Եթե Կրթության և գիտության նախարարությունում չգիտեն, կարող եմ կրկնել, որ մայրաքաղաքի ծայրամասերում ուսուցչին աշխատանքի են ընդունում 3000 դոլար կաշառքով, կենտրոնում՝ 5000 դոլարով:
Բանը հասել է այնտեղ, որ հայհոյանքն արդեն դադարել է ունենալ էմոցիոնալ այն ազդեցությունը, որին կոչված էր ի սկզբանե: Այլ կերպ ասած՝ հայհոյանքն իր նախնական գործառույթը փոխել է:
Վտանգավորն այն չէ, որ Սուրեն Խաչատրյանի թեկնածուն կարող է դառնալ քաղաքապետ, կամ, որ Սուրեն Խաչատրյանի տան բակում կարող են այլ մարդիկ էլ սպանվել: Վտանգավոր է միտումը, որ Սուրեն Խաչատրյանը կրակում չի այրվում, ջրում չի սուզվում:
1943 թ. ահավոր վիճակի մեջ էինք, քաղցած, չգիտեի՝ ինչ անել, փոքրիկ Վիգենը երեք ամսական էր. ամեն ինչ վաճառում էինք, որպեսզի մեր գոյությունը պաշտպանենք: Մի օր Վարպետը շատ ուրախ տրամադրությամբ եկավ և ինձ ասաց. «Թո՛ղ թատրոնը, որ երեխաները և դուք սովամահ չլինեք, ես խոսել եմ Սննդառ-միության նախագահ ընկ. Ներսիսյանի հետ, որ գնաս «Կարմիր հացագործում» աշխատես, իսկ նրա տղան էլ պետք է գա ինձ մոտ ջութակի դասեր ստանա»:
1943թ. ծնվել է 35-ամյա Գայանե Ավետիսյանի և 65-ամյա Դերենիկ Դեմիրճյանի որդին` Վիգենը: Այս երեխային ևս Վիգեն են կոչել: Հետաքրքիր պատմություն կա. Ավետիք Իսահակյանը, Լևոն Շանթն ու Դերենիկ Դեմիրճյանը որոշել են որդի ունենալու դեպքում անվանել Վիգեն` ի պատիվ Անիի իշխաններից մեկի, ում անունը ևս Վիգեն էր: Երեքն էլ ունեցան արու զավակ:
Մնում է միայն հասկանանք՝ ի՞նչ ենք ակնկալում հերոսներից: Շուշիի ազատագրումից 22 տարի անց հասկացանք, որ ողջ հերոսներ մեզ պետք չեն: Հակառակ դեպքում ինչ-որ մեկը կարո՞ղ է ասել՝ Շուշիի առանձնակի գումարտակի հրամանատար Ժիրայր Սէֆիլյանը հիմա հերո՞ս է, թե՞ ոչ:
Անաստաս Միկոյան: Այս անունը հիշում ենք, կրկնում, իսկ զոհերի՞ անունները: Գոնե մեկի անունը: Հիշե՛ք. դա այնքան կարևոր է մեզ համար: Դե՞… Անաստաս Միկոյանի անունը հարմար է. նա հանդես էր գալիս իր անունից ու ստորագրում էր իր անունով:
Նոր կառավարության կազմն ընտրված է մանրամասնորեն. այստեղ մարդիկ են, ովքեր կոռումպացվածության մասշտաբով հավասարը, նմանը չունեն: Այլ կերպ ասած՝ ավելի վատ տարբերակ ուղղակի անհնար էր մտածել: Թե ինչպես կարող են նրանցից շատերը նախարարական պորտֆել ստանալ, ունի մեկ հնարավոր պատասխան (տես՝ վերնագիրը): Այլ, ավելի հավանական հիմնավորում որևէ մեկը չի կարող ներկայացնել, քանի որ այլ հիմնավորում պարզապես չկա:
ԱԺ երեկվա նիստը հիշեցնում էր «Անապատի սպիտակ արևը» ֆիլմից հենց այս միտքը՝ ուղղված ընկեր Սուխովին: Հիմա ՀՀԿ-ն մեծահոգաբար նույն հարցը մեզ է տալիս՝ ՀՀ քաղաքացիներիս՝ միանգամի՞ց սպանենք ձեզ (կառավարության ողջ կազմը միանգամի՞ց հրապարակենք, Գալուստ Սահակյանին էլ՝ վրադիր), թե՞ նախարարներին ներկայացնենք երեք առ երեք, Գալուստ Սահակյանի նշանակումն էլ ձգձգենք (այսինքն՝ տանջենք՝ նոր):
Քննարկել՝ նո՞ր է Սերժ Սարգսյանի թիմը, թե՞ հին, պարապ զբաղմունք է. այն ոչ հին է, ոչ նոր, այն իրենից ոչինչ չի ներկայացնում:
Առաջին անգամ տպագրում ենք 1915թ. հոկտեմբերի 15-ին պատմաբան, Օսմանյան պատմության մասնագետ Հովհաննես Հակոբյանի նամակը՝ գրող, հասարակական գործիչ Վահան Մալեզյանին (այն մեզ է հասել գրականագետ Արփիկ Ավետիսյանի անձնական արխիվից): Նամակում ցավալիորեն մանրամասն ներկայացված է հայ մտավորականության ոչնչացումը, սակայն նամակն արժևորում ենք նրանով, որ ընթերցելով այն` ևս մեկ անգամ համոզվում ենք՝ 100 տարվա մեջ մեր վերաբերմունքն իրականության ու ինքներս մեր հանդեպ չի փոխվել: Նամակը տպագրում ենք փոքրիկ կրճատումներով:
Գաբրիել Գարսիա Մարկեսի մահվանն առաջիններից արձագանքեցին ՌԴ նախագահ Պուտինն ու ԱՄՆ նախագահ Օբաման: Նրանց ցավակցական հեռագրերից պարզ դարձավ, որ Օբամայի երիտասարդության շրջանի ամենասիրելի գրողը Գարսիա Մարկեսն էր:
Առհասարակ, ավելորդ շքեղությունը մարդուն ավելի շուտ անհարմարություն է պատճառում: Սակայն մեր հոգեբույժներից մեկը նկատեց, որ ագահությունը, չտեսությունը դիագնոզ չէ, այլ սովորական մարդկանց հատուկ վարքագիծ:
Սա խաղ է, ուր երկրի քաղաքացիների գործոնը որևէ կողմի հետաքրքրության առարկան չէ: Մեզ՝ ՀՀ քաղաքացիներիս, մնում է բարեկրթորեն մի կողմ քաշվել և չմիջամտել մեզ չվերաբերող գործերին:
Ես չեմ կարող մտքես անցնել, որ ռուս կառավարությունը իր շահերը զոհե մեզ, զի նա չի կարող թույլ տալ, որ այս բաժինն ավելի լավ վիճակ ունենա, քան իր երկրի հայերը, ուրեմն միշտ ձգտելու է պահել մեզ (եթե իրար չմիանանք) իրան կարոտ վիճակի մեջ, որպեսզի ապագա գրավման ձեռնտու տարր հանդիսանանք. արդեն մեր մեծ ջարդերն ապացույց են ասածներիս:
Հարցերը՝ ո՞վ կլինի Հայաստանի հաջորդ վարչապետը, կամ ի՞նչ նոր խնդրի շուրջ կհամախմբվի սարսափելի ընդդիմադիր քառյակը, գուցե հետաքրքիր են, սակայն ոչ ավելի, քան այն հարցերը, որոնք ամեն օր մեզ տալիս են մեր երեխաները:
«Ուռաա՜, մենք հաղթեցինք: Երեխայիս անունը ՍԴ եմ դնելու: Գագիկ, դու տղա ես…» և նման բացականչությունները հասկանալի են, բայց ոչ այնքան ադեկվատ: Քանի որ որոշման հասցեատերն ամենևին հասարակությունը չէր:
Ստիպված ենք ֆեյսբուքում շարունակել ինքնագործունեությունը՝ տարածել Բեզրուկովի, Քարդաշյանի ու Շաերիին Սարգսյանի լուսանկարները, պնդել, որ Քեսաբ ուղարկվելիք ջոկատում չմոռանան մեր անունները և, ամեն դեպքում, save Kessab:
Կատեգորիկությունը վաղուց արդեն ֆեյսբուքում բնակություն է հաստատել, իրենց պնդումներում անհողդողդ օգտատերերն արդեն գործնական քայլերի են դիմում. զվարճալի են նրանք, որոնք սեփական տեսակետները, հատկապես աշխարհաքաղաքական՝ Ռուսաստան-Հայաստան-Միացյալ Նահանգներ-Եվրոպա և, մոռացա, Չինաստան, թեմաներով, առանց բարդույթավորվելու, ներկայացնում են:
– Սփյուռքն իրեն համարում է կթու կով, հարմարվել է այդ վիճակին: Համաձայն են գումար տալ հայրենիքին՝ փոխարենը նախագահից կոչումներ ու շքանշաններ ստանալ, լուսանկարվել նախագահի, նախարարի և այլոց հետ: Այդ ամեն պարգևները, աննշան բացառությամբ, զիբիլ են, հավատացեք:
Քաղաքական չորս ուժերի կողմից «Դեմ եմ» շարժման ակտիվիստների առաջ դրած պայմանը, թե մարտի 22-ի հանրահավաքին չպետք է ելույթ ունենան ԱԺ պատգամավոր Նիկոլ Փաշինյանն ու Ժիրայր Սէֆիլյանը՝ «Նախախորհրդարանից», տարակուսանք է առաջացնում:
Այն, ինչ անում են մեր ղեկավարները՝ տոնական օրերին կամ նախընտրական շրջանում ավտոշարասյուներով գալիս-անցնում են: Ընդ որում, թերևս, ավտոմեքենաների անվադողերը խնայելու նպատակով՝ անցնում են միայն բարեկարգ փողոցներով:
Որպես օգտատեր՝ նկատել եմ սխալներ, որոնք, այսպես ասած, ունիվերսալ են՝ կրթական և տարիքային սահմանափակում չունեն:
Հայաստանում հուսահատությունը շարժիչ ուժ է. հուսահատությունից կորանում ենք, ընկճվում, խեղճանում, նվաստանում, ինքնահրկիզվում: Դա էլ կարելի է հասկանալ. ինքնահրկիզվելու, ինքնասպանության փորձից հետո ապրելու հավանականությունն ավելի մեծ է, քան Սուրեն Խաչատրյանի դեմ դուրս գալուց հետո:
Մարտի 1-ի հանրահավաքին տեղի ունեցավ այն, ինչ նախապես հայտնի էր. այն է` ոչինչ տեղի չունեցավ: ՀԱԿ առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ «Ինչո՞վ է Ծառուկյանը պակաս Իվանիշվիլիից» արտահայտությունը համալրեց սրախոսությունների նոր շարքը:
Այնպես է ստացվում, որ որքան շատ են որևէ իրադարձության վկաները, ականատեսները, այնքան դժվար կամ, ավելի ստույգ, գրեթե անհնար է պարզել՝ ինչ է տեղի ունեցել իրականում:
Մարտի 1-ից անցել է վեց տարի: Հիշում եմ արյունոտ այդ իրադարձությունների բոլոր հերթական տարելիցները: Հավաքվում ենք. ելույթներ, ծաղիկներ, մոմեր: Սակայն Մարտի 1-ի դեպքերն այսօր էլ ունեն նույն հարցականները, ինչ վեց տարի առաջ: Ոչ մի մարդասպան դատարանի առաջ չի կանգնել:
Ընդդիմադիր քաղաքական ուժերը միշտ իրար հետ վիճում են չսպանված արջի մորթին բաժանելու համար: Բայց նրանցից ոչ մեկը չի պատրաստվում գնալ արջաորսի: Արջին սպանելու պատիվը լիբերալ էլիտան թողել է «բռի մասսային»:
Տիզբոնում քրիստոնեությունն առերես ուրացած նախարարները Հայաստան վերադառնալուց հետո պարսիկների դեմ ապստամբություն չէին ծրագրել…
Ջորջ Օրուելի անտիուտոպիայում` «1984»-ում, Ճշմարտության նախարարությունն ամեն օր, ամեն ժամ, ըստ անհրաժեշտության` վերափոխում, վերաձևում էր պատմությունը:
