։
«Ընդդիմությունից ակնկալում եմ հասունություն և ոչ թե PR մանր խաղեր, ընդդիմությունը PR է անում, Փաշինյանն առաջ է անցնում, նա լավ PR-շիկ ու տակտիկ է, իսկ ռազմավարության հետ շատ լուրջ խնդիրներ կան: Այսինքն՝ նա հաջողում է PR արշավները, սակայն չկա երկրի 30-40 տարվա հեռանկար: Լավ, դու կհեռանաս, ընդմիշտ չես, ի՞նչ է լինելու հետո, ինչպիսի՞ն կլինի Հայաստանը, ինչպե՞ս Հայաստանը կզարգանա և այլն»,- ասաց նա:
Նման պնդումների համար որևէ իրատեսական նախադրյալ չկա։ Ադրբեջանի կողմից վարած քաղաքականությունն ու գործողությունները ցույց են տալիս, որ թե՛ ռազմական, թե՛ հոգեբանական ճնշումը Հայաստանի վրա շարունակում է մնալ օրակարգում։
Օրերս Middle East Eye պարբերականը տեղեկացրեց, որ մինչև այս ամսվա վերջ Փաշինյանն ու Ալիևը մտադիր են հանդիպել Դուբայում և շարունակել բանակցությունները խաղաղության համաձայնագրի շուրջ։ Պարբերականը հիշեցրել էր, որ վերջին անգամ երկու ղեկավարները հանդիպել էին մայիսին՝ Ալբանիայի մայրաքաղաք Տիրանայում անցկացված Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակում, որտեղ նրանք խոստացել էին բաց պահել հաղորդակցության ուղիները։
Օրերս Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանն օկուպացված Ստեփանակերտում մասնակցել էր Տնտեսական համագործակցության կազմակերպության 17-րդ գագաթնաժողովին:
Այս բոլոր հայտարարությունները, հրապարակումները լայն սփռում ունեցող ուղեղային կենտրոնների էջերում և պարբերականներում ցույց են տալիս, որ Հարավային Կովկասում ապաշրջափակման գործընթացի շուրջ ակտիվ ռեգիոնալ գործընթացներ են։ Նույնիսկ տպավորություն է, որ Խաղաղության համաձայնագիրը մղվել է երկրորդ պլան և ներկայումս ակտիվ օրակարգում է ռեգիոնալ ապաշրջափակման թեմատիկան։
Եվրոպական Միության (ԵՄ) արտաքին քաղաքականության պատասխանատու, բարձրագույն ներկայացուցիչ Կայա Կալլասի այցը, իհարկե, հատկանշական էր և՛ իր ձևով, և՛ բովանդակությամբ:
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը պատրաստվում է օկուպացված Արցախում հերթական շոուն կազմակերպել։ Տնտեսական համագործակցության կազմակերպության (ՏՀԿ) անդամ երկրների 17-րդ գագաթնաժողովը տեղի կունենա հայաթափված Ստեփանակերտում հուլիսի 3-4-ը։ Ադրբեջանական ԶԼՄ-ները փոխանցում են, որ Ստեփանակերտում այս միջոցառմանը կմասնակցեն մի քանի երկրների ղեկավարներ։
«Հիմա ռազմավարական կարևորագույն նշանակություն ունեցող հաջորդ օբյեկտը ՀԷՑ-ն է։ Ցսնկանում են՝ ՀԷՑ-ի հայ սեփականատիրոջն ունեզրկել, սեփականությունը խլել, ունեզրկել, որ հանձնեն թուրքերին»,- ասաց Նաիրի Սարգսյանը՝ ընդգծելով՝ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության փոփոխություն դեպի Թուրքիա հնարավոր չի լինելու իրականացնել՝ առանց Հայաստանի ռազմավարական օբյեկտների սեփականությունը Թուրքիային հասանելի չդարձնելու միջոցով։
Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության արտգործնախարարների խորհրդի (ՀԱՊԿ Արտաքին գործերի նախարարների խորհուրդ) նիստից հետո Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունները ՀՀ ներքին գործն է համարել՝ միաժամանակ մտահոգություն հայտնելով Հայ Առաքելական եկեղեցու դեմ «հարձակումների» առնչությամբ՝ դրանք որակելով «չարդարացված» և «առանց լուրջ հիմնավորումների»:
168․am-ի աղբյուրները նախօրեին տեղեկացրել էին՝ Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար, վերջին շրջանում համատեղությամբ՝ «հավատաքննիչ» Դավիթ Խուդաթյանը պատրաստվում է մեկնել Թուրքիա։
ուրքիայի դիվանագիտական կորպուսը գրեթե չի փոխվել՝ բացառությամբ ղեկավար կազմի։ Տեսնում ենք, որ նախկինում հայ-թուրքական գործընթացում ակտիվ դերակատարում ունեցած փոխարտգործնախարար Ֆերիդուն Սինիրլիօղլուին դարձրել են ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղար։ Այսինքն՝ նրա կուրսը շարունակվում է այլ մակարդակով։ Թուրքիան ունի մասնագիտական, փորձառու և համակարգված դիվանագիտական կորպուս։ Իսկ Հայաստանում ամեն ինչ հակառակն է։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը թուրքագետ, ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան, պատմական գիտությունների դոկտոր Ռուբեն Մելքոնյանն է։
