«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Հենակետ» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար, ռազմական փորձագետ Վիտալի Մանգասարյանն է։
Նորմալ հասարակություններում կարող են բանավեճեր ծավալվել դրանք պահպանելու միջոցների, ճանապարհների շուրջ, բայց որևէ մեկը բարձրաձայն չի համարձակվի վերապահումներ հայտնել, ասենք, հայրենիքի ընկալման ճշմարտացիության, պետության լինելիության, ինքնիշխանության կարելիության մասին:
Գրիգորի Խաչատուրովի պաշտպանական խմբի հրավիրած մամուլի ասուլիսին անդրադառնալով Երրորդ բանակային կորպուսի նախկին հրամանատարի կալանավորմանը՝ հանրային գործիչը նշեց. «Նրա ազատության մեջ գտնվելն ո՞ւմ կամ ինչի՞ն կարող էր խանգարել։
«Ադրբեջանի նպատակն է՝ թույլ չտալ Հայաստանին շունչ քաշել. Օրինակ, գործարաններ կառուցել սահմանային գյուղերում։ Դրանով բացասական ազդակներ են ցանկանում ուղղել Հայաստանում ներդրումներ անող կամ նման ցանկություն ունեցող ներդրողներին։
«Առաջարկ ունեմ՝ թող Փաշինյանին փոխանակեն անկլավների հետ. եթե ինքն իրեն ղեկավար է համարում, թող իրեն զոհաբերի՝ հանուն պետության տարածքների պահպանության։ Այս ամենի արդյունքում մենք կունենանք նոր ժամանակավոր Կառավարություն, Հայաստանի հասարակությունը կազատվի սևերից ու սպիտակներից, այլևս չի լսի հակահայկական հայտարարություններ, հասարակության մոտ համախմբում կլինի»,- ասաց Դավթյանը՝ ընդգծելով, որ այդ պարագայում թշնամին կզրկվի այլևս ամեն պատեհ և անպատեհ առիթի դեպքում մահակ ճոճել հայության գլխին։
«Քաղաքական առումով, այո՛, մենք գիտենք, որ այդպիսի անկլավներ գոյություն են ունեցել Խորհրդային Հայաստանի վերջին շրջանում Հայաստանի տարածքում, բայց, կարծում եմ, որ սա այն հարցն է, որով պետք է զբաղվի հենց սահմանազատման հանձնաժողովը»:
Փաշինյանն արդեն միանձնյա, ավելի ճիշտ՝ իր ադրբեջանցի գործընկեր Ալիևի թելադրանքով, որոշում է կայացրել թշնամուն զիջել հայաբնակ, հայապատկան և ռազմավարական կարևորագույն հանգույցների վրա գտնվող գյուղեր Արարատի և Տավուշի մարզերից։ Դրան հաջորդելու է մեր միջպետական ավտոճանապարհների վրա ադրբեջանական անցակետերի տեղադրումը, անցագրային ռեժիմի սահմանումը և այդպիսով՝ Հայաստանի փաստացի մասնատումը թշնամու կողմից։
Ցանկացած մարդու կյանքում կա, այսպես կոչված, աճի գագաթնակետ՝ ինչ–որ տարիքում ինչ-որ մասնագիտության մեջ հասնում է այն առավելագույնին, որից անդին անցնելու հնարավորություն ուղղակի չունի։ Մեկը դառնում է լավ շինարար, երկրորդը՝ անփոխարինելի բժիշկ, մյուսը՝ տաղանդավոր արվեստագետ․․․ Բայց սարսափելի են լինում հետևանքները, երբ, ասենք, կայացած շինարարը սկսում է բժշկությամբ զբաղվել, կամ արհեստավարժ բժիշկն ընկղմվում է շինարարության մեջ. առաջինը վիրահատությունը կարող է ավարտել հիվանդի որովայնը սվաղելով, բժիշկն էլ՝ կույրաղիքի հանգույն հեռացնել իրեն անպետք թվացող սյուները։ Բոլոր դեպքերում ավարտը ողբերգական է։
«Ինքս դեմ եմ այս «անկլավների» հանձնմանը, քանի որ Ադրբեջանն իր սահմանադրական ակտի 2-րդ հոդվածով ամրագրում է, որ ժառանգն է 1918-1920 թվականների Ադրբեջանի տարածքի, իսկ այդ շրջանում որևէ «անկլավ» գոյություն չուներ։ Այդ «անկլավները», երբ ժամանակին տրվել են Ադրբեջանին, տրվել են՝ առանց իրավաբանական հիմք ունենալու։ Եթե Ադրբեջանը կարողանա իրավաբանորեն փաստեր ներկայացնել, որ դրանք ժամանակին իրեն են տրվել Հայաստանի կողմից, այդ ժամանակ ինչ-որ տեղ հասկանալի կլինի, բայց այդ ամենը մենք պետք է պահանջենք։
168.am-ի հետ զրույցում 1990-1998 թվականներին ՀՀ տրանսպորտի և կապի նախարար, հասարակական-պետական գործիչ Հենրիկ Քոչինյանը հիշեցրեց 1991-1992 թվականները, երբ Տիգրանաշենի հատվածում միշտ անվտանգային խնդիրներ են եղել։
Այսօր խորհրդարանում լրագրողների հետ ճեպազրույցում կառավարության աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանն ասաց, որ Քիշնևի բանակցությունների վերաբերյալ որևէ բան չի կարող ասել, քանի որ տեղեկություններ չունի դեռևս՝ ընդգծելով, որ պատվիրակությունն ուշ է վերադարձել՝ ԱԺ-ից պետք է գնա ու տեղեկություններ ստանա։
Հայաստանում չկան անկլավներ.ՀՀ տարածքի փոփոխություն կարող է կատարվել միայն հանրաքվեով.Վարդան Պողոսյան
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը միջազգային իրավունքի մասնագետ, քաղաքագետ Վարդան Պողոսյանն է։
«86.600 քառակուսի կիլոմետրի մեջ ներառված են նաև ադրբեջանական անկլավները, որովհետև 29.800 քառակուսի կիլոմետրի մեջ Արծվաշենը նույնպես մտնում է»,-մայիսի 22-ին լրագրողների հետ հանդիպմանն ասել է Նիկոլ Փաշինյանը՝ ի պատասխան 168.am-ի լրագրողի հարցադրմանը, թե արդյո՞ք Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը 86.6 ք/կմ տարածքով ներառում է նաև Տավուշի գյուղերն ու Տիգրանաշենը:
Մայիսի 14-ին ԱԺ-ում Կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը ևս մեկ անգամ վերահաստատեց մայիսի 22-ի ասուլիսում հնչեցրած հայտարարությունը՝ «անկլավների» մասին։ Իսկ նա ասել էր, որ ճանաչելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ 86.600 քկմ տարածքով, դրա մեջ մտնում են նաև, այսպես կոչված, «անկլավները», այդ թվում՝ հայկական Տիգրանաշենը։
Այսօր ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրադարձավ երեկ ԱԺ-ում Կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանի հնչեցրած՝ ՝ «անկլավների» վերաբերյալ հայտարարությանը։
Մայիսի 22-ին հրավիրված ասուլիսի ժամանակ «Հետքը» Նիկոլ Փաշինյանից հետաքրքրվել էր՝ անկլավների և միջանցքի մասին կետերը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունից հանելն իր միանձնյա որոշո՞ւմն է եղել, թե՞ քննարկումներ են տեղի ունեցել Պաշտպանության նախարարության, ԳՇ ներկայացուցիչների հետ, Փաշինյանն արձագանքել էր՝ նման քննարկումներ եղել են:
Նիկոլ Փաշինյանն այսօր ԱԺ-ում կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ անդրադարձավ, այսպես կոչված, անկլավների թեմային:
«Իրավական հարցերը պետք է ճշգրտվեն, որովհետև դրանք բարդ թեմաներ են: Ինչ ասում ենք, հետո պետք է գնանք, դրանց իրավական հիմնավորումները տանք: Որովհետև, եթե իրավական հիմնավորումները չտանք, այդ քաղաքական հայտարարությունները կմնան քաղաքական հայտարարություն»,- մամուլի ասուլիսում ասաց Նիկոլ Փաշինյանը՝ արձագանքելով լրագրողի հարցին, թե ինչպես է առանց իրավական հիմքերի անկլավները ճանաչում Ադրբեջանի մաս:
«86.600 քառակուսի կիլոմետրի մեջ ներառված են նաև ադրբեջանական անկլավները, որովհետև 29.800 քառակուսի կիլոմետրի մեջ Արծվաշենը նույնպես մտնում է»,-այսօր լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց Նիկոլ Փաշինյանը՝ ի պատասխան 168.am-ի հարցադրմանը:
168.am-ի հետ զրույցում ՀՀ ԳԱԱ պատվավոր դոկտոր, քարտեզագետ Ռուբեն Գալիչյանն անդրադառնալով Ալիևի այդ հայտարարությանը, նկատեց՝ 29.800 քկմ տարածքը Խորհրդային Հայաստանի սահմաններն են, որով Հայաստանն անկախացել է։
168.am-ի հետ զրույցում Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Գառնիկ Դավթյանը պատասխանելով այս հարցերին՝ նշեց, որ Ալիևի բոլոր հայտարարությունները, սկսած 2003 թվականից, այսինքն՝ Ադրբեջանի նախագահի պաշտոնը ստանձնելու տարվանից, պետք է բաժանել երեք մասի՝ 2003-2018, 2018-2020 թվականներ և 2020 թվականից հետո։
«Քաղաքացիներն իրենցն անում են և հավատում, որ 2020 թվականի պատերազմի պես իրենց դավաճանված չեն զգա։ Այստեղ մնում է Հայաստանի իշխանության, միջազգային կազմակերպությունների և Ռուսաստանի անելիքը տեսանելի լինի»,- ասաց Գալստյանը։
168.am-ի ուղիղ եթերում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն էներգետիկ անվտանգության հարցերով ՄԱԿ-ի ազգային փորձագետ, «Օրբելի» վերլուծական կենտրոնի վերլուծաբան Արա Մարջանյանն է:
«Եթե ադրբեջանցիները պնդում են ու «անկլավներ» են ուզում, ապա թող որևէ փաստաթուղթ տրամադրեն, որտեղ դրանք իրենց են պատկանում։ Քարտեզների վրա դրանք գծվել են, բայց որևէ հիմք չեն ունեցել։ Հիշեցնեմ՝ Ադրբեջանը հայտարարում է, որ ինքը Խորհրդային Ադրբեջանի ժառանգորդն է՝ 1918-1920 թվականների, մինչև 1930 թվական «անկլավ» գոյություն չի ունեցել Հայաստանի մեջ։ Հետևաբար, ի սկզբանե Ադրբեջանն իր Սահմանադրության համաձայն՝ Հայաստանին նման պահանջ չի կարող ներկայացնել»,- եզրափակեց Ռուբեն Գալիչյանը։
«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Հովհաննիսյանի փոխանցմամբ, խաղաղության պայմանագրի ստորագրման վայրի վերաբերյալ տարբեր սցենարներ են հնարավոր, թեպետ հայ-ադրբեջանական բանակցությունների ընթացքը ցույց կտա, թե որ հարթակում, ինչ ձևաչափով ու ինչ ժամկետներում կստորագրվի խաղաղության պայմանագիրը։
Հայաստանի բարձրագույն ղեկավարությունը բազմիցս հայտարարել է, որ Ադրբեջանի հետ «խաղաղության պայմանագիր» ստորագրելու համատեքստում՝ երկու երկրները պետք է փոխադարձաբար ճանաչեն միմյանց տարածքային ամբողջականությունը:
«Դա նշանակում է՝ Արցախը հանձնել Ադրբեջանին, նաև հանձնել այն տարածքները, որոնք Խորհրդային Միության ժամանակ եղել են Խորհրդային Ադրբեջանի անկլավները և հետո ազատագրվել են: Խոսքը Տիգրանաշենի, Վերին Ոսկեպարի և Ազատամուտ, Կայան գյուղերին հարող տարածքների մասին է»,- 168.am-ի հետ զրույցում պարզաբանեց քաղաքագետ Էդգար Էլբակյանը:
Ադրբեջանական իշխանամերձ տելեգրամային որոշ ալիքները, որոնք հանրայնացնում են այդ երկրի պաշտոնական քաղաքականությունը, ինչպես նաև՝ պաշտոնական շրջանակների առանձին ներկայացուցիչներ, փորձագետներ, շարունակում են հրապարակումներով կամ հարցազրույցներով տեղեկություններ շրջանառել ՀՀ իշխանությունների հետ ինչ-ինչ պայմանավորվածությունների, գործողությունների հաջորդականության մասին:
Փաստերի հավաքագրման ընթացքում մենք պաշտոնական պարզաբանում ստացանք, որ այդ փաստաթղթերի գերակշիռ մասը հենց գտնվում է այդ արխիվներում։ Հաշվի առնելով, որ 1920-30-ականներին կազմավորված էր Անդրկովկասի Հանրապետությունը՝ Հայաստան-Վրաստան-Ադրբեջան, սրա հետ կապված է, որ փաստաթղթերի մեծ մասը գտնվում է հենց Վրաստանի Ազգային արխիվում»,- շեշտեց մեր զրուցակիցը։
