«Եթե այդպիսի փաստաթուղթ չլիներ, մենք հաստատ չէինք իջնի: Մինչև վերջին վայրկյանը, մինչև վերջին շունչը պատրաստ էինք ու պատրաստ ենք կռվել: Դաժան էր իջնելը: Մարդ ո՞նց կարող է իր տունը թողնել՝ իջնել: Մենք մեր խրամատներին, մեր բլինդաժներին, մեր թաքստոցներին նայել ենք այնպես, ոնց որ նայենք մեր տանը: Իրականում շատ լավ խրամատներ ենք ունեցել, շատ ուժեղ թաքստոցներ ենք ունեցել»:
Արցախյան վերջին պատերազմին մասնակցած ռեժիսորը բոլոր կետերի համադրությամբ գալիս է այն եզրակացության, որ գործող իշխանություններն ուզում էին պատերազմում պարտվել. «Երբ պատերազմի մեջ ես ու չես համախմբում քո ամբողջ պոտենցիալը, եթե քո գեներալիտետին չես թողնում մասնակցել օպերացիաներին, երբ դաշնակիցներիդ հետ հարաբերությունները խզում ես, երբ երրորդ օրը քո ԳՇ պետն ասում է՝ հաղթելու հնարավորություն չունենք… առհասարակ, ամբողջ այս 2.5 տարվա պատմությունից պարզ երևում էր, որ այս իշխանությունը գնում է պարտության: Իհարկե, այն ժամանակ մտածում էի, որ տգետ են, իսկ հիմա հասկանում եմ, որ և՛ տգետ են, և՛ տանում էին պարտության, այսինքն՝ դավաճան են»:
Նրա խոսքով՝ հայ ազգը ստրկացել է, դարձել է ժողովուրդ. «Ընդ որում՝ դա ավելի վաղ է սկսվել: Նախկինների կողմից դա ամենամեծ աղետն էր, որ արեցին այս երկրի հետ. փողով առնում էին մարդկանց: Նրանք կարողանում են առնել անտաղանդ, անբան մարդկանց, որովհետև եթե մարդը տաղանդավոր է, չի համաձայնում: Մնում են անճար, անբան, անտաղանդները: Այդ մարդկանց քաղաքականության մեջ օգտագործում են: Բան չի փոխվել: Իմիջիայլոց, ով այդ վիժվածքի հետ Եռաբլուր էր գնում, հենց այդ մասսան է 5000 դրամ վերցնողը: Վաղը կգա ուրիշ իշխանություն, կապ չունի՝ ով, օրինակ՝ Էրդողանը, կտա լիրայով, էլի կվերցնեն»:
Եթե դա այլ պետության տարածք է, ստացվում է, որ իր այդ հայտարարությամբ Նիկոլ Փաշինյանն իսկապես պատերազմ է հրահրել, և ստացվում է, որ Իլհամ Ալիևը ճիշտ է, երբ մեղադրում է, որ Փաշինյանն է հրահրել այդ պատերազմը: Իսկ քանի որ պատերազմ հրահրելը միջազգային լրջագույն հանցագործություն է, ապա ստացվում է, որ ըստ Նիկոլ Փաշինյանի կողմնակիցների տրամաբանության՝ Նիկոլ Փաշինյանը պետք է դատվի Հաագայի դատարանում, եթե դա այլ պետության տարածք է, ինչպես իրենք են պնդում:
«Թե բացի այդ տխրահռչակ կապիտուլյացիոն փաստաթղթից, էլ ի՞նչ ներքին պայմանավորվածություններ կան, պետք է հասկանալ, իսկ հասկանալու համար միակ փաստացի վիճակը, որ մենք կարող ենք գնահատել, այն է, որ ՀՀ իշխանություններն ամբողջովին ձեռքերը վեր են բարձրացրել, քաշվել են մի կողմ և դաշտը միայն թողել են ադրբեջանցիների առաջ: Իսկ ախորժակը ուտելուց է բացվում: Այս օրհասական իրավիճակից դուրս գալու միակ ելքը իշխանափոխությունն է, քանի դա տեղի չի ունեցել, որևէ պետական մարմին չի գործում և, ընդհակառակը՝ ծառայում է թշնամուն»:
Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև ստորագրվեց հուշագիր, որով նախատեսվում է կառուցել Իգդիր-Նախիջևան գազատար. այն դառնալու է ավելի մեծ գազատարի հիմքը, որը Թուրքիան և Ադրբեջանը նախատեսում են կառուցել Մեղրիի միջանցքով։ Արդեն մտահոգություններ կան, որ այդ դեպքում գազատարի «անվտանգությունն» ապահովելու նպատակով թե՛ Թուրքիան, թե՛ Ադրբեջանն ունենալու են լեգիտիմ հիմք գազատարի տարածքն իրենց անմիջական վերահսկողության տակ վերցնելու։
«Շուշիի շրջանի Բերդաձորի գյուղերում որոշակի քանակով մարդկանց զենքերը հավաքել են, կան տեսանյութեր, որտեղ բնակիչներն ասում են՝ գոնե զենքը թողեք, որ կարողանանք ինքնապաշտպանվել, որովհետև մի քանի մետրի վրա սահման են հաստատում: Ասում են՝ երաշխիք չունեն, որ ոչխարներին գողանալուց հետո իրենց ու իրենց ընտանիքի անդամներին չեն գողանալու: Սա նորմալ չէ, երբ տեղացիները կամավորական շարժումով փորձում են պաշտպանել սահմանի ինչ-որ հատված, որովհետև սա կարող է նոր խնդիրների առաջ կանգնեցնել: Այստեղ պետք է պետությունը գործի»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ռազմական փորձագետ Արթուր Եղիազարյանը:
«Մարդուժը, հասկացանք՝ պետք էր, բայց բոլոր մարդկանց մոտ էլ ընդամենը 1 «Կալաշնիկով» ավտոմատ էր, 4 «մագազին» պատրոն, և կռվում էինք ԱԹՍ-ի դեմ: Եթե փոքր ԱԹՍ-ներ էին, կարողանում էին սովորական «Կալաշնիկովով» խոցել, բայց մեծերի դեմ անզոր էինք: Մենք անմիջական մարտի 4-5 անգամ ենք բռնվել, մնացած պատերազմը օդային էր, իսկ մեր օդը բաց էր: Օդը հնարավոր էր փակել, եթե հիմա էլ փորփրեն՝ կտեսնեն, որ Ռուսաստանի կողմից զինտեխնիկան եկել է Հայաստան, բայց չի հասել Արցախ, հիմա Թուրքիա են ուղարկել, թե Ադրբեջան են ուղարկել… Համենայնդեպս, Արցախ՝ մեզ մոտ, ինչ պատերազմը սկսել է, միայն Ցորի զորամասից եկել է մի քանի տասնյակ հրանոթ, բայց դրանից բացի՝ Հադրութի կողմի վրա ոչ մի զինտեխնիկա չի եկել»:
«Տագնապ, ապատեղեկատվություն, չճշտված ինֆորմացիա կամ հակասող ինֆորմացիա հայտնվում է միայն այն դեպքում, երբ առաջին՝ պաշտոնական աղբյուրներից կատարվողի վերաբերյալ բավականաչափ տեղեկացված չէ հանրությունը, չկա հստակ ու ճշգրիտ ինֆորմացիա, երկրորդ՝ երբ իրենք չունեն վստահություն պաշտոնական աղբյուրների հանդեպ: Դրա մեղավորը, իհարկե, պաշտոնական քարոզչությունն է»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Անժելա Էլիբեգովան՝ անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի՝ մեդիաահաբեկչության վերաբերյալ հայտարարությանը:
«Նիկոլ Փաշինյանն ու այս կառավարությունը՝ իրենց բոլոր քայլերով, թե՛ պատերազմից առաջ՝ անցնող 2.5 տարիներին, թե՛ պատերազմի ընթացքում հասցրին նրան, որ նոյեմբերի 9-ին ստորագրեն այդ ամոթալի փաստաթուղթը: Միգուցե ամսի 9-ին արդեն վիճակն այնպիսին էր, որ չէին կարող չստորագրել, բայց ինչի՞ արդյունքում հասանք դրան»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ՀՅԴ ՀԵՄ կենտրոնական վարչության անդամ Գոռ Սարգսյանը՝ ընդգծելով՝ Նիկոլ Փաշինյանը ամբողջ պատերազմի ընթացքում և մինչև օրս էլ ավելի շատ ուշադրություն դարձրեց ներքաղաքական խնդիրների, քան արտաքին թշնամու խնդրի վրա:
Բաքվի բռնապետը հստակ հայտարարեց, որ իրենք հավակնում են նաև այն տարածքներին, որոնք կազմում են ՀՀ զանազան մասեր՝ Երևանը, Սյունիքը և Սևանը: Այս ֆոնին, նաև այն ֆոնին, երբ Թուրքիայի նախագահը խոսում է ցեղասպան Էնվեր փաշայի պիղծ հոգու լուսավոր լինելու մասին, մեր կողմից գնում է նման ուղերձ, սա շատ տարօրինակ է և կասկածելի է, թե ինչ ենք մենք ուզում հաղորդել այս ուղերձով մեր թշնամուն, երկրորդ՝ մեր հասարակությանը:
«Լավ, դուք գիշերը ո՞նց եք քնում։ Ինչո՞ւ դուք տղաների մահը նույնիսկ սարքեցիք թատրոն։ Ինչո՞ւ եք դուք թաքցնում տղաների մահը, ինչո՞ւ չեք հանձնում տղաների մարմինները ծնողներին, ինչո՞ւ չեք հայտնում նրանց անունները, ինչո՞ւ չարեցիք ամեն ինչ, որպեսզի դիերը կարողանան վերցնել, ինչո՞ւ չեք զբաղվում գերիներով, ինչո՞ւ այդքան թքած ունեք հայ ժողովրդի վրա»:
«Ինչո՞ւ չի ռմբակոծվել որևէ օդանավակայան, որովհետև Ադրբեջանի բոլոր օդանավակայանները հասանելի են «Իսկանդերի» համար։ Ինչո՞ւ չճանաչվեց Արցախի անկախությունը՝ պատերազմի ողջ ընթացքում։ Ո՞վ է հրաման տվել՝ չուղարկել Արցախի Հանրապետություն կոնկրետ զինատեսակներ, որոնք ստացվել են ՌԴ-ից, որպեսզի փակեն օդը»:
Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը իր «Ռեքվիեմ» տեսաշարի երկրորդ մասում պատմեց, թե որտեղ է եղել ՀՀ արդեն նախկին պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը՝ պատերազմի առաջին օրերին։
Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը իր «Ռեքվիեմ» տեսաշարի երկրորդ մասում դիմեց բանակի գեներալներին և բարձրաստիճան սպաներին:
«Հիշեցնում եմ ձեզ, որ Եվրոնյուզը հրապարակեց կադրեր կոնկրետ Թալիշից։ Ի պատասխան դրան՝ Աննա Հակոբյանը և Նիկոլ Փաշինյանը սկսեցին Գետաշենի ազատագրման օպերացիան։ Թատրոնի հերոսներն էին ֆեյսբուքի կապիկ Արայիկը (նկատի ունի ԱՀ նախագահ Արայիկ Հարությունյանին․-Ռ․Մ․), որը զբաղված էր ամեն ինչով, բայց ոչ իր պատերազմող երկիրը ղեկավարելով․ սուրճ էր խմում զինվորների հետ, գնում էր հիմար ելույթներ էր ունենում»:
«Պատերազմի 44 օրվա ընթացքում մենք ապացուցեինք, որ կարող ենք կռվել, բայց նաև ապացուցեցինք, որ կարող ենք կուրորեն հավատալ մի մարդու, որը 2,5 տարի բացի խաբելուց ոչինչ չի արել»:
Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանն իր «Ռեքվիեմ» տեսաշարի երկրորդ մասում պատասխանեց այս օրերին ամենատարածված հարցին՝ արդյո՞ք այն առաջարկը, որը ժամանակին մերժել էր ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, արվել է նաև Նիկոլ Փաշինյանին։
Բիզնես խորհրդատու Արեն Ափիկյանի կարծիքով՝ Սերժ Սարգսյանի կողմից մերժում ստանալուց հետո Ադրբեջանն Արցախի ազատագրված տարածքներին տիրանալու հարցը այլ կերպ փորձեց լուծել՝ Սորոսի և օտար գործակալական ցանցի միջոցով իշխանափոխություն իրականացրին Հայաստանում, իշխանության բերեցին Նիկոլ Փաշինյանին ու նրա թիմին, որն էլ հանձնեց Արցախը:
Նա նշեց, որ ժողովրդի՝ իշխանություն ձևավորելու իրավունքը պետք է պաշտպանվի և պահպանվի. «Ինչ վերաբերում է խոսելուն, դուք չեք գտնի մի այնպիսի դեպք, երբ մեզ հետ խոսելու ցանկություն է եղել, և մենք չենք խոսել: Մենք չենք պատրաստվում խոսել այնպիսի պայմաններով, երբ այդ խոսակցությունը կընկալվի՝ որպես նահանջ բռնության և հարկադրանքի սպառնալիքի առաջ: Մենք չենք մտնի այդպիսի խոսակցության մեջ, այդպիսի խոսակցություն չի կարող լինել»:
«Ամենայն հարգանքով առաջին նախագահի կերպարի հանդեպ, բայց ո՞ր մտավորականությանն է դիմում պարոն Տեր-Պետրոսյանը, այն մտավորականությա՞նը, որ իր ղեկավարման տարիներին սկսեցին արժեզրկել և մարգինալացնել: Իր բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկը ասում էր՝ Հայաստանում 3 մտավորական կա, հավանաբար, մեկը Լևոն Տեր-Պետրոսյանին պետք է համարեր, որովհետև նա իսկապես մտավորական մարդ է, երևի մեկը՝ իրեն, կատակում էին, ասում էին՝ երևի երրորդի համար պետք է մրցույթ հայտարարել, թե ո՞վ է երրորդ մտավորականը Հայաստանում»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում այս մասին ասաց արվեստագիտության դոկտոր-պրոֆեսոր, արվեստի վաստակավոր գործիչ Մհեր Նավոյանը:
Ռազմական փորձագետը շեշտեց՝ անգամ ամենամարտունակ բանակին է հնարավոր մատնել պարտության. «Կարելի է զարգացումներն այն կերպ ուղղորդել, որ ուղղակի բանակը պարտվի, և աղետի առջև կանգնի պետությունը: Դու ուղղակի անում ես այնպիսի քայլեր, որով ինքդ քո սեփական զինված ուժերի մարտունակությանը հասցնում ես հարված: Իհարկե, դա արվում է էլի ու էլի ծղրտան դեմագոգիայով, հայրենասիրական շղարշով պատված»:
«Ցավոք, այս ողբերգությունը պետք է անպայման իր հետևանքներն ունենա, և այն առաջարկը, որ արվում է 17 կուսակցությունների կողմից, նաև՝ միասնական թեկնածուի տեսքով, հուսով եմ, որ այսօր կլսենք նաև միասնական թեկնածուի ելույթը, դա հնարավորություն կտա, որպեսզի ապագայում արդեն մեր հասարակությունն ավելի պարզ պատկերացում ունենա հնարավոր զարգացումների վերաբերյալ, և վստահ եմ, որ գնալով ավելի լայն ճնշումներ են լինելու իշխանությունների վրա. հրաժարականն անխուսափելի է»,- Ազատության հրապարակում լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՊՆ նախկին փոխնախարար Արտակ Զաքարյանը:
«Հիմա այս ամենը նորմալ հունի բերելու համար, և բանակի մարտունակությունը վերականգնելու համար ես չեմ տեսնում այլ երկիր, ում հետ մենք կարող ենք սա անել։ Ռուսաստանն է»:
«Պատմության մեջ ես հիշում եմ մեկ դեպք, երբ պետությունը պարտվել է, և իշխանությունը չի փոխվել։ Դա Իրաքի առաջին պատերազմն էր 1991 թվականին։ Սադամ Հուսեինը մնաց իշխանության՝ իր ողջ տոտալիտար համակարգն օգտագործելով։ Հետո վատ ավարտեց՝ կախեցին»:
«Հայաստանի գործը չէ՞, մենք կառավարություն ենք խաղաղապահներին կի՞ց»:
«Վերջում ոնց որ ասաց, որ ինքն է մեղավոր, ու սա ադալժենիայով՝ կոպիտ ասած, թե ոնց որ հա էլի, որ տենց եք ասում՝ հա: Ո՞վ է մեղավոր. չեմ էլ ուզում այդ հարցին… բացարձակապես սուտ են ասում»:
«Անկասկած՝ չէր սկսվի և չէր համարձակվի սկսել պատերազմը»։
«Պատերազմի երրորդ օրը ես Ղարաբաղում էի, ուշացա դատական նիստի պատճառով, թե չէ հենց առաջին օրը այնտեղ կլինեի, կիրակի օրը սկսվեց պատերազմը, երեքշաբթի օրը դատական նիստը երբ հետաձգվեց, նույն օրը հենց շարժվեցի և երեկոյան Ղարաբաղում էի: Ընդամենը պահանջվեց մեկ ու կես օր, երկու օր հասկանալու համար, որ մենք լրջագույն պրոբլեմի առաջ ենք, և օր առաջ պետք է կանգնեցնել այս պատերազմը, թեկուզ լուրջ զիջումներով: Օր առաջ»:
«Չպարտվելը այս պատերազմում ես կհամարեի բնագիծը պահելը կամ գոնե նվազագույն տարածքային կորուստներով պատերազմն ավարտելը»:
