«Հաջորդ տարի կշարունակվի ներկայիս դինամիկան ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացում»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուսաստանցի վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը՝ անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության կարգավորման բանակցություններին և ըստ էության ամփոփելով բանակցային տարին:
«Վրաստանի նախագահը ոչ միանշանակ հայտարարություն է արել, որը չի կարող վտանգի տակ դնել հայ-վրացական հարաբերությունները»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց վրացի քաղաքական վերլուծաբան Իրակլի Մենագարիշվիլին՝ անդրադառնալով Վրաստանի նախագահի վերջին հայտարարություններին: Հիշեցնենք, որ Վրաստանի նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին հանդես էր եկել սկանդալային հայտարարությամբ։
Բանակցությունների ամենասուր հարցերը հենց սրանք են, հենց այս հարցերի շուրջ է, որ կողմերը չեն կարողանում պայմանավորվել: Այսինքն՝ խնդիրը ճիշտ է ներկայացված, կանխատեսումներն են շատ ավելի մեղմ ձևակերպված, երևի թե նկատի են առել այն հանգամանքը, որ բանակցային ներկայիս ինտենսիվությունը կպահպանվի, ինչը կչեզոքացնի բացասական սցենարների հնարավորությունը: Սակայն ես երկու սցենարն էլ հնարավոր եմ համարում:
«Իմաստ չունի ԼՂ հակամարտության կարգավորման հեռուն գնացող քայլեր նախագծել»,- այս մասին 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի անդամ Միքայել Զոլյանը՝ անդրադառնալով ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ «ԼՂ հակամարտության կարգավորումը պետք է ընդունելի լինի հակամարտող երեք կողմերի ժողովուրդների համար» թեզին և ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացին, ապրիլյան պատերազմին:
«Երևանն ու Բաքուն լավ կանեն՝ արագ գործեն: Նրանք կարող են սկսել զրույցը փակուղային հարցերի շուրջ. Լեռնային Ղարաբաղին հարող տարածքների ապագան, որոնց վրա հայ վերաբնակեցվածները իրենց տներն են կառուցել, միջազգային խաղաղապահ ուժերի պոտենցիալ դերը և ամենաառանցքային հարցը՝ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը»,-Միջազգային ճգնաժամային խումբը (International Crisis Group-ICG) «Ելքեր փակուղուց Լեռնային Ղարաբաղում» վերտառությամբ հերթական զեկույցում նման խորհրդով է հանդես եկել ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ:
«Ուսումնասիրում ենք ցանկացած նման զեկույց: Նման զեկույցները ոչ լիարժեքորեն են արտացոլում իրերի դրությունը կարգավորման գործընթացում՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՄՃԽ-ում էական մեծ է թուրքական և ադրբեջանական լոբբիի ազդեցությունը, ինչը միանշանակ է թե՛ փորձագետների, թե՛ իրենց կազմի, թե՛ իրենց մոտ ընդգրկված և ֆինանսավորված կազմակերպությունների տեսքով: Հետևաբար՝ բնական է, որ ոչ լիարժեք և օբյեկտիվ տեղեկություններ են»:
Նույնիսկ ինքը՝ Փաշինյանը, ընդունում է, որ հայ-ռուսական հարաբերությունների գլխավոր բովանդակությունը ռազմատեխնիկական համագործակցությունն է: Դա այն բանի արդյունքն է, որ Ռուսաստանը տրամադրում է Հայաստանին լուրջ զեղչ սպառազինության գնման հարցում, առանց նման զեղչերի՝ Հայաստանը ոչ միայն չէր կարողանա ստանալ սպառազինություն, բայց ամենակարևորը՝ չէր կարողանա Փաշինյանի բերանով հայտարարել, որ հաջորդ տարի մատակարարումներն աճելու են: Այս ամենի պատճառը արտոնյալ գներն են Ռուսաստանի կողմից:
«Բանակցությունները միայն միտված են լինելու երկարաձգել ներկայումս հաստատված ստատուս-քվոն, որին դեմ է Ադրբեջանը»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական փորձագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինը` անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական սահմանին նախօրեին տեղի ունեցած միջադեպին:
«Մենք վաղուց տեսել ենք, բոլորս գիտենք, որ երկկողմ բանակցությունները՝ իրենց ինտենսիվությամբ, երկարատևությամբ, ակնհայտորեն ունեն ոչ պաշտոնական օրակարգ: Դա ոչ պաշտոնական օրակարգ է՝ մեծ, խոշոր, դա գաղտնի է պահվում բոլոր արտաքին կողմերից, և կարելի է ենթադրել, որ իրական երկկողմ հարաբերությունները՝ Հայաստան-Ադրբեջան, ավելի բարդ են, ավելի բազմաշերտ են, քան թվում է պաշտոնապես»,- այս մասին «168 Ժամի» հետ զրույցում ասել է քաղաքական վերլուծաբան Մոդեստ Կոլերովը՝ անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացին:
«Ներկայիս բանակցությունները կողմերից յուրաքաչյուրը կարող է մեկնաբանել այնպես, ինչպես ցանկանում է»,- «168 Ժամի» հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ալեքսեյ Մալաշենկոն՝ անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացին և հնարավոր զարգացումներին:
«Ավելի ի՞նչ կարող է Հայաստանը տալ Ռուսաստանին, ես, անկեղծ ասած, չգիտեմ»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում այս մասին ասաց «Արդի» հետազոտական կենտրոնի պաշտպանական հետազոտությունների դեպարտամենտի ղեկավար, ռազմական փորձագետ Լեոնիդ Ներսիսյանը՝ անդրադառնալով հայ-ռուսական հարաբերություններում, ԼՂ հակամարտության գոտում հնարավոր զարգացումներին, ՀԱՊԿ-ում առկա տարաձայնություններին, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ուժային հավասարակշռությանը:
Նա նշեց, որ ՀՀ իշխանություններն այս հարցում որոշակի թերացումներ թույլ տվեցին: «Նոր մարդիկ էին և իրավիճակին այդքան էլ չէին տիրապետում, բայց կարծես իրավիճակը բարելավվել է ներկայումս: Դիվանագիտությունը ենթադրում է որոշակի պահվածք, և մարդիկ, որոնք գալիս են ոչ դիվանագիտական ոլորտից՝ անխուսափելիորեն սկզբնական շրջանում չեն հասկանում, թե որտեղ, երբ, ինչ խոսել»:
«168 Ժամի» հետ զրույցում թուրք քաղաքական վերլուծաբան Ջենգիզ Աքթարն ասաց, որ հասկանալու համար, թե այս գործընթացն ուր կարող է տանել ճանաչման հարցը, պետք է դիտարկել, թե երբ է այն տեղի ունենում: Նրա դիտարկմամբ, սա, անկասկած, կապ ունի թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում ներկայումս ստեղծված իրավիճակի և այն տրամադրությունների հետ, որոնք առկա են ԱՄՆ օրենսդիր մարմնում՝ և Ներկայացուցիչների պալատում, և Սենատում:
«Թուրքիան և ՆԱՏՕ-ն փորձում են չանցնել կարմիր գծերը»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Սևծովյան-Կասպյան տարածաշրջանի քաղաքական և սոցիալական հետազոտությունների ինստիտուտի տնօրեն, ՌԳԱ Ե.Մ. Պրիմակովի անվան համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ազգային հետազոտական ինստիտուտի վերլուծաբան Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին՝ անդրադառնալով օրերս ԱՄՆ Սենատում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման բանաձևի ընդունմանը:
«ԼՂ հակամարտության գոտում պատերազմի վերսկսման վտանգ կա»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս ռազմական փորձագետ Վլադիմիր Եվսեևը՝ անդրադառնալով Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացին և Ռուսաստանի՝ հակամարտող կողմերին զենքի վաճառքի քաղաքականությանը։
«ՌԴ իշխանությունների շրջանում սպասողական վիճակ է»,- այս մասին 168․am-ի հետ զրույցում ասաց ռուսաստանցի քաղաքագետ Անդրանիկ Միհրանյանը՝ անդրադառնալով հարցին, թե ինչո՞ւ տեղի չի ունենում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի պաշտոնական այցը Հայաստան։
«Ռուսաստանը ԼՂ հակամարտության սառեցման կողմնակիցն է, այլ տարբերակներ չկան»,- այս մասին այսօր ասաց ռուս քաղաքագետ Ստանիսլավ Տարասովը՝ անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության խաղաղ կարգավորման բանակցային գործընթացին:
«Ինձ ոչ ոք չի առաջարկել խոսել Լավրովի անունից, իմ ազգանունը Զատուլին է»,- այս մասին այսօր Երևանում լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասաց ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր Կոնստանտին Զատուլինը՝ անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության կարգավորման «Լավրովի պլանի» առկայության մասին խոսակցություններին:
«Հստակ է, բազմիցս նշել ենք այդ մասին, որ որևէ փաստաթուղթ չի քննարկվում»,- այսօր լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասաց ՀՀ ԱԳն խոսնակ Աննա Նաղդալյանը՝ անդրադառնալով Բրատիսլավայում կայացած Մնացականյան-Մամեդյարով հանդիպմանը հաջորդած ԵԱՀԿ ՄԽ պատվիրակությունների ղեկավարների եռակողմ հանդիպմանը և Մամեդյարովի նախօրեի հարցազրույցին:
«Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման հիմքն Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ճանաչումն է, ինքնորոշման իրավունք, որը պետք է իրացվի՝ առանց սահմանափակման և հարկադրման»,- այս մասին այսօր լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասաց ՀՀ ԱԳն խոսնակ Աննա Նաղդալյանը՝ անդրադառնալով Բրատիսլավայում կայացած Մնացականյան-Մամեդյարով հանդիպման մանրամասներին:
«Բնականաբար, երբ կա լավատեսություն, և այն չի արդարացվում, իսկ այսօր լավատեսություն չկա, չգիտեմ՝ ինչի շուրջ կարող են առաջընթաց ունենալ կողմերը: Ավելի բարդ է, երբ կողմերն ամրագրում են իրենց դիրքորումները և նախապես նշում, որ ավելի շատ փոխզիջում չի կարող լինել, ինչն ինքնին բարդացնում է բանակցային գործընթացը, քանի որ այն պետք է ենթադրի տրամադրվածություն՝ լսելու հակառակ կողմին և պատրաստ լինելու տրամաբանական քայլերի: Ակնհայտ է, որ միջնորդները պատասխանատվության մեծ չափաբաժինը դրել են ռուսական կողմի վրա և գործում են համաձայնության պայմաններում, ինչը գոնե դրական հանգամանք է»,- ասաց նա:
«Վազգեն Մանուկյանը, որը այն ժամանակ Հանրային խորհրդի նախագահն էր, անտեսեց վարչապետի տված հանձնարարականը»,- օրերս 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասել էր ՀԱԿ փոխնախագահ Լևոն Զուրաբյանը՝ անդրադառնալով Արցախյան հարցում խաղաղության դիսկուրսի շրջանակում ՀՀ իշխանությունների քայլերին:
Ադրբեջանի առաջարկությունները, ըստ էության, նշանակում են վերադարձ իրավիճակին, երբ սկզբնավորվեց հակամարտության ժամանակակից փուլը։ Ադրբեջանն ապարդյուն փորձեր է կատարում՝ իրեն վերագրելու Արցախի նկատմամբ որոշ իրավունքներ, որոնք նա չունի։ Որքան շուտ Բաքուն հրաժարվի այս՝ վաղուց արդեն հնացած և անիրատեսական մոտեցումներից, այնքան շուտ հնարավոր կլինի տարածաշրջանում հաստատել կայուն խաղաղություն։ Միջազգային ուժային կենտրոնները կարող են օգնել Ադրբեջանին ընդունել իրողությունները։
«Ադրբեջանաղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացը պետք է հիմնված լինի Արցախի ժողովրդի կողմից իր ինքնորոշման անքակտելի իրավունքի իրացման փաստի ճանաչման վրա: Բանակցային գործընթացում իրական առաջընթացի հասնելու համար անհրաժեշտ է վերականգնել 1994 թ. ԵԱՀԿ Բուդապեշտի գագաթնաժողովի եզրափակիչ փաստաթղթում ամրագրված բանակցությունների եռակողմ ձևաչափը՝ գործընթացի բոլոր փուլերին Արցախի Հանրապետության ուղղակի մասնակցությամբ՝ որպես հակամարտության լիիրավ կողմ»,- «168 Ժամի» հետ բացառիկ զրույցում ասել է ԱՀ ԱԳ նախարար Մասիս Մայիլյանը՝ պատասխանելով հարցին, թե ինչպիսի՞ քայլերի հերթականությամբ են հայկական կողմերը պատկերացնում Արցախյան հիմնահարցի կարգավորումը:
«Երբ Փաշինյանը հայտարարում է, որ 30 տարվա ընթացքում իշխանությունն ընկալվել է՝ որպես թալանչի, և այլն, այս հարցը դառնում է շատ կարևոր հարց, ցանկացած ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ կարող է նման հայտարարություն անել»,- ասաց Լ. Զուրաբյանը՝ նկատելով, որ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչը կարող է կոնկրետ ապացույցներ չբերել, բայց ոչ՝ երկրի ղեկավարը: Նա շեշտեց. «Երկրի ղեկավարն իրավունք չունի խոսել այլ կերպ, քան ապացույցներով»:
Նա կարևորեց այն հանգամանքը, որ ԵԱՀԿ հայտարարությունում տեղ են գտել 2016 թվականի պայմանավորվածությունները՝ շփման գծում կայունության հաստատման և հրադադարի պահպանմանն ուղղված:
«Հայաստանն ու Իրանը չունեն լուրջ խնդիրներ, սակայն առևտրատնտեսական հարաբերություններում կա դեռևս չիրացված լուրջ ներուժ»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց իրանցի վերլուծաբան Սալար Սեյֆոդինին` մեկնաբանելով հայ-իրանական հարաբերությունների ներկայիս մակարդակը և կարծիքները, որ այդ հարաբերություններում կա չիրացված առևտրատնտեսական ներուժ:
«Լարվածությունից խուսափելու համար ցանկացած հնարավորություն պետք է օգտագործել»,- մեզ հետ զրույցում ասաց գերմանացի քաղաքագետ Ուվե Հալբախը՝ անդրադառնալով Արցախյան հիմնահարցի շուրջ վերջին օրերին ծավալված իրադարձություններին և բանակցային վերջին հանդիպումներին։
Նման լուծում գոյություն չունի, որ բոլորին բավարարի, որովհետև մեզ բավարարելու է անկախ Արցախը կամ հետագայում Հայաստանին միացած Արցախը, իսկ Ադրբեջանին Արցախը՝ իրեն ցանկալի կարգավիճակով: Ինչպե՞ս պետք է երեք ժողովուրդների համար էլ ընդունելի լինի: Այդպիսի լուծում չկա, գոյություն չունի, այդ բանաձևը չի աշխատելու, և ըստ էության դա մեռելածին բանաձև է: Մենք ինքներս պետք է կողմնորոշվենք, թե ինչ ենք մենք ցանկանում, ինչպիսի ռազմավարություն ունենք:
Մի շարք աղբյուրներից հայտնի դարձավ, որ պաշտոնական Բաքուն հինգշաբթի օրը՝ դեկտեմբերի 5-ին, Բրատիսլավայում մեկնարկող ԵԱՀԿ Նախարարական խորհրդի նիստի մասնակիցներին ներկայացրել է իր դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման վերաբերյալ: Ի դեպ, սա տեղի է ունենում Բրատիսլավայում կայանալիք Մնացականյան-Մամեդյարով հանդիպումից առաջ: Ավստրիայում, Սլովակիայում ու Սլովենիայում ադրբեջանական դեսպանատան Twitter-յան էջում հրապարակված փաստաթղթի մեջ նշվում է, որ Ադրբեջանի Հանրապետությունը, ինչպես նախկինում, հանձնառու է հակամարտությունը կարգավորել քաղաքական ճանապարհով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում:
